Wyrok z dnia 2021-12-07 sygn. II SA/Gl 1089/21

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Andrzej Matan, Sędziowie Sędzia WSA Stanisław Nitecki (spr.), Sędzia WSA Rafał Wolnik, po rozpoznaniu w trybie uproszczonym na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 grudnia 2021 r. sprawy ze skargi M. D. na decyzję Wojewody Śląskiego z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie aktów stanu cywilnego oddala skargę.

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w Z. decyzją z [...] r.

nr [...] wydaną na postawie art. 104 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz art. 2 ust. 6, i art. 26 ust. 4 ustawy z 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 463) odmówił M. D. (dalej jako strona lub skarżący) wydania ksero dokumentów stanowiących akta zbiorowe aktów zgonu pięciu osób spokrewnionych ze stroną. W uzasadnieniu decyzji organ ten przedstawił wpierw treść wniosku strony, a następnie czynności procesowe, które podjął w trakcie prowadzonego postępowania. Następnie wskazany organ odwołał się do treści art. 26 ust. 4 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego i podniósł, że strona winna wykazać interes prawny w domaganiu się udostępnienia wnioskowanych dokumentów. W ocenie organu strona takiego interesu prawnego nie wykazała, a jedynie występowanie interesu faktycznego. Odwoływanie się do treści art. 23 Kodeksu cywilnego nie jest zdaniem wskazanego organu wykazaniem występowania interesu prawnego. Kult pamięci po zmarłych przodkach jest wyrazem legitymowania się interesem faktycznym, a nie interesem prawnym. W konkluzji uzasadnienia podkreślono, że strona nie wykazała interesu prawnego w udostępnienie żądanych danych.

Z powyższą decyzją nie zgodziła się strona, która wniosła odwołanie do Wojewody Śląskiego. W odwołaniu tym wyraziła swoje niezadowolenie z otrzymanej decyzji i podkreśliła, że wystąpiła o udostępnienie kserokopii dokumentów stanowiących akta zbiorowe do aktów zgonu pięciu krewnych, a jako legitymowanie się interesem prawnym odwołał się do postanowień art. 23 Kodeksu cywilnego, a w szczególności oparł go na motywach odnoszących się do kultu i pamięci osoby zmarłej.

Wojewoda Śląski decyzją z [...] r. nr [...] wydaną na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu tej decyzji organ ten przedstawił wpierw dotychczasowy przebieg postępowania, a następnie przedstawił własne rozważania w sprawie. Organ odwoławczy zamieścił rozważania dotyczące rozumienia interesu prawnego na gruncie postępowania administracyjnego. W następstwie przeprowadzonej analizy organ ten uznał, że art. 23 Kodeksu cywilnego odwołujący się do kultu zmarłych i pomięci po nich nie stanowi wyrazu legitymowania się interesem prawnym. W konsekwencji w ocenie organu wyższego stopnia organ pierwszej instancji wydał prawidłową decyzję.

Z powyższą decyzją nie zgodziła się strona, która wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach. W skardze tej zakwestionowała rozstrzygnięcia organów administracji publicznej i wyraziła swoje niezadowolenie z ich treści. W skardze tej skarżący wystąpił o rozważenie, czy art. 23 Kodeksu cywilnego w odniesieniu do prawa kultywowania czci i pamięci osób zmarłych jest wyrazem legitymowania się interesem prawnym, tym bardziej, że w ramach innych postępowań w oparciu o ten sam przepis uznaje się legitymowanie interesem prawnym w ramach prowadzonego postępowania administracyjnego. W konsekwencji skarżący podnosi, że organy administracji różnie interpretują pojęcie interesu prawnego.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda Śląski wystąpił o jej oddalenie i przywołał analogiczną argumentację do tej, którą zamieścił w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje;

Skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Kontrola legalności zaskarżonej decyzji przeprowadzona w oparciu o postanowienia art. 1 ustawy z 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 137) wykazała, że zaskarżona decyzja odpowiada wymogom prawa. Zgodnie z brzmieniem art. 145 § 1 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2019 r. Nr 2325 ze zm.) sąd administracyjny uwzględnia skargę na decyzję lub postanowienie, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy; naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy albo stwierdza nieważność zaskarżonej decyzji w całości lub części, jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Zakres kontroli sprawowanej przez sądy wynika z treści art. 134 § 1 tej ustawy. Zgodnie z tą regulacją sądy rozpoznając skargi nie są związane ich zarzutami, podstawą prawną ani formułowanymi przez strony wnioskami. W świetle przywołanych regulacji sąd administracyjny dokonując kontroli rozstrzygnięć organów administracji kieruje się wyłącznie kryterium legalności, czyli zgodności z przepisami prawa materialnego i procesowego rozstrzygnięć organów administracji publicznej. Oznacza to, że w ramach takiej kontroli sąd nie może kierować się względami słuszności czy zasadami współżycia społecznego.

Na wstępie niniejszych rozważań zauważyć należy, że w sprawie nie budzi wątpliwości właściwość Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w Z. do rozpoznania wniosku skarżącego. Nie było kwestionowane to, że żądana informacja jest w posiadaniu powyższego organu.

Stosownie do postanowień art. 26 ust. 4 ustawy z 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego dokumenty z akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego, na żądanie sądu, prokuratora, osoby, której akt stanu cywilnego dotyczy, lub osoby mającej interes prawny, mogą być wydawane; na piśmie utrwalonym w postaci elektronicznej albo odwzorowania cyfrowego poświadczonego za zgodność z oryginałem przez kierownika urzędu stanu cywilnego kwalifikowanym podpisem elektronicznym albo w postaci kopii albo wydruku dokumentu elektronicznego poświadczonych za zgodność z oryginałem przez kierownika urzędu stanu cywilnego podpisem własnoręcznym. W świetle treści przywołanego przepisu udostępnienie akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego następuje na żądanie osoby mającej interes prawny. Oznacza to, że osoba ubiegająca się o udostępnienie wskazanych dokumentów obowiązana jest legitymować się interesem prawnym. W rozpoznawanej sprawie skarżący swój interes prawny wywodzi z treści art. 23 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Skarżący z powyższej regulacji wywodzi swój interes prawny w zakresie czci i pamięci osób zmarłych, zmarłych członków rodziny. Ponadto skarżący akcentuje, że w ramach innych postępowań w oparciu o ten sam przepis uznaje się legitymowanie interesem prawnym w ramach prowadzonego postępowania administracyjnego.

W tak wyznaczonych ramach przedmiotowego postępowania kluczowym zagadnieniem jest to, czy skarżący odwołujący się do treści art. 23 Kodeksu cywilnego legitymuje się interesem prawnym, o którym mowa w art. 26 ust. 4 ustawy o aktach stanu cywilnego. Na marginesie rozważyć należy inną kwestię, otóż nie budzi najmniejszej wątpliwości to, że skarżący legitymuje się interesem prawnym przewidywanym w treści art. 28 Kodeksu postępowania administracyjnego, a tym samym może być uznany za stronę przedmiotowego postępowania, a organy administracji publicznej obowiązane były w sposób merytoryczny rozpoznać zgłoszone przez niego żądanie do organu administracji publicznej. Warto w tym miejscu zauważyć, że legitymowanie się interesem prawnym w oparciu o postanowienia art. 28 przywołanego powyżej Kodeksu nie oznacza, nie jest równoznaczne z tym, że ktoś kto w sposób skuteczny może uruchomić postępowanie administracyjne legitymuje się również interesem prawnym przewidzianym przepisem prawa materialnego, warunkującym możliwość otrzymania jakiegoś prawa czy uprawnienia ze strony organu administracji publicznej.

W rozpoznawanej sprawie skarżący ubiega się o wydanie ksero dokumentów stanowiących akta zbiorowe aktów zgonu pięciu osób spokrewnionych ze stroną. Podstawą prawną żądania skarżącego kierowaną do organów administracji publicznej jest art. 26 ust. 4 ustawy o aktach staniu cywilnego. Stosownie do postanowień przywołanego przepisu skuteczne ubieganie się o dokumenty z akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego wymaga legitymowania się interesem prawnym. W tym miejscu przyjdzie odwołać się do pojęcia interesu prawnego widzianego na gruncie materialnego prawa administracyjnego, a w szczególności w literaturze przedmiotu. Jako reprezentatywne przyjdzie uznać stanowisko prezentowane przez J. Zimmermanna. Według niego interes prawny ma charakter osobisty, własny i indywidualny, a zatem nie może to być interes osoby trzeciej. Interes ten jest konkretny czyli jest związany z daną sytuacją faktyczną podmiotu, który nim się legitymuje, nadto jest on aktualny, a zatem jest związany z obowiązującą normą prawną i dotyczy bieżącej sytuacji faktycznej. Interes ten oparty jest na normie prawnej, którą da się wyodrębnić i do końca ustalić, a to oznacza, że interes ten nie jest pochodny, czyli nie wynika z innych interesów prawnych (J. Zimmermann. Prawo administracyjne. Warszawa 2020 r. s. 374-375). W kontekście tak widzianego pojęcia interesu prawnego na gruncie prawa administracyjnego rozważyć należy, czy w przypadku skarżącego występują wszystkie przedstawione powyżej jego cechy. Analiza ta wymaga przybliżenia treści żądania skarżącego, otóż w oparciu o postanowienia art. 23 Kodeksu cywilnego, w którym skarżący upatruje umiejscowienia swojego interesu prawnego domaga się od organu pierwszej instancji udostępnienia dokumentów z akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego, swoich przodków w imię kultu pamięci po zmarłych. W pierwszej kolejności podkreślić należy, że interes prawny musi być osobisty, własny i indywidualny. W kontekście tej cechy to można powiedzieć, że w oparciu o art. 23 Kodeksu cywilnego, na mocy którego dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Katalog dóbr wymienionych w tym przepisie nie ma charakteru zamkniętego, a zatem może być on rozszerzany. W kontekście tej regulacji można jedynie powiedzieć, że katalog ten nie może być ograniczany, a zatem dobra w nim wymienione nie mogą być uznane, za nie podlegające ochronie. W tym miejscu wyraźnie należy podkreślić, że mowa jest o dobrach osobistych człowieka, a zatem osoby żyjącej. Tym samym skarżący może w oparciu o ten przepis domagać się ochrony prawnej. Odmiennie sytuacja przedstawia się z osobami zmarłymi, albowiem te na gruncie prawa cywilnego są traktowane jako rzeczy, przy czym o szczególnym charakterze. Przy czym jeżeli przypisać im określone prawa, to będą to ich prawa, a nie prawa innych osób, w tym także skarżącego. Jak wynika z wniosku skarżącego domaga się udostępnienia określonych dokumentów z uwagi na kult pamięci po zmarłych przodkach. Zatem w tym przypadku nie można mówić o tym, że skarżący domaga się ochrony własnego dobra. Pamięć o zmarłych przodkach jest dobrem, które wyraża się w dbaniu o miejsca ich wiecznego spoczynku, a także w dbaniu o te rzeczy, które po nich pozostały jak również o ich dobre imię. W świetle wniosku skarżącego nie występuje on o ochronę dobra zmarłych przodków, ponieważ nie wskazuje, aby stosowne dokumenty niezbędne były mu w ramach prowadzonych postępowań przed innymi organami państwa (sądami czy organami administracji publicznej), a do ochrony miejsc wiecznego spoczynku i rzeczy, które po nich pozostały dokumenty, o których udostępnienie występuje nie są konieczne. W świetle przeprowadzonej analizy wynika, że w rozpoznawanej sprawie skarżący nie wykazał, aby legitymował się interesem prawnym, ponieważ już pierwsza z cech interesu prawnego nie występuje czyli osobisty, własny i indywidualny charakter. Skoro ta cecha interesu prawnego nie występuje to tym samym skarżący nie legitymuje się interesem prawnym w domaganiu się udostępnienia żądanych dokumentów. Przedstawione powyżej rozważania stanowią także odpowiedź na wątpliwości zgłaszane przez skarżącego w skardze co do uznawania w jednych sytuacjach art. 23 za wystarczający dla wykazania interesu prawnego, a w innych, tak jak ma to miejsce w niniejszej sprawie w oparciu o wskazany przepis takiego interesu prawnego nie wykazuje. Powyższe rozważania korespondują ze stanowiskiem organów administracji publicznej wyrażonym w uzasadnieniach wydanych decyzji.

Podkreślić trzeba, że skarżący ubiegając się o wydanie ksero dokumentów stanowiących akta zbiorowe aktów zgonu pięciu osób spokrewnionych ze stroną nie wykazuje interesu prawnego w domaganiu się udostępnienia tych dokumentów. Samo odwołanie się do postanowień art. 23 Kodeksu cywilnego nie jest wystarczające, ponieważ przepis ten wiązać należy z określonymi działaniami, które zmierzałyby do ochrony określonego dobra w przypadku jego naruszania lub też w wykazaniu określonej sytuacji w związku z toczącym się przed sądem lub innym organem administracji publicznej postępowaniem. W rozpoznawanej sprawie skarżący do takich okoliczności nie odwołuje się, a tym samym nie wykazuje legitymowania się stosownym interesem prawnym.

W świetle przeprowadzonej analizy uznać należy, że rozstrzygnięcia organów administracji publicznej wypowiadających się w niniejszej sprawie nie naruszały przepisów prawa materialnego jak również przepisów postępowania administracyjnego w stopniu uzasadniającym uwzględnienie wniesionej skargi.

Mając powyższe na uwadze, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach uznał, że skarga jest niezasadna, skoro podniesione w skardze zarzuty nie mogły odnieść zamierzonego skutku, a jednocześnie brak jest okoliczności, które z urzędu należałoby wziąć pod uwagę i na podstawie art. 151 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi oddalił skargę.