Wyrok z dnia 2023-03-23 sygn. II SA/Gl 7/23

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Rafał Wolnik, Sędziowie Sędzia WSA Wojciech Gapiński (spr.), Asesor WSA Agnieszka Kręcisz-Sarna, , po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym w dniu 23 marca 2023 r. sprawy ze skargi M. O. na decyzję Wojewody Śląskiego z dnia 7 listopada 2022 r. nr SOI.6231.25.2022 w przedmiocie odmowy wydania skróconego odpisu aktu urodzenia oddala skargę.

Wojewoda Śląski (dalej – organ odwoławczy, Wojewoda) decyzją z dnia 7 listopada 2022 r. nr SOI.6231.25.2022, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2000 z późn. zm. - dalej k.p.a.), po rozpoznaniu odwołania M.O. (dalej – Wnioskodawca, Skarżący), utrzymał w mocy decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w Z. (dalej – organ I instancji, Kierownik USC) z dnia 31 sierpnia 2022 r. nr [...] odmawiającą wydania skróconego odpisu aktu urodzenia.

Przedmiotowa decyzja zapadła w następującym stanie faktycznym i prawnym.

Wnioskiem z dnia 21 lipca 2022 r. pełnomocnik Skarżącego zwrócił się do organu I instancji o wydanie m.in. skróconego odpisu aktu urodzenia H. B.z domu M.

Na wezwanie Kierownika USC, pełnomocnik Skarżącego w piśmie z dnia 17 sierpnia 2022 r. uargumentował powyższy wniosek zamiarem jego mocodawcy wystąpienia z żądaniem stwierdzenia nabycia spadku na podstawie dziedziczenia testamentowego. W tym celu dokument ten jest mu niezbędny do wykazania stopnia pokrewieństwa ze spadkodawcą, a tym samym kręgu spadkobierców ustawowych.

Po rozpatrzeniu wniosku, organ I instancji decyzją z dnia 31 sierpnia 2022 r. (sprostowaną postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2022 r.) odmówił wydania skróconego odpisu aktu urodzenia wskazanej osoby. W jej motywach Kierownik USC wyraził pogląd, że Wnioskodawca nie wykazał interesu prawnego w rozumieniu art. 45 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1681 z późn. zm. – dalej u.p.a.s.c.). Jego zdaniem, Skarżący będzie się nim legitymował dopiero wtedy, gdy w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, zostanie on zobowiązany przez sąd do wykazania określonych faktów dla określenia kręgu spadkobierców.

W odwołaniu z dnia 15 września 2022 r. pełnomocnik Skarżącego zanegował decyzję organu I instancji wnosząc o jej uchylenie. W jego opinii, wykazano interes prawny uzasadniający żądanie uzyskania skróconego odpisu aktu urodzenia D.B., będącej córką brata spadkodawcy. Jego zdaniem, interes prawny w uzyskaniu wnioskowanego dokumentu materializuje się w treści żądanego aktu stanu cywilnego potwierdzającego stopień pokrewieństwa, z którego wynikają uprawnienia do dziedziczenia ustawowego, zaś konieczność ustalenia kręgu spadkobierców ustawowych w przypadku dziedziczenia testamentowego wynika z ustawy. Zaznaczył ponadto, iż postępowanie sądowe nie jest jedynym trybem pozwalającym na stwierdzenie nabycia spadku. Jak bowiem wskazał pełnomocnik, możliwe jest to również w postaci aktu poświadczenia dziedziczenia (art. 95aa ustawy Prawo o notariacie), gdzie do protokołu dziedziczenia dołącza się odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do dziedziczenia. Wtedy też nie można wykazać interesu prawnego na zasadach określonych przez organ I instancji.

Zaskarżoną decyzją z dnia 7 listopada 2022 r. organ odwoławczy utrzymał w mocy rozstrzygnięcie pierwszoinstancyjne. W uzasadnieniu Wojewoda (podobnie jak organ I instancji) uznał, że interesu prawnego w uzyskaniu wskazanego we wniosku aktu stanu cywilnego nie uzasadnia twierdzenie o zamiarze wystąpienia z żądaniem stwierdzenia nabycia spadku na podstawie dziedziczenia testamentowego i związana z tym potrzeba wykazania następstwa prawnego po spadkodawcy. Przedstawiono również poszczególne tryby, w jakich możliwe jest uzyskanie stwierdzenia nabycia spadku. Podkreślono w tym zakresie, że w myśl art. 670 k.p.c. to na sądzie spoczywa obowiązek ustalenia kręgu spadkobierców. Natomiast w przypadku zwrócenia się do notariusza o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia, ten dysponuje prawem zwrócenia się do organów administracji publicznej oraz organów wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej o udzielenie informacji lub wydanie dokumentów stanowiących dowód faktu istotnego dla sporządzenia tego aktu (art. 95da ustawy Prawo o notariacie).

W złożonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach skardze z dnia 14 grudnia 2022 r. pełnomocnik Wnioskodawcy zarzucił decyzji Wojewody naruszenie art. 45 ust. 1 u.p.a.s.c. i wobec tego wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz decyzji ją poprzedzającej, a także o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania sądowego według norm prawem przepisanych. W motywach skargi podniesiono, że organy nie zajęły się istotą problemu. Otóż – jak zauważył pełnomocnik - możliwość uzyskania aktu stanu cywilnego w inny sposób, tj. przez sąd lub notariusza, nie rozstrzyga kwestii braku interesu prawnego Skarżącego w pozyskaniu aktu stanu cywilnego. Tymczasem, w opinii pełnomocnika, pomimo tego, że jego mocodawca posiadał taki interes, to organy odmówiły mu wydania żądanego dokumentu. Dodał również, że organy dysponowały danymi, które pozwalały im na ocenę zasadności wniosku, tj. posiadały odpis testamentu oraz informacje wynikające z danych systemowych rejestru aktów stanu cywilnego, bo na tej podstawie można ustalić jakie jest pokrewieństwo pomiędzy Wnioskodawcą a osobą, której dotyczy żądany akt.

Organ odwoławczy w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, podtrzymując swoje stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach zważył, co następuje:

W wyniku przeprowadzenia kontroli zaskarżonej decyzji stwierdzić należało, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie.

Przedmiotem kontroli sądowej jest decyzja odmawiająca wydania Skarżącemu skróconego odpisu aktu urodzenia jednego z następców prawnych spadkodawcy. Negatywne stanowisko organy uzasadniły brakiem interesu prawnego Wnioskodawcy dla uzyskania tego dokumentu. W opinii Wojewody, pozyskanie aktu stanu cywilnego nie warunkuje możliwości wystąpienia z żądaniem stwierdzenia nabycia spadku w trybie sądowym, jak również prawa zwrócenia się do notariusza o sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia. Tymczasem w opinii pełnomocnika Wnioskodawcy, jego mocodawca jako spadkobierca testamentowy dysponuje interesem prawnym do uzyskania aktu stanu cywilnego dla wykazania kręgu następców prawnych spadkodawcy, jeszcze przed nadaniem biegu tej sprawie w przedmiocie uzyskania potwierdzenia nabycia spadku.

Przystępując do rozważań Zauważyć należy, że ochrona danych osobowych i ograniczenie dostępu do tych danych służy przede wszystkim zapobieganiu udostępniania danych przypadkowym osobom z uwagi na przysługujące każdemu obywatelowi prawo do prywatności zagwarantowane w art. 47 Konstytucji RP. Dlatego dane pozwalające na identyfikację danej osoby jest możliwie tylko wtedy, gdy wnioskujący wykaże, że w uzyskaniu tych informacji posiada interes prawny.

Konsekwencją wspomnianego prawa są również ograniczenia w dostępie do danych zawartych w rejestrach stanu cywilnego. Zagadnienie to reguluje art. 45 ust. 1 u.p.a.s.c. Stanowi on, że odpis aktu stanu cywilnego i zaświadczenie o zamieszczonych lub niezamieszczonych w rejestrze stanu cywilnego danych dotyczących wskazanej osoby wydaje się osobie, której akt dotyczy, lub jej małżonkowi, wstępnemu, zstępnemu, rodzeństwu, przedstawicielowi ustawowemu, opiekunowi, osobie, która wykaże w tym interes prawny, sądowi, prokuratorowi, organizacjom społecznym, jeżeli jest to zgodne z ich celem statutowym i przemawia za tym interes społeczny, oraz organom administracji publicznej, w tym podmiotom, o których mowa w art. 5a ust. 1, Służbie Ochrony Państwa, Policji, Straży Granicznej i Służbie Więziennej, a także Żandarmerii Wojskowej, jeżeli jest to konieczne do realizacji ich ustawowych zadań.

Analiza tego przepisu prowadzi do wniosku, że dostęp do danych rejestru stanu cywilnego posiadają osoby legitymujące się odpowiednim stopniem pokrewieństwa w stosunku do osoby, której danych dotyczy żądanie, a także organy w nim wymienione, jak również osoby, które wykażą swój interes prawny.

W niniejszej sprawie Skarżący wniosek o udostepnienie aktu stanu cywilnego umotywował istnieniem po jego stronie interesu prawnego. Uprawnie ku temu wywiódł z zamiaru uzyskania potwierdzenia nabycia spadku w drodze dziedziczenia testamentowego. W tym celu, jak twierdzi jego pełnomocnik, koniecznym jest wykazanie kręgu następców prawnych spadkodawcy. Dla realizacji tej powinności niezbędnym jest m.in. skrócony odpis aktu urodzenia córki brata spadkodawcy.

Poddając ocenie okoliczności przedstawione przez Stronę dla wykazania interesu prawnego zając należy stanowisko zgodne z tym prezentowanym przez organy, tj. że nie uprawniają one Skarżącego do uzyskania wnioskowanego aktu stanu cywilnego.

W orzecznictwie, jak i doktrynie przyjmuje się, że przez pojęcie interesu prawnego należy rozumieć interes zgodny z prawem i interes chroniony przez prawo. Istotą interesu prawnego jest jego związek z konkretną normą prawa materialnego, tzn. taką normą, którą można wskazać jako jego podstawę i z której podmiot legitymujący się tym interesem może wywodzić swoje racje. Interes prawny i uprawnienie powinny wynikać z przepisów prawa materialnego, te bowiem przepisy są źródłem uprawnień i interesów prawnych (zob. wyrok NSA z dnia 29 stycznia 1992 r. sygn. akt I SA 1355/91, Lex nr 26058). Zatem interes prawny osoby, która wnosi o udostepnienie danych z rejestru stanu cywilnego wynikać niewątpliwie musi z przepisu prawa materialnego kształtującego jej sytuację prawną. Podkreślenia przy tym wymaga to, że to na wnioskującym spoczywa powinność wykazania jego interesu prawnego.

W tym kontekście ewentualny, hipotetyczny zamiar wystąpienia o stwierdzenie nabycia spadku w drodze dziedziczenia testamentowego nie stanowi o interesie prawnym aktualnym, obiektywnie istniejącym i konkretnym. Okoliczność dysponowania testamentem wskazującym Wnioskodawcę, jako jedynego spadkobiercę, która potencjalnie może zostać zrealizowana w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, nie stanowi podstawy do wyprowadzenia na gruncie materialnoprawnym przesłanek do wydania Skarżącemu wnioskowanego odpisu aktu urodzenia. Organy nie naruszyły zatem przepisu art. 45 u.p.a.s.c.

Jak trafnie zauważył Wojewoda w odpowiedzi na skargę, Wnioskodawca miałby interes prawny w uzyskaniu tego aktu stanu cywilnego, gdyby jego sytuacja prawna była zależna od danych uzyskanych z prowadzonej przez dany organ ewidencji, tj. gdyby dane, te bądź określony dokument (tu aktualny odpis aktu urodzenia) były niezbędne do zrealizowania przez wnioskodawcę swoich uprawnień. Tymczasem, co należy podkreślić, uruchomienie procesu dla uzyskania potwierdzenia nabycia spadku w formie postanowienia wydanego przez sąd powszechny nie jest warunkowane przedłożeniem aktów stanu cywilnego następców prawnych spadkodawcy. W myśl art. 670 § 1 k.p.c. to na sądzie spoczywa obowiązek ustalenia, kto jest spadkobiercą. Z kolei sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia poprzedzone jest spisaniem protokołu dziedziczenia, do którego załącza się m.in. odpis aktu zgonu spadkodawcy oraz odpisy aktów stanu cywilnego osób powołanych do spadku z mocy ustawy (art. 95b w związku z art. 95c § 4 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie - t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1799 – dalej u.p.n.). Protokół ten co do zasady spisywany jest przy udziale osób, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne (art. 95aa i art. 95b u.p.n.). Zatem czynność ta wymaga współdziałania wyżej wymienionych osób, co przekłada się na możliwość przedstawienia przez każdą z nich odpowiedniego odpisu aktu stanu cywilnego. Niemniej jednak, jak wskazuje się w komentarzu do art. 95da § 1 u.p.n., którego autorami są czynni zawodowo notariusze: "Notariusze mogą zwracać się do urzędów stanu cywilnego o wydanie odpisów zupełnych lub skróconych aktów zgonu, małżeństwa, urodzenia, potrzebnych do sporządzenia protokołu dziedziczenia" (W. Gonet, D. Celiński, W. Karpowicz, W. Małecki, P. Marquardt, P. Pest, D. Sałajczyk, R. Wojciechowski, M. Zarzycka, P. Zawadzka [w:] W. Gonet, D. Celiński, W. Karpowicz, W. Małecki, P. Marquardt, P. Pest, D. Sałajczyk, R. Wojciechowski, M. Zarzycka, P. Zawadzka, Prawo o notariacie. Komentarz. Wzory aktów notarialnych i poświadczeń, Warszawa 2022, art. 95da).

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że zaskarżona decyzja nie narusza prawa, co uzasadnia oddalenie skargi na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 329 z późn. zm.).

Na podstawie art. 119 pkt 2 p.p.s.a. sprawa została rozpoznana w trybie uproszczonym na posiedzeniu niejawnym, a to w związku z wnioskiem pełnomocnika Skarżącego.