Postanowienie z dnia 2023-07-28 sygn. III CO 482/23

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CO 482/23

POSTANOWIENIE

Dnia 28 lipca 2023 r.

Zgodnie z art. 48[1] k.p.c. w przypadku wyłączenia sędziego na podstawie art. 48 § 1 pkt 1-4 k.p.c. sąd występuje do sądu nad nim przełożonego o wyznaczenie innego sądu do rozpoznania sprawy, a sąd nad nim przełożony wyznacza inny równorzędny sąd. Istota tego rozwiązania sprowadza się do tego, że jeżeli w odniesieniu do jednego lub większej liczby sędziów orzekających w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy występują przesłanki wyłączenia ex lege określone w art. 48 § 1 pkt 1-4 k.p.c., sąd ten nie może rozpoznać sprawy, przy czym rozpoznanie sprawy należy w tym przypadku rozumieć szeroko, a zatem nie tylko przez pryzmat oceny zasadności żądania, lecz także jego dopuszczalności. Rola sądu przełożonego sprowadza się zaś do zbadania, czy istotnie – co powinno wynikać z uzasadnienia postanowienia o wystąpieniu – sędzia lub sędziowie sądu właściwego do rozpoznania sprawy podlegają wyłączeniu z mocy prawa na podstawie art. 48 § 1 pkt 1-4 k.p.c., a w razie odpowiedzi twierdzącej – wyznaczenia innego sądu równorzędnego do rozpoznania sprawy.

Sąd Najwyższy w Izbie Cywilnej w składzie:

SSN Paweł Grzegorczyk

na posiedzeniu niejawnym 28 lipca 2023 r. w Izbie Cywilnej w Warszawie
‎w sprawie z powództwa M. F.
‎przeciwko R. D. i K. W.
‎o ochronę dóbr osobistych,
‎na skutek wystąpienia przez Sąd Apelacyjny w Krakowie ‎postanowieniem z 14 czerwca 2023 r., I ACo 256/23,
‎o przekazanie innemu sądowi równorzędnemu

wyznacza Sąd Apelacyjny w Katowicach jako właściwy do rozpoznania wniosku o przekazanie sprawy do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 14 czerwca 2023 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie, na skutek przedstawienia przez Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 29 maja 2023 r. akt sprawy w celu przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu, wystąpił na podstawie art. 48¹ k.p.c. o wyznaczenie innego sądu równorzędnego do rozpoznania sprawy. W uzasadnieniu wskazał, że stronami ‎są sędziowie Sądu […], wyłączeni na podstawie art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 48¹ k.p.c. w przypadku wyłączenia sędziego na podstawie art. 48 § 1 pkt 1-4 k.p.c. sąd występuje do sądu nad nim przełożonego o wyznaczenie innego sądu do rozpoznania sprawy, a sąd nad nim przełożony wyznacza inny równorzędny sąd. Istota tego rozwiązania sprowadza się do tego, że jeżeli w odniesieniu do jednego lub większej liczby sędziów orzekających w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy występują przesłanki wyłączenia ex lege określone w art. 48 § 1 pkt 1-4 k.p.c., sąd ten nie może rozpoznać sprawy, przy czym rozpoznanie sprawy należy w tym przypadku rozumieć szeroko, a zatem nie tylko przez pryzmat oceny zasadności żądania, lecz także jego dopuszczalności. Rola sądu przełożonego sprowadza się zaś do zbadania, czy istotnie - co powinno wynikać z uzasadnienia postanowienia o wystąpieniu - sędzia lub sędziowie sądu właściwego do rozpoznania sprawy podlegają wyłączeniu z mocy prawa na podstawie art. 48 § 1 pkt 1-4 k.p.c., a w razie odpowiedzi twierdzącej - wyznaczenia innego sądu równorzędnego celem rozpoznania sprawy.

Z materiału sprawy i skróconych motywów postanowienia Sądu Apelacyjnego wynikało, że pozwanymi są R.D. i K.W. pełniący urząd sędziego Sądu […]. Stosownie do art. 48 § 1 pkt 1 k.p.c., sędziowie ci są zatem wyłączeni od rozpoznania sprawy z mocy samej ustawy; wyłączenie to i związany z nim status iudex inhabilis jest niezależny od tego, czy zostali oni wylosowani do jej rozpoznania, a tym bardziej czy zostało wydane postanowienie stwierdzające istnienie przyczyny wyłączenia ex lege. Odmienna interpretacja, uzależniająca stosowanie art. 48¹ k.p.c. od tego, który z sędziów sądu właściwego został wylosowany do rozpoznania sprawy, względnie, czy odjęcie władzy jurysdykcyjnej sędziemu urzędującemu w tym sądzie w związku z wyłączeniem z mocy samej ustawy zostało potwierdzone w trybie jurysdykcyjnym, nie ma oparcia w brzmieniu rozważanego przepisu i nie uwzględnia dostatecznie charakteru wyłączenia sędziego następującego ipso iure; prowadziłaby ona ponadto do rezultatów sprzecznych z celem art. 48¹ k.p.c. (por. druk sejmowy VIII kadencji nr 3137, pkt 15; w orzecznictwie np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 2020 r., V CO 169/20, z dnia 11 lutego 2021 r., II PUO 10/21, z dnia 31 marca 2021 r., I CO 35/21 i z dnia 25 sierpnia 2022 r., III CO 594/22).

Wniosek Sądu Apelacyjnego w Krakowie należało zatem uznać za zasadny, poza zakresem oceny Sądu Najwyższego pozostawało natomiast wystąpienie Sądu Okręgowego jako skierowane do Sądu Apelacyjnego w Krakowie.

Z tych względów, na podstawie art. 48¹ k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 07-08/2024

Zgodnie z art. 48[1] k.p.c. w przypadku wyłączenia sędziego na podstawie art. 48 § 1 pkt 1-4 k.p.c. sąd występuje do sądu nad nim przełożonego o wyznaczenie innego sądu do rozpoznania sprawy, a sąd nad nim przełożony wyznacza inny równorzędny sąd. Istota tego rozwiązania sprowadza się do tego, że jeżeli w odniesieniu do jednego lub większej liczby sędziów orzekających w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy występują przesłanki wyłączenia ex lege określone w art. 48 § 1 pkt 1-4 k.p.c., sąd ten nie może rozpoznać sprawy, przy czym rozpoznanie sprawy należy w tym przypadku rozumieć szeroko, a zatem nie tylko przez pryzmat oceny zasadności żądania, lecz także jego dopuszczalności. Rola sądu przełożonego sprowadza się zaś do zbadania, czy istotnie – co powinno wynikać z uzasadnienia postanowienia o wystąpieniu – sędzia lub sędziowie sądu właściwego do rozpoznania sprawy podlegają wyłączeniu z mocy prawa na podstawie art. 48 § 1 pkt 1-4 k.p.c., a w razie odpowiedzi twierdzącej – wyznaczenia innego sądu równorzędnego do rozpoznania sprawy.

Glosa

Macieja Rzewuskiego, Glosa 2024, nr 2, s. 40

Glosa ma charakter aprobujący.

W ocenie komentatora stanowisko przyjęte przez Sąd Najwyższy jest w pełni prawidłowe i zasługuje na aprobatę. Autor glosy stwierdza, że komentowane postanowienie odpowiada celowi art. 48[1] k.p.c., którym jest wyeliminowanie z góry w odbiorze społecznym obawy wystąpienia braku bezstronności pozostałych sędziów sądu właściwego do rozpoznania sprawy, od rozpoznania której dany sędzia tego sądu został wyłączony. Podkreśla, że bezstronność sędziego stanowi wartość samą w sobie, a jednocześnie fundament w budowaniu zaufania obywateli do sądu.

Zdaniem komentatora pogląd wyrażony w powołanym orzeczeniu zasługuje na uwagę zarówno dlatego, że stanowi jedną z pierwszych wypowiedzi Sądu Najwyższego na temat nowej regulacji – art. 48[1] k.p.c., jak i przede wszystkim dlatego, że odnosi się do szczególnie istotnej problematyki prawa obywatela do bezstronnego sądu.

(opracował Nikodem Rycko)