Wyrok z dnia 2006-01-05 sygn. WA 35/05

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt : WA 35/05

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 stycznia 2006 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Steckiewicz (przewodniczący)

SSN Marek Pietruszyński

SSN Jan Bogdan Rychlicki (sprawozdawca)

Protokolant Ewa Śliwa

przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Juliusza Balceraka w sprawie płk. rez. W. S., oskarżonego z art. 286 § 1 w zb. z art. 297 § 1 i w zb. z art. 270 § 1 k.k., po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 stycznia 2006 r. apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego, od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w X. z dnia 16 maja 2005 r., sygn. akt : So. […],

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w X. do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w X. z dnia 16 maja 2005 r., sygn. akt : So. […], płk rez. W. S. uznany został za winnego tego, że „ w dniu 27 sierpnia 2001 r. pełniąc funkcję Komendanta […] w K., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej i uzyskania dla wymienionego Szpitala, z Departamentu Budżetowego Ministerstwa Obrony Narodowej, dotacji w postaci środków budżetowych w kwocie 300 000 zł, ujętych w planie resortowym na 2001 r., przeznaczonych na wykonanie prac remontowych oraz modernizacyjnych 5 W. w K., użył jako autentycznej kopii podrobionej faktury VAT o nr [...], wystawionej w dniu 27 kwietnia 2001 r. przez „Zakład […], Z. […], […] M.” stwierdzającej, że firma ta wykonała na rzecz wymienionego Szpitala prace polegające na modernizacji dachu budynku Oddziału Okulistyki i Urologii oraz remontu sal chorych, o łącznej wartości usługi – wraz z podatkiem VAT – na kwotę 326 778 zł, podczas gdy w rzeczywistości prace te nie zostały wykonane w 2001 r. przez rzeczoną firmę , w ten sposób, że przesłał kopię podrobionej faktury VAT nr [...] do Departamentu Budżetowego MON wraz z wnioskiem o uruchomienie środków budżetowych, wprowadzając tym samym wskazanego dysponenta środków pieniężnych w błąd, w następstwie czego doszło do przekazania na rzecz kierowanego przez niego Szpitala dotacji w kwocie 300 000 zł, a więc do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, a która to dotacja została następnie wykorzystana niezgodnie z jej przeznaczeniem do wysokości 245 364,73 zł, tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 286 § 1 w zb. z art. 297 § 1 i w zb. z art. 270 § 1 k.k. Za powyższe skazano go, na podstawie art. 286 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. art. 60 § 2 i 6 pkt 3 k.k. w zw. z art. 33 § 1 k.k., na karę grzywny 100 stawek dziennych po 100 zł każda z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby lat 2, a nadto orzeczono, na podstawie art. 41 § 1 k.k. w zw. z art. 43 § 1 k.k., środek karny w postaci zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych w państwowych placówkach służby zdrowia na okres lat 2.

Od wyroku tego apelację złożył obrońca oskarżonego. Zaskarżając wyrok w całości zarzucił: „1) obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 1 § 2 k.k. oraz art. 28 § 1 k.k. przez uznanie oskarżonego za winnego popełnienia umyślnych występków mimo, iż materiał dowodowy zebrany w sprawie uzasadniał twierdzenie, iż działał on pod wpływem błędu co do okoliczności stanowiącej znamię czynu, a także, iż czyn ten nie może być uznany za przestępstwo z powodu jego znikomej szkodliwości społecznej; 2) naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na treść wyroku, a mianowicie : art. 167 i 170 § 1 k.p.k. przez oddalenie wniosku obrony o przesłuchanie świadków Z. W. i A. Ć., którzy jak wynika z wyjaśnień oskarżonego byli naocznymi świadkami rozmowy W. S. i D. R., w trakcie której m.in. omawiali oni kwestie udzielenia Szpitalowi dotacji z Departamentu Budżetowego MON oraz w trakcie której oskarżony zobowiązał świadka D. R. do przygotowania całej dokumentacji potrzebnej do otrzymania dotacji.” Na podstawie tak postawionych zarzutów obrońca oskarżonego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego płk. rez. W. S. od popełnienia zarzucanego mu przestępstwa.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.

Apelacja obrońcy jest o tyle zasadna, iż jej uwzględnienie jako środka odwoławczego wniesionego na korzyść, niezależnie od podniesionych zarzutów, spowodowało konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, z powodów następujących. Obecnie przedwczesne jest zajmowanie stanowiska procesowego przez sąd odwoławczy do tak podniesionych zarzutów apelacyjnych, albowiem w niniejszej sprawie konieczne jest prawidłowe dokonanie ustaleń faktycznych czynu oskarżonego, jak również rozważenie kwalifikacji prawnej jego czynu i oceny stopnia społecznej jego szkodliwości .

W sprawie bezsporne jest, iż przedstawiona faktura VAT nr [...] (por. k. 129) została podrobiona przez nieustalonego sprawcę ( por. s. 7 uzasadnienia wyroku ), że odręczny podpis w formie parafy widniejący na pieczątce o treści „płk dr n.med. W. S. Komendant […] w K.” został złożony przez oskarżonego. Ponadto trafnie ustalono, iż faktura VAT o nr [...] w ogóle nie została ujęta w księgach finansowych tegoż szpitala wojskowego, jak również w dokumentacji księgowej Zakładu […] w M.. Z przyznanej dotacji zgodnie z jej przeznaczeniem w 2001 r. zostały wykorzystane przez ten szpital nakłady na kwotę 54 632,25 zł, na którą to kwotę opiewała faktura VAT nr [...] z dnia 26 marca 2001 r., wystawiona przez I. […] S.A. Natomiast pozostała kwota w wysokości 245 369,73 zł została wykorzystana na pokrycie wydatków szpitala, udokumentowanych „ wcześniejszymi fakturami ”, bo wystawionymi w 2000 r. za roboty remontowo-budowlane wykonane w 2000 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił też, iż oskarżony doskonale i na bieżąco znał zakres przeprowadzanych na terenie podległego mu szpitala prac remontowo-budowlanych i „ gospodarskim okiem ” nadzorował ich przebieg. Znał też określone procedury przeprowadzania przetargu na tego typu prace. W tej sytuacji oskarżony postępując, jak przyjęto to w opisie czynu dopuścił się przestępstwa oszustwa kredytowego przez wprowadzenie w błąd organu przyznającego dotacje przedkładając w tym celu podrobioną fakturę.

Sąd Najwyższy nie aprobuje tej oceny materiału dowodowego, albowiem została ona dokonana z rażącą obrazą art. 7 k.p.k., która miała istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia. Przede wszystkim sąd pierwszej instancji bezkrytycznie odniósł się do zarzutu aktu oskarżenia jak i oceny prawnej postępowania oskarżonego. Skrótowo rzecz ujmując na potrzeby postępowania odwoławczego istotą czynu oskarżonego jest złożenie przez niego podpisu wraz z odciśnięciem swojej pieczątki na podrobionej przez nieznanego sprawcę fakturze VAT o nr [...] przy nieznajomości tego faktu przez oskarżonego i to w sytuacji, gdy kierowany przez oskarżonego szpital otrzymał już dotacje z Ministerstwa Obrony Narodowej na modernizację i roboty budowlano-remontowe. Zważywszy na to, iż dwa z zarzucanych oskarżonemu przestępstw ( art.art. 286 § 1, 297 § 1 k.k. ) należą do tzw. przestępstw kierunkowych , a więc mogą być dokonane tylko z zamiarem kierunkowym o szczególnym zabarwieniu ( dolus coloratus ) niezbędne było poczynienie w tym kierunku ustaleń o umyślnym działaniu oskarżonego w zakresie popełnienia przez niego tzw. przestępstwa kredytowego. Oskarżony nie przyznał się do zarzucanego mu czynu i wyjaśnił, iż nie wiedział o fakcie podrobienia faktury, oraz „że miał pełne zaufanie do księgowego.” Z rozważań sądu pierwszej instancji nie wynika, ażeby ta obrona oskarżonego została odparta przeciwnymi dowodami. Przedstawione w tej części wywody rażą uproszczeniem, a zatem nie mogą korzystać z ochrony art. 7 k.p.k. Jak już podniesiono przestępstwo oszustwa określone w art. 286 § 1 k.k. oraz oszustwa kredytowego stypizowane w art. 297 § 1 k.k., są przestępstwami kierunkowymi ( por. wyrok SN z dnia 30 sierpnia 2000 r., V KKN 267/2000, OSNKW 2000, z. 9-10, poz. 85, postanowienie SN z dnia 25 lutego 2002 r., I KZP 1/ 02 OSNKW 2002, z. 5-6, poz. 35 ). Dla wyczerpania ich znamion konieczne jest podjęcie przez sprawcę „ umyślnych oszukańczych zabiegów ” w drodze podstępu w celu wprowadzenia w błąd podmiot dysponujący in concreto jak w tej sprawie dotacją. Takich ustaleń nie dokonano. Zauważyć też należało, iż przypisane oskarżonemu przestępstwo z art. 270 § 1 k.k., a w szczególności jego znamię „użycia jako autentycznego” oznacza umyślne posłużenie się podrobionym dokumentem co najmniej z zamiarem ewentualnym w sytuacji, gdy sprawca używając dokumentu jako autentyczny, godził się z możliwością, iż dokument ten jest podrobiony lub przerobiony. Samo podpisanie przez osobę upoważnioną do jej podpisania podrobionej faktury przez nieustalonego sprawcę, przy jednoczesnym braku znamion oszustwa z jej strony należy oceniać na gruncie przepisu art. 231 k.k. czy też w kontekście braku zawinienia z jej strony (por. wyroki SN z dnia 9 maja 2002 r., V KKN 323/99, OSNKW 2002, z. 9-10, poz. 71, z dnia 9 lutego 2004 r., VKK 194/03, OSNKW 2004, z.4, poz. 42).

Reasumując sąd pierwszej instancji ponownie rozpoznając sprawę oprócz okoliczności podniesionych wyżej, powinien rozważyć też czy działanie oskarżonego przebiegało w warunkach art. 231 § 1 k.k., a następnie ocenić stopień społecznej szkodliwości jego czynu w aspekcie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k.

Sąd Najwyższy zważywszy na konieczność dokonania prawidłowych ustaleń faktycznych, kompleksową ocenę kwalifikacji prawnej czynu zarzuconego oskarżonemu oraz ewentualną możliwość kontroli instancyjnej ponownie wydanego orzeczenia, uchylił zaskarżony wyrok i z tymi zapatrywaniami przekazał sprawę Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w X. do ponownego rozpoznania.