Wyrok z dnia 2004-01-14 sygn. IV KK 192/03

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KK 192/03

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2004 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)

SSN Edward Matwijów (spraw.)

SSA del. do SN Przemysław Grajzer

Protokolant Katarzyna Wasilewska

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Aleksandra Herzoga

w sprawie J. S.

oskarżonego z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie

w dniu 14 stycznia 2004 r.

kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 18 grudnia 2001 r., sygn. akt VI Ka 1097/01

utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Chorzowie

z dnia 23 lipca 2001 r., sygn. akt II K 442/99

uchyla zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Chorzowie i J. S. uniewinnia od zarzutu popełnienia czynu opisanego w akcie oskarżenia;

kosztami postępowania w sprawie obciąża Skarb Państwa

U Z A S A D N I E N I E

Sąd Rejonowy w Chorzowie wyrokiem z dnia 23 lipca 2001 r, sygn. akt II K 442/99 uznał J. S. za winnego tego, że w okresie od 14 grudnia 1990 r. do 15 stycznia 1993 r. w C. działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wprowadzając lub wyzyskując błąd co do kondycji finansowej firmy „I.” i zamiaru spłaty należności doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem podmioty gospodarcze i tak:

- w okresie od 14 grudnia 1990 r. do 19 stycznia 1991 r. doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem „E.” S.A. pobierając towar na kwotę 11.709,39 zł, za który nie uregulował należności;

- w okresie od 15 kwietnia 1991 r. do 8 maja 1992 r. doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem „E.1” spółka z o.o. w C. pobierając towar na kwotę 3.395 zł, za który nie uregulował należności;

- w okresie od sierpnia 1991 r. do czerwca 1992 r. doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe Spółkę z o.o. „J.” w K. pobierając towar na kwotę 938,94 zł, za który nie uregulował należności;

- w okresie od 30 grudnia 1992 r. do 28 stycznia 1993 r. doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „C.” Spółka z o.o. w B. pobierając towar na kwotę 1.557 zł za który nie uregulował należności;

- w dniu 15 stycznia 1993 r. doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowo-Produkcyjne „M.” w R. pobierając towar na kwotę 2.569 zł za który nie uregulował należności, to jest czynu wyczerpującego dyspozycję art. 286 § 1 kk w zw. z art. 12 kk i za to na mocy tego przepisu skazał go na karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat.

Na zasadzie art. 33 kk Sąd wymierzył oskarżonemu grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych, ustalając wysokość 1 stawki w kwocie 30 złotych.

Od tego wyroku apelację złożył obrońca oskarżonego.

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 18 grudnia 2001 r., sygn. akt VI Ka 1097/01 zaskarżony wyrok utrzymał w mocy (k. 786).

Kasację od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego na korzyść J. S. wniósł Prokurator Generalny, który zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie prawa procesowego – art. 4, 5 i 7 kpk polegające na przekroczeniu zasad określonych w tych przepisach przy dokonaniu oceny materiału dowodowego i ustaleń w zakresie zamiaru oskarżonego.

Podnosząc ten zarzut autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego w Chorzowie i uniewinnienie J. S. od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Kasacja jest zasadna.

Analiza akt sprawy nie pozostawia wątpliwości co do tego, że zaskarżone orzeczenie wydane zostało z rażącą obrazą prawa procesowego, a mianowicie art. 4, 5 i 7 kpk, bowiem orzekające w tej sprawie sądy naruszyły wskazane w tych przepisach zasady procesowe.

Określone w art. 286 kk przestępstwo oszustwa jest przestępstwem umyślnym zaliczanym do tzw. celowościowej odmiany przestępstw kierunkowych. Ustawa wymaga aby zachowanie sprawcy było ukierunkowane na określony cel, którym w przypadku oszustwa jest osiągnięcie korzyści majątkowej. Sprawca podejmując działania musi mieć wyobrażenie pożądanej dla niego sytuacji, która stanowić ma rezultat jego zachowania. Powyższe ujęcie znamion strony podmiotowej wyklucza możliwość popełnienia oszustwa z zamiarem ewentualnym. Zamiar bezpośredni winien obejmować zarówno cel jak i sam sposób działania zmierzający do zrealizowania tego celu. Sprawca musi chcieć takiego właśnie sposobu działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i cel ten musi stanowić punkt odniesienia każdego ze znamion przedmiotowych przestępstwa. Przypisując sprawcy popełnienie przestępstwa określonego w art. 286 § 1 kk należy wykazać, że obejmował on swoją świadomością i zamiarem bezpośrednim (kierunkowym) nie tylko to, że wprowadza w błąd inną osobę (względnie wyzyskuje błąd ), ale także i to że doprowadza ją w ten sposób do niekorzystnego rozporządzenia mieniem – i jednocześnie chce wypełnienia tych znamion (L.Gardocki, Prawo Karne, Warszawa 2002, s. 306, a także wyr. SA w Katowicach z 13.12.2001 r., I AKa 312/01, KZ 3 2002, Nr 4 poz. 45).

Przekładając powyższe poglądy na realia niniejszej sprawy należy stwierdzić, że aby przypisać popełnienie przestępstwa z art. 286 § 1 kk, Sąd winien dokonując analizy podmiotowej wykazać na podstawie dowodów, że J. S. obejmował swym bezpośrednim i kierunkowym zamiarem, że w dacie zawierania umów z poszczególnymi firmami nie miał on zamiaru za pobrany towar zapłacić, więc że ten towar wyłudził.

W wyczerpująco przeprowadzonym w niniejszej sprawie postępowaniu dowodowym przy wykorzystaniu wszystkich ujawnionych źródeł dowodowych brak jest podstaw do takiej oceny.

Z całokształtu okoliczności sprawy wynika, że J. S. zawsze deklarował wolę zapłaty należności. Z większością pokrzywdzonych firm z którymi współpracował znacznie dłużej niż wynika to z aktu oskarżenia zawierał ugody określające warunki spłaty zadłużenia. Bezspornym jest iż zadłużenie oskarżonego wobec firm nastąpiło z powodu okoliczności niezawinionych przez niego, a wynikających z załamania się rynku wewnętrznego oraz z faktu niezapłacenia kwoty 60.000 złotych przez firmę „A.”. W ocenie biegłego kwota zadłużenia oskarżonego wobec wierzycieli stanowiła 086% w stosunku do obrotu jego firmy.

Tymczasem jak wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego, Sąd ten zaaprobował ustalenia faktyczne i oceny dokonane przez Sąd Rejonowy bez wykazania przesłanek wskazujących na to, że oskarżony działał z zamiarem bezpośrednim popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 kk.

Sąd Okręgowy z obrazą art. 4 i 7 kpk zaaprobował dokonaną przez sąd pierwszej instancji ocenę wyjaśnień oskarżonego J. S., nie dostrzegając, że w aspekcie istnienia bądź nieistnienia zamiaru bezpośredniego niezbędnego do przypisania sprawcy przestępstwa oszustwa, sąd ten pominął w swych rozważaniach tak istotny dowód ograniczając się jedynie do lakonicznego stwierdzenia, iż przedstawiona przez oskarżonego relacja stanowi jedynie jego linię obrony. A przecież fakt nieuregulowania w całości należności na rzecz pokrzywdzonych firm nie może stanowić automatycznie podstawy do przyjęcia, że oskarżony S. w chwili zawierania umów z poszczególnymi firmami działał z zamiarem oszustwa.

Reasumując, należało dojść do wniosku, że skazanie J. S. nastąpiło w następstwie dokonania ocen i przyjęcia ustaleń faktycznych z rażącym naruszeniem zasad określonych w art. 4, 5 i 7 kpk. Wskazanych uchybień w zakresie stosowania norm prawa procesowego dopuścił się zarówno sąd pierwszej instancji jak i sąd odwoławczy.

Słusznie podnosi autor kasacji, że respektowanie tych zasad obligowałoby sądy do uniewinnienia J. S..

Sąd Najwyższy mając na uwadze opisane okoliczności i orzekając na podstawie art. 537 § 2 kpk in fine uchylił zaskarżony kasacją wyrok Sądu okręgowego w Katowicach i utrzymany nim w mocy wyrok Sadu Rejonowego w Chorzowie i uznając skazanie J. S. za oczywiście niesłuszne uniewinnił go.

O kosztach procesu Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 632 pkt 2 kpk.