Wyrok z dnia 2004-01-05 sygn. III KK 181/03

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III KK 181/03

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 stycznia 2004 r. Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący)

SSN Lidia Misiurkiewicz

SSN Józef Skwierawski (sprawozdawca) Protokolant Barbara Szenk

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Bogumiły Drozdowskiej

w sprawie P. S. i A. G. oskarżonych z art. 306 k.k.

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 5 stycznia 2004 r.,

kasacji wniesionej przez Prokuratora Okręgowego w Toruniu od wyroku Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 27 września 2002 r., sygn. akt IX Ka 547/02 zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 17 maja 2002 r., sygn. akt II K 1569/01

uchyla zaskarżony wyrok w stosunku do P. S. i A. G. w odniesieniu do czynów zakwalifikowanych w akcie oskarżenia z art. 306 k.k. (pkt I.1. lit. b i e oraz pkt I.2. lit. b zaskarżonego wyroku) i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Toruniu, jako sądowi odwoławczemu.

U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 17 maja 2002 r. (II K 1659/01) P. S. uznany został m.in. za winnego tego, że „przerobił numery identyfikacyjne silnika samochodu (...) w ten sposób, iż usunął numery identyfikacyjne i nabił nowe, pochodzące z innego pojazdu”, to jest popełnienia przestępstwa określonego w art. 306 k.k. – i na podstawie tego przepisu Sąd wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Tak wymierzona kara jednostkowa objęta została karą łączną orzeczoną w wymiarze jednego roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności.

Tym samym wyrokiem A. G. uznany został za winnego m.in. tego, że „przerobił numery identyfikacyjne silnika i nadwozia samochodu (...) w ten sposób, iż w miejsce oryginalnych numerów wspawał numery identyfikacyjne pochodzące z innego pojazdu”, to jest przestępstwa określonego w art. 306 k.k. – i na podstawie tego przepisu Sąd wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności. Karę tę objął Sąd karą łączną orzeczoną w wymiarze 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres 3 lat.

Na podstawie art. 44 § 2 k.k. Sąd orzekł również o przepadku na rzecz Skarbu Państwa samochodów wskazanych w opisach obu przytoczonych wyżej przestępstw.

Po rozpoznaniu apelacji wniesionej przez obrońcę P. S., Sąd Okręgowy w Toruniu wyrokiem z dnia 27 września 2002 r. (IX Ka 547/02) zmienił zaskarżony wyrok w stosunku do tego oskarżonego, a także – na podstawie art. 435 k.p.k. – w stosunku do oskarżonego A. G. w ten sposób, że uniewinnił ich od popełnienia opisanych wyżej czynów, uchylił orzeczenie o karze łącznej i orzekł wobec P.S. karę łączną w wysokości 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, a wobec A. G. w wymiarze 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności oraz uchylił orzeczenie o przepadku samochodu F., nr rej. […] i – na podstawie art. 270 § 2 k.p.k. – zarządził jego zwrot na rzecz P. S.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w zakresie dokonanych nim zmian „w całości” Prokurator Okręgowy w Toruniu kasacją wniesioną na niekorzyść obu oskarżonych. W kasacji podniesiono zarzut „rażącej obrazy art. 306 k.k. poprzez niezasadne przyjęcie, że oskarżeni nie dopuścili się przestępstw przerobienia numerów identyfikacyjnych samochodu, podczas gdy ich zachowanie wyczerpywało znamiona czynu zabronionego opisanego w wyżej wymienionym przepisie”. W kasacji zamieszczono wniosek o uchylenie obu zapadłych w tej sprawie wyroków i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Toruniu. Prokurator Prokuratury Krajowej uczestniczący w rozprawie kasacyjnej popierał kasację i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Toruniu do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasację prokuratora – jako zasadną – należało uwzględnić.

Sąd Rejonowy, uznając oskarżonych za winnych popełnienia występku określonego w art. 306 k.k., nie zaprezentował wyjaśnienia przyjętej prawnej podstawy wyroku w tym zakresie i nie przedstawił argumentacji uzasadniającej ocenę, że zachowanie oskarżonych wyczerpało znamiona dyspozycji tej normy prawnej.

Kwestię tę podjął – poza granicami zarzutu skargi apelacyjnej – Sąd Okręgowy wskazując, że przerobienie znaków identyfikacyjnych pojazdu „nie wyczerpuje znamion występku z art. 306 k.k., o ile pojazd nie był przeznaczony do sprzedaży lub przekazania konsumentowi w innej formie”. Sąd ten uzasadniając swoje stanowisko przytoczył pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2000 r. (I KZP 25/00 – Wokanda 2000 r., z. 11, s. 23), aprobowany w glosie do tego postanowienia (M. Siwek, Palestra 2001, nr 5-6, s. 231) i zbieżny z wypowiedziami formułowanymi przez część przedstawicieli doktryny. Istotą tego poglądu jest twierdzenie, że przedmiotem przestępstwa określonego w art. 306 k.k. nie może być posiadacz towaru lub urządzenia, jeżeli nie jest profesjonalnym uczestnikiem obrotu gospodarczego. Przepis ten, umieszczony w kodeksie karnym w rozdziale pt. „Przestępstwo przeciwko obrotowi gospodarczemu” nakazuje bowiem – jak twierdzą zwolennicy tego poglądu – ograniczyć krąg możliwych podmiotów przestępstwa do osób zbywających towary jako podmioty gospodarcze lub pracowników tych podmiotów. Posiadacz towaru lub urządzenia, nie będący profesjonalnym uczestnikiem obrotu gospodarczego nie jest takim podmiotem nawet wtedy, kiedy przerabia znak identyfikacyjny z zamiarem wprowadzenia towaru do obrotu cywilnoprawnego.

W kasacji, w uzasadnieniu sformułowanego w niej zarzutu słusznie wskazano na rezultat zasadniczej wykładni ustawy, jakiej dokonał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 września 2002 r. (I KZP 25/02 – OSNKW 2002, z. 11-12, poz. 94). W uchwale tej, podjętej w sytuacji istniejących w orzecznictwie sądów kontrowersji co do znaczenia znamion przestępstwa określonego w art. 306 k.k., a więc granic i warunków odpowiedzialności na podstawie tego przepisu przyjęto, że podmiotem tego przestępstwa „może być każdy, kto usuwa, podrabia lub przerabia znak identyfikacyjny, datę produkcji lub datę przydatności towaru lub urządzenia”. Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie podziela zarówno pogląd wyrażony w przytoczonej wyżej tezie uchwały, jak i argumentację zaprezentowaną w jej uzasadnieniu. Stwierdzono w nim trafnie, że „wywodzenie szczególnych cech podmiotu przestępstwa z jego umiejscowienia w kodeksie karnym (w określonym jego rozdziale), oznacza niczym nie uzasadnione  przyznanie pierwszeństwa pozajęzykowym metodom wykładni”. Zabieg taki uznano przy tym za zbędny, skoro przyjęcie powszechnego charakteru tego przestępstwa „nie przekreśla uznania obrotu gospodarczego za przedmiot jego ochrony”. Określone przestępstwo może natomiast naruszać nie tylko jedno dobro prawne. Treść tytułu rozdziału części szczególnej kodeksu karnego wskazuje wówczas jedynie dobro chronione wszystkimi przepisami zamieszczonymi w danym rozdziale, pomijając zbliżone lub inne – obok głównego – przedmioty ochrony. Przedmiotem ochrony art. 306 k.k. jest zaś nie tylko obrót gospodarczy, lecz także bezpieczeństwo obrotu towarami i urządzeniami między podmiotami nieprofesjonalnymi oraz bezpieczeństwo korzystania z tych przedmiotów.

Uwzględnienie wieloaspektowych rozważań przedstawionych w uzasadnieniu uchwały nie pozwala zatem zaakceptować poglądu, zgodnie z którym warunkiem odpowiedzialności sprawcy jest wykazanie, iż „nosi się z zamiarem sprzedaży” rzeczy stanowiącej przedmiot przestępstwa. Pogląd ten, wyprowadzony zresztą przez Sąd Okręgowy z uwag poczynionych przez Sąd Najwyższy w przytoczonym wyżej postanowieniu na marginesie jedynie innych rozważań, sformułowany został przez Sąd Okręgowy bez analizy wszystkich elementów istotnych dla możliwości rozpoznania treści normy prawnej. Sąd ten recypował go, nie wzbogacając jego merytorycznych podstaw, i nie przedstawiając również własnych rozważań w zakresie odpowiadającym – choćby częściowo – problematyce podjętej w uzasadnieniu cytowanej uchwały.

Sąd Najwyższy niejednokrotnie dawał wyraz stanowisku, iż zarzut rażącego naruszenia prawa nie musi być skuteczny, jeżeli naruszenie prawa – zdaniem skarżącego – polega wyłącznie na niezgodności orzeczenia sądu z poglądem wyrażonym w uchwale Sądu Najwyższego, jak to ma miejsce w niniejszej sprawie. Jednakże stanowisko takie zachowuje aktualność w takich tylko sytuacjach, w których uzasadnienie orzeczenia Sądu wyczerpuje całość problematyki związanej z rozumieniem przepisu prawa, a przedstawiona argumentacja przekonuje o merytorycznej trafności poglądu sądu. Warunki takie nie zostały spełnione w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy uwzględni zatem, rozpoznając sprawę ponownie, wszystkie przedstawione wyżej uwagi oraz wszystkie argumenty zaprezentowane w uzasadnieniu przyjętej przez Sąd Najwyższy wykładni art. 306 k.k.

Wskazane wyżej motywy uzasadniają wyrok Sądu Najwyższego wydany w tej sprawie.