Wyrok z dnia 2006-12-05 sygn. WA 32/06

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt: WA 32/06

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 grudnia 2006 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zygmunt Stefaniak (przewodniczący)

SSN Jan Bogdan Rychlicki

SSN Andrzej Tomczyk (sprawozdawca)

Protokolant: Diana Kazimierska

przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Juliusza Balceraka, w sprawie kmdr. ppor. M. K. i H. G. oskarżonych z art. 286 § 1 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 5 grudnia 2006 r. apelacji wniesionych przez obrońców oskarżonych od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w Y. z dnia 22 listopada 2005 r., sygn. akt: So […]

zmienia zaskarżony wyrok i uniewinnia obu oskarżonych od dokonania przypisanych im przestępstw, a kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.

U Z A S A D N I E N I E

Kmdr ppor. M. K. oskarżony został o popełnienie przestępstwa określonego w art. 296 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., mającego polegać na tym, że:

„w dniu 3 listopada 1999 r., działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru oraz wspólnie i w porozumieniu w kmdr ppor. H. G. z Jednostki Wojskowej […] w G., będąc na podstawie uchwały walnego zebrania członków Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów […] z siedzibą przy ul. Z. […] w G., wpisanego do Rejestru Spółdzielni Sądu Rejonowego w G. XII Wydział Gospodarczo Rejestrowy pod numerem Rsa [...] z dnia 13 grudnia 1996 r., członkiem zarządu zrzeszenia, bez podjętej na podstawie § 45 ust. 1 pkt 2 Statutu uchwały Rady Nadzorczej w sprawie nabycia nieruchomości, a także wbrew treści uchwały zarządu zrzeszenia z dnia 20 maja 1999 r., o możliwości wykupu gruntów jako działek budowlanych z możliwością budowy domów jednorodzinnych, przekroczył swoje uprawnienia opisane w § 50 ust. 2 pkt 6 Statutu według których do kompetencji zarządu należy zawieranie umów, zaciąganie kredytów i innych zobowiązań, w ten sposób, że:

- w dniu 3 listopada 1999 r. w G., w imieniu Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów […] poprzez złożenie na stosownym druku swojego podpisu wystawił polecenie przelewu dla L. L. opiewające na kwotę 428000 (czterysta dwadzieścia osiem tysięcy złotych), przyjęte do realizacji przez Bank S.A. z siedzibą w G. w dniu 4 listopada 1999 r. za nabycie mocą aktu notarialnego sporządzonego w dniu 3 listopada 1999 r. w Kancelarii Notarialnej w G. przy ul. W. IV […], przed notariuszem A. D., od L. L. stanowiącą rolę i nie zabudowaną działkę numer […] z nieruchomości położonej w obrębie m. P., gmina K., objętej księgą wieczystą Kw […] obszaru 0,85.25 ha za 428000 zł. (czterysta dwadzieścia osiem tysięcy złotych) w sytuacji, kiedy jej wartość rynkowa według stanu i cen z dnia 3 listopada 1999 r. wynosiła 167346 (sto sześćdziesiąt siedem tysięcy trzysta czterdzieści sześć złotych);

- w dniu 3 listopada 1999 r. w G., w imieniu Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów […] poprzez złożenie na stosownym druku swojego podpisu wystawił polecenie przelewu przyjęte do realizacji przez Bank S.A. z siedzibą w G. w dniu 4 listopada 1999 r. dla E. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. przy ul. K. [...] na kwotę 117608 zł (sto siedemnaście tysięcy sześćset osiem złotych) realizując rachunek uproszczony dla SZBD [...] numer [...] z dnia 29 października 1999 r., w którym termin zapłaty oznaczono na dzień 2 listopada 1999 r. na zawyżoną kwotę 117608 złotych (wartość towaru 96.400 złotych, podatek VAT 21208 złotych) za pośrednictwo w sprzedaży, doradztwo, analizę ofert, badanie rynku cenowego, wycenę, obmiary i wytyczenie wspomnianej działki nr […], wystawiony na podstawie zawartej przez wymienionych niekorzystnej z gospodarczego punktu widzenia umowy wstępnej z dnia 17 czerwca 1999 r. dotyczącej kupna – sprzedaży wymienionej działki opisanej na tym dokumencie jako działka – plac budowlany, której wartość określono w cytowanej umowie na 560000 zł (pięćset sześćdziesiąt tysięcy złotych), w sytuacji, w której znał cenę działki określoną przez jej właściciela L. L. – 435000 zł (czterysta trzydzieści pięć tysięcy złotych), w umowie pośrednictwa zawartej przez niego ze spółką E., a ponadto brak było jakiejkolwiek umowy zlecającej tej spółce zrealizowanie czynności wyszczególnionych w opisanym wyżej rachunku uproszczonym;

wyrządzając Spółdzielczemu Zrzeszeniu Budowy Domów [...] znaczną szkodę majątkową w łącznej wysokości nie mniejszej niż 378262 PLN (trzysta siedemdziesiąt osiem tysięcy dwieście sześćdziesiąt dwa złote).”

H. G. stanął pod zarzutem popełnienia identycznie zakwalifikowanego i opisanego (ze wskazaniem jedynie innej, pełnionej przez niego funkcji – prezesa zarządu zrzeszenia) przestępstwa.

Wojskowy Sąd Okręgowy w Y., wyrokiem z dnia 22 listopada 2005 r. (sygn. akt: So […]) uznał obu oskarżonych za winnych popełnienia przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k., mającego polegać na tym, że „ w dniu 3 listopada 1999 r. w G. działając wspólnie i w porozumieniu, będąc na podstawie uchwały walnego zgromadzenia członków Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów [...] z siedzibą przy ul. Z. […], w G., wpisanego do rejestru Spółdzielni Sądu Rejonowego w G. XII Wydział Gospodarczo Rejestrowy pod numerem Rsa [...] z dnia 13 grudnia 1996 r., prezesem oraz członkiem zarządu zrzeszenia, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili Spółdzielcze Zrzeszenie Budowy Domów […] w G. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, w ten sposób, że w imieniu Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów [...], poprzez złożenie na stosownym druku swoich podpisów wystawili polecenie przelewu przyjęte do realizacji przez Bank S.A. z siedzibą w G. w dniu 4 listopada 1999 r. dla E. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. przy ul. K. [...] na kwotę 117.608 zł (sto siedemnaście tysięcy sześćset osiem złotych) realizując rachunek uproszczony numer [...], wystawiony dla Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów […] w dniu 29 października 1999 r., w którym termin zapłaty oznaczono na dzień 2 listopada 1999 r., na kwotę 117608 złotych (wartość towaru 96.400 złotych, podatek VAT 21208 złotych) za pośrednictwo sprzedaży, doradztwo, analizę ofert, badanie rynku cenowego, wycenę, obmiary i wytyczenie wspomnianej działki nr […], wprowadzając w błąd, iż E. Spółka z o/o wykonała zakres prac wskazanych w rachunku, pomimo tego, iż wiedzieli, że tak nie było oraz przez to, że akceptacja tego rachunku nastąpiła na podstawie zawartej przez wymienionych umowy wstępnej z dnia 17 czerwca 1999 r. pomimo tego, iż umowa ta dotyczyła kupna – sprzedaży wymienionej działki opisanej na tym dokumencie jako działka – plac budowlany, której wartość określono w cytowanej umowie na 560000 zł (pięćset sześćdziesiąt tysięcy złotych), a sprzedającym miała być firma E. Spółka z o/o, w sytuacji, w której znali, że właścicielem działki był L. L., a cena działki pierwotnie określona została przez tego właściciela na kwotę 435000 zł (czterysta trzydzieści pięć tysięcy złotych), w umowie pośrednictwa zawartej przez niego z E. spółka z o/o, zaś faktycznie cena sprzedaży tej działki, co nastąpiło mocą aktu notarialnego sporządzonego w dniu 3 listopada 1999 r. w Kancelarii Notarialnej w G. przy ul. W. IV […], przed notariuszem A. D., została ustalona na kwotę 428000 zł (czterysta dwadzieścia osiem tysięcy złotych), a ponadto brak było jakiejkolwiek umowy między Spółdzielczym Zrzeszeniem Budowy Domów […] a E. spółka z o/o zlecającej tej spółce zrealizowanie czynności wyszczególnionych w opisanym wyżej rachunku uproszczonym; wyrządzając tym samym Spółdzielczemu Zrzeszeniu Budowy Domów [...] szkodę majątkową w wysokości 117608 złotych”.

Za tak przypisane przestępstwo wymierzył kmdr. ppor. M. K. karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby w rozmiarze dwóch lat, zaś H. G. – karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na taki sam okres próby. Jednocześnie orzekł wobec każdego z oskarżonych środek karny w postaci zakazu zajmowania stanowisk funkcyjnych w organach statutowych wszelkich spółdzielni na okres 2 lat oraz w postaci obowiązku naprawienia szkody w wysokości 117608 zł przez zapłatę przez każdego z nich kwoty 58804 zł na rzecz Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów [...] w G..

Wyrok ten zaskarżyli apelacjami obrońcy oskarżonych. Obrońca oskarżonego H. G., wnosząc o zmianę wyroku sądu pierwszej instancji i uniewinnienie H. G. od popełnienia zarzucanego mu czynu, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, wywiódł, iż:

„1. skarżone orzeczenie zostało wydane z obrazą przepisu postępowania art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k., co miało wpływ na treść tego orzeczenia po przez brak umorzenia postępowania w sytuacji, gdzie czyn zarzucany oskarżonemu nie zawierał znamion czynu zabronionego, a stanowił jedynie realizację obrotu gospodarczego w oparciu o umowy i instytucje prawa cywilnego.

2. Podstawę skarżonego orzeczenia stanowi błędne ustalenie faktyczne, co miało wpływ na treść tegoż orzeczenia, po przez przyjęcie przez sąd pierwszej instancji, iż oskarżony H. G. wykonał polecenie zapłaty kwoty 117608, - zł wynikającej z rachunku nr [...] z dnia 29.10.1999 r. na rzecz >>E.<< Sp. z o.o. reprezentowanej przez Z. E. za czynności pośrednictwa sprzedaży, obmiaru, analizy rynku, wznowienia granic i wyceny nieruchomości, jakie >>E.<< Sp. z o.o. miała wykonać na rzecz i na zlecenie Z. […]o których to czynnościach oskarżony H. G. wiedział, że nie zostały na rzecz spółdzielni wykonane ani wcześniej przez spółdzielnię zlecone, w sytuacji, kiedy oskarżony H. G. realizując przelew na kwotę 117608 ,-zł na rzecz >>E.<< Sp. z o.o. w rzeczywistości wykonywał polecenie zbywcy nieruchomości, L. L., zapłaty na rzecz >>E.<< Sp. z o.o., części umówionej ceny po 64,-zł za 1 metr kwadratowy powierzchni działki, jako należności obciążającej L. L. w zakresie łączącej L. L. i >>E .<< Sp. z o.o. umowy pośrednictwa”. (treść zarzutów przytoczona dosłownie z apelacji z zachowaniem stylu wypowiedzi, interpunkcji i pisowni – uwaga SN).

W uzasadnieniu skargi podniósł m.in., że:

- kwota 117608 zł wypłacona przez SZBD […] na rzecz „E.” Sp. z o.o. stanowiła element ceny za nabytą nieruchomość, a realizacja wypłaty nie powodowała powstania szkody;

- rzeczywistym kosztem zakupu przez Spółdzielcze Zrzeszenie Budowy Domów nieruchomości w postaci działki nr […] w Pogórzu, gm. Kosakowo była kwota 545608 zł;

- wszyscy spółdzielcy akceptowali taką ceną zakupu;

- umowa między L. L. a Z. E. – prezesem spółki „E.” miała charakter pierwotny w stosunku do późniejszych negocjacji ceny zakupu pomiędzy H. G. a Z. E. i dalszych czynności z tym związanych;

- sąd pierwszej instancji popełnił błąd logiczny wskazując, iż przestępczą zasługą oskarżonego G., działającego umyślnie, z zamiarem bezpośrednim było osiągnięcie korzyści majątkowej przez Z. E., ponieważ „ ...owa >>korzyść<< ukonstytuowała się w jak najbardziej zgodnym z prawem stosunku cywilnym”;

- z uwagi na brak legitymacji w postaci „przymiotu właścicielstwa” albo wymaganego ustawą notarialnego uprawnienia do nabycia nieruchomości po stronie Z. E., wyłączona była możliwość ujęcia jego osoby w sporządzonym akcie notarialnym kupna – sprzedaży po stronie zbywcy, jako inkasującego dla siebie część ceny, dlatego jedynym rozwiązaniem było, aby spółdzielnia przyjęła rolę płatnika.

Na rozprawie obrońca oskarżonego H. G. sprostował oczywistą omyłkę – jak to określił – zawartą w punkcie 1 przytoczonych wyżej zarzutów, wskazując, iż w miejsce wyrazów „umorzenia postępowania” powinien znaleźć się wyraz „uniewinnienia”.

Obrońca oskarżonego kmdr. ppor. M. K. w wywiedzionej apelacji postawił zarzut obrazy art. 1 § 1 w zw. z art. 286 § 1 k.k. „przez zastosowanie tego ostatniego przepisu do stanu faktycznego, polegającego na tym, że w dniu 3 listopada 1999 r. w G. działając wspólnie i w porozumieniu z H. G., będąc na podstawie uchwały walnego zgromadzenia członków Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów […] z siedziba w G. przy ul. Z. […], wpisanego do Rejestru Spółdzielni Sądu Rejonowego w G. XII Wydział Gospodarczo Rejestrowy pod numerem Rsa [...], z dnia 13 grudnia 1996 r., członkiem zarządu zrzeszenia i działając w imieniu Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów [...], przekroczył swoje uprawnienia opisane w § 50 ust. 2 pkt 6 Statutu poprzez złożenie na stosownym druku swojego podpisu wystawił polecenie przelewu przyjęte do realizacji przez Bank S.A. z siedzibą w G. w dniu 4 listopada 1999 r. dla E. sp. z o.o. z siedzibą w G. przy ul. K. [...] na kwotę 117.608 złotych realizując rachunek uproszczony nr [...], wystawiony dla Z. [...] w dniu 29 października 1999 r., za pośrednictwo sprzedaży, doradztwo, analizę ofert, badanie rynku cenowego, wycenę, obmiary i wytyczenie działki nr […] położonej w obrębie m. P. gmina K. będącej własnością L. L., pomimo braku jakiejkolwiek umowy zlecającej tej spółce zrealizowanej czynności wyszczególnionych w opisanym wyżej rachunku uproszczonym (czego spółka ta faktycznie nawet nie zrealizowała), wyrządzając tym samym Spółdzielczemu Zrzeszeniu Budowy Domów [...] szkodę majątkową w wysokości 117608 złotych, mimo że tak ustalony stan faktyczny nie zawiera znamion czynu zabronionego, opisanego w tym przepisie kodeksu karnego”.

Formułując taki zarzut, Autor tej apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia przypisanego mu czynu.

W uzasadnieniu tego środka odwoławczego, po odnotowaniu istotnych elementów dotychczasowego postępowania w sprawie, podniósł m.in., że: - stanowisko sądu narusza prawo materialne, a zwłaszcza zasadę „nullum crimen sine lege”” wyrażone w art. 1 § 1 k.k., albowiem przypisany oskarżonemu czyn nie wypełnia dyspozycji art. 286 § 1 k.k. ani żadnego innego przepisu ustawy karnej;

- sąd błędnie przyjął, iż osobą, którą oskarżony doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem jest osoba prawna – Spółdzielcze Zrzeszeni Budowy Domów […], ponieważ strona językowa określająca znamiona typu czynu zabronionego jednoznacznie określa, że wprowadzenie w błąd odnosić się musi do osoby dokonującej niekorzystnego rozporządzenia mieniem; nie jest więc „obiektywnie możliwe doprowadzenie osoby prawnej poprzez wprowadzenie jej w błąd do niekorzystnego rozporządzenia mieniem”;

- wprowadzenie w błąd możliwe jest w odniesieniu wyłącznie do osoby fizycznej;

- skoro M. K. „nikogo nie wprowadził w błąd i nikogo nie doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem, nie można mu przypisać zasadnie sprawstwa popełnienia przestępstwa oszustwa z art. 286 § 1 k.k. z braku ustawowych znamion tego czynu zabronionego”.

Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej, dostrzegając pewnego rodzaju ułomności konstrukcji opisu przypisanego oskarżonym czynu, wynikające zapewne z chęci zawarcia w nim istotnych elementów opisu czynu zarzucanego oskarżonym, wniósł o utrzymanie zaskarżonego wyroku w mocy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Obie apelacje, mimo że za podstawę zarzutów obrały zupełnie różne założenia, istotę problemu sprowadzają do wspólnego mianownika, którym jest wskazanie, iż czyn przypisany oskarżonym nie zawierał znamion czynu zabronionego. I ta konstatacja, jak i wnioski z niej płynące zasługują na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji co do zasady prawidłowo ustalił stan faktyczny, ale z ustaleń tych wyprowadził niesłuszne – sprzeczne z tymi ustaleniami – wnioski, które doprowadziły go do niesłusznego uznania, że oskarżeni swoim zachowaniem wypełnili w sposób zawiniony i to z zamiarem kierunkowym, o szczególnym zabarwieniu (dolus coloratus) znamiona przepisu art. 286 § 1 k.k. Te błędne wnioski zawarł w opisie przypisanego oskarżonym przestępstwa, próbując umieścić tam elementy najistotniejsze dla przestępstwa oszustwa. Wskazał więc, że oskarżeni: po pierwsze – w celu osiągnięcia korzyści majątkowej;

po wtóre – doprowadzili Spółdzielcze Zrzeszenie Budowy Domów […] w G. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez wystawienie polecenia przelewu na kwotę 117608 zł, realizując rachunek uproszczony wystawiony przez „E.” sp. z o.o.;

po trzecie – wprowadzając w błąd, iż spółka ta wykonała zakres prac wskazanych w rachunku, wiedząc że tak nie było. W dalszej części opisu przypisanego oskarżonym czynu wymienił szereg okoliczności mających świadczyć o wprowadzeniu w błąd, by zakończyć ten opis stwierdzeniem, iż w ten sposób oskarżeni wyrządzili Spółdzielczemu Zrzeszeniu Budowy Domów […] szkodę majątkową w wysokości 117608 złotych.

Dalsza analiza opisu przypisanego oskarżonym czynu wskazuje jednoznacznie, że sąd pierwszej instancji przyjął (co jest niesporne), iż oskarżeni zajmowali funkcje prezesa zarządu i członka zarządu, a więc wchodzili w skład organu osoby prawnej –Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów […] i byli uprawnieni do podejmowania w imieniu Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów […] decyzji. Aby więc nastąpiło rozporządzenie mieniem Zrzeszenia, niezbędna była aktywność oskarżonych. Idąc dalej tym torem rozumowania – aby rozporządzenie mieniem Zrzeszenia mogło być uznane za niekorzystne, aktywność tak ukierunkowaną musieli przejawiać oskarżeni. Wreszcie, aby wykazać, że nastąpiło niekorzystne rozporządzenie mieniem Zrzeszenia na skutek oszustwa , znamion oszukańczych działań należałoby się dopatrywać w zachowaniach innych niż członkowie organu Zrzeszenia osób. W przeciwnym bowiem wypadku nasuwa się nielogiczny wniosek, który stał się udziałem sądu a quo, że oskarżeni rozporządzili niekorzystnie mieniem Zrzeszenia, do rozporządzenia którym byli uprawnieni, wprowadzając w błąd samych siebie. Wszak to oni dokonywali czynności, które sąd pierwszej instancji zakwalifikował jako oszukańcze, tyle że w opisie czynu nie wskazał wyraźnie wobec kogo. Z opisu tego można wywnioskować , że owo wprowadzenie w błąd dotyczyło Zrzeszenia, co jednak z istoty tego tworu, jego ram organizacyjnych, nie jest możliwe. Nie budzi bowiem najmniejszych wątpliwości, że pod pojęciem innej osoby ustawodawca w art. 286 § 1 k.k. sytuuje jedynie osobę fizyczną, mającą uprawnienie do rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem, nie zaś twór organizacyjny niemający możliwości podejmowania jakichkolwiek działań bez umocowanych do tego osób fizycznych. Tak więc, dla oceny czy rozporządzenie mieniem osoby prawnej (bądź jednostki organizacyjnej osobowości tej nieposiadającej) było wynikiem wprowadzenia w błąd konieczne jest zbadanie świadomości osób fizycznych wchodzących w skład organu tej osoby prawnej. Nie oznacza to oczywiście , że osoba prawna nie może być pokrzywdzoną przez oszustwo. Niekorzystne rozporządzenie mieniem osoby prawnej dokonane przez osoby fizyczne uprawnione do rozporządzenia tym mieniem na skutek wprowadzenia w błąd przez sprawcę przestępstwa oszustwa powoduje, że to właśnie osoba prawna, a nie osoby fizyczne wchodzące w skład jej organów jest pokrzywdzonym w rozumieniu art. 49 § 1 k.p.k. Jej bowiem dobro prawne (mienie) zostało naruszone przez przestępstwo.

Wracając na grunt rozpoznawanej sprawy dodać należy, że sąd pierwszej instancji skonstruował poddawany ocenie opis czynu, mimo że ustalił, iż:

- L. L. zawarł ze spółką „E.” umowę pośrednictwa sprzedaży działki Nr […] i umowa ta była skutecznie zawarta;

- L. L. w umowie tej określił wartość działki na kwotę 435.000 zł. zaś prowizję dla pośrednika miała stanowić nadwyżka między kwotą wynegocjowaną od nabywcy, a określoną przez niego wartością działki;

- w umowie tej zastrzeżono, iż koszty związane z nabyciem działki ponosi nabywca ;

- w dniu 17 czerwca 1999r. zawarta została umowa wstępna sprzedaży działki, gdzie sprzedającym - jako pośrednik - była spółka „E.” ;

- w jednym z odpisów tej umowy określono wartość działki na kwotę 64 zł za m² ;

- potencjalni spółdzielcy byli zdecydowani na zakup tej konkretnej działki za taką właśnie cenę;

- podczas spotkania w dniu 29 października 1999r. z udziałem oskarżonych i prezesa spółki „E.” ustalono, iż wartość działki wynosi 545 608 zł z czego 428 000 należy przelać na konto L. L., a 117 608 zł na konto spółki „E.” zgodnie z rachunkiem [...] wystawionym z datą tego spotkania;

- takie polecenia przelewu zostały przez oskarżonych wystawione;

- Spółdzielcze Zrzeszenie Budowy Domów […] z siedzibą w G. w dniu 3 listopada 1999r. nabyło tę działkę na podstawie aktu notarialnego od L. L. za kwotę 428 000 zł.

Wymienione wyżej zasadnicze fakty ustalone przez sąd pierwszej instancji z jednej strony doprowadziły ten sąd do wniosku, że oskarżeni postępując w określony sposób dopuścili się przestępstwa oszustwa, z drugiej zaś strony – do wniosku zgoła przeciwnego, świadczącego o tym, że należność wypłacona spółce E. była składnikiem ceny nabytej nieruchomości, a więc nie było oszustwa. Dla zobrazowania tej oczywistej sprzeczności przytoczyć należy fragment wywodu zawartego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku: „Inaczej wyglądałaby sytuacja, gdyby grunt został notarialnie sprzedany przez L. L. za większą kwotę niż to na jego rzecz nastąpiło i to dotychczasowy właściciel tej ziemi L. L. wypłaciłby firmie „E.” należną prowizję za pomoc przy sprzedaży tj. w znalezieniu kupca, a co też zgodne by było z regulacjami przyjętymi w zawartej między nimi pisemnej umowie pośrednictwa”(s. 29).

Z cytowanego fragmentu uzasadnienia wynika jednoznacznie, że zaaprobowanie przez oskarżonych wypłaty kwoty 545 608 zł jako równowartości ceny nabytej działki byłoby w pełni uzasadnione, zgodne z prawem, gdyby pieniądze te w całości otrzymał L. L., natomiast zaaprobowanie wypłaty takiej samej kwoty, ale w postaci sumy kwot 428. 000 i 117 608zł było działaniem oszukańczym powodującym doprowadzenie Spółdzielczego Z. […] w G. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, wymagającego skazania za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k.

Takiego rozumowania zaakceptować nie można, ponieważ takie same ustalenia nie mogą prowadzić do wzajemnie wykluczających się wniosków, a nadto do przyjęcia jako prawidłowego wniosku niekorzystnego dla oskarżonych. Akceptować tego nie można nawet przy przyjęciu, że podczas całego procesu nabywania działki na rzecz Spółdzielczego Zrzeszenia Budowy Domów oskarżeni dopuścili się szeregu nieprawidłowości, czy też akceptowali nieprawidłowości w postępowaniu innych podmiotów, ponieważ nieformalności jakich się dopuścili w żaden sposób nie mogą prowadzić do ich odpowiedzialności karnej.

Tym bardziej wynik rozumowania sądu pierwszej instancji jest niezrozumiały, że sąd ten – poza tym co podniesiono wyżej – ustalił (między innymi w oparciu o zeznania członków Spółdzielczego Z. […]), iż działka będąca przedmiotem transakcji była jedyną możliwą lokalizacją planowanej inwestycji, akceptowaną przez wszystkich ówczesnych członków (bądź kandydatów) Spółdzielni; iż żądana cena za działkę była przez nich akceptowana; iż poszczególni właściciele mniejszych, wyłączonych działek na tym terenie (po przewłaszczeniu) uważają, że zrobili dobry interes. Te m. in. ustalenia przywiodły sąd pierwszej instancji do wniosku, że w postępowaniu oskarżonych nie ma znamion ustalonych w art. 296 § 1 k.k., dopatrzyć zaś się można, i to w samej akceptacji do wypłaty rachunku uproszczonego wystawionego przez firmę „E.”, występku z art. 286 § 1 k.k., ponieważ „...doprowadzili do niekorzystnego rozporządzenia mieniem spółdzielni (...), którym jako członkowie jej organów statutowych mieli właściwie i rzetelnie zarządzać” (s. 73 uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji).

Podobnych niekonsekwencji, czy wręcz błędów znaleźć można w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku więcej. Nie ma potrzeby w tym miejscu omawiać ich wszystkich, natomiast nie można pominąć rozważań sądu a quo dotyczących fragmentów opisu przypisanego oskarżonym czynu. Otóż, sąd pierwszej instancji przyjął, że osobą doprowadzoną do niekorzystnego rozporządzenia mieniem była osoba prawna – Z. […], gdyż pieniądze dla firmy „E.” wydatkowane były z konta spółdzielni i nie w wykonaniu łączącego ich zobowiązania prawnego. Zauważył przy tym, że „w sposób faktyczny pokrzywdzonymi była ta grupa członków spółdzielni (a więc osoby współtworzące spółdzielnię) którzy wpłacili pieniądze (na specjalne subkonto dla tej realizacji inwestycyjnej) na realizację tej inwestycji na ul. X. i z których to wyłącznie środków faktycznie był realizowany zakup tej działki, choć za formalnym pośrednictwem spółdzielni” (s. 74). Pokrzywdzenie tych osób wynikać miało z działania oskarżonego G., który podawał fałszywe informacje, tzn. nie informował wpłacających pieniądze, że znacząca ich część będzie wydatkowana na prowizję i zapłatę za inne niewykonane czynności dla nieznanego im podmiotu.

Nigdzie tej grupy pokrzywdzonych faktycznie sąd a quo nie wymienił i nie zindywidualizował. Nie wskazał również w jakiej kwocie nastąpiło niekorzystne rozporządzenie mieniem przez każdego z tych pokrzywdzonych i wreszcie tych pokrzywdzonych nie ujął w opisie przypisanego oskarżonym przestępstwa. Dodatkowo pokrzywdzenie tych osób miałoby wynikać wyłącznie z oszukańczych działań oskarżonego G., a przynajmniej tak wynika z omawianego fragmentu rozważań sądu pierwszej instancji.

Wskazane przykładowo niekonsekwencje, niespójności, błędy w rozumowaniu sądu a quo w większości podobnych spraw prowadzić zapewne by musiały do powtórzenia postępowania jurysdykcyjnego w pierwszej instancji. W rozpoznawanej jednak sprawie zachodziły wszelkie podstawy do rozstrzygnięcia reformatoryjnego przez sąd odwoławczy, ponieważ nieprawidłowy i wymagający korekty wyrok zapadł z powodu niewłaściwego, wewnętrznie sprzecznego rozumowania, wnioskowania na podstawie prawidłowo ustalonych faktów. Fakty te natomiast, przytoczone skrótowo, ale wyczerpująco w niniejszym uzasadnieniu, wskazują jednoznacznie, że oskarżeni wiedzieli o wszystkich istotnych okolicznościach planowanej transakcji i okoliczności te przedstawiali zainteresowanym na zwoływanych w tym celu zebraniach. Wynika to jednoznacznie z protokołów czy notatek utrwalających przebieg tych zebrań oraz z zeznań członków Spółdzielni Z. […] w G., a w szczególności tych spośród nich, którzy uczestniczyli w fazie nabywania nieruchomości. Poza podsumowującym stwierdzeniem (zauważonym nota bene przez sąd a quo), że budując domy w ramach tej spółdzielni zrobili bardzo dobry interes, co w zasadzie wyklucza możliwość przyjęcia tezy o niekorzystnym rozporządzeniu mieniem, świadkowie ci potwierdzili, że znana im była lokalizacja inwestycji i za wyłącznie tą lokalizacją optowali; że mieli świadomość, iż jest to nieruchomość rolna , ale umieszczona w planie zagospodarowania przestrzennego gminy jako przeznaczona pod zabudowę i z perspektywą rychłej zmiany przeznaczenia; że znali i akceptowali cenę jednego metra kwadratowego tej działki oraz że w imieniu właściciela występował przedstawiciel lub pośrednik. Nie znali jedynie składników, elementów ceny nieruchomości (podobnie jak oskarżeni, którzy dokonali podziału ceny na dwa składniki – jak wynika to z ustaleń sądu pierwszej instancji – w dniu 29 października 1999r.). W świetle tak jednoznacznych dowodów nie można przyjąć, że działali pod wpływem błędu i dokonali na skutek oszukańczych działań oskarżonych niekorzystnych rozporządzeń własnym mieniem. Tym bardziej brak tego rodzaju możliwości w stosunku do tych członków Z. […], którzy przystąpili do zrzeszenia po nabyciu nieruchomości. Ale i oni, jeśli nie wprost, to per facta concludentia, przyznają, iż mimo zastrzeżeń do działań oskarżonych, na inwestycji tej nie stracili. Dotyczy to w szczególności świadka U. W. A., która, mimo że do spółdzielni wstąpiła już po nabyciu działki, działaniami związanymi z jej nabywaniem czuje się oszukana.

Jak jednak sama podaje, o nieprawidłowościach poinformowała właściwe organy, gdy nastąpiło przewłaszczenie jej nieruchomości, ponieważ bała się, że w przeciwnym razie do tego nie dojdzie. W ocenie sądu odwoławczego, dokonanej również przez pryzmat dowodów z zeznań pozostałych członków zrzeszenia, nie wydaje się by świadek doprowadzała do przewłaszczenia na jej rzecz nieruchomości, gdyby czynnością tą dalej była krzywdzona.

Tak więc, zaprezentowane w powyższych wywodach ustalenia sądu pierwszej instancji jednoznacznie wskazują na niezrealizowanie przez oskarżonych, podejmowanymi działaniami, związanymi z nabyciem działki Nr […] od L. L., znamion przestępstwa oszustwa zarówno wobec członków Spółdzielni Z. […] w G., jaki wobec samego zrzeszenia, którego – z racji reprezentowania go – w żaden sposób oszukać, czyli wprowadzić w błąd i doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, nie mogli.

W zaistniałej więc sytuacji, podzielając w znacznej części argumentację zawartą w motywacyjnych częściach apelacji obrońców oskarżonych, należało zaskarżony wyrok zmienić i uniewinnić kmdr. ppor. M. K. oraz H. G. od dokonania przypisanych im przestępstw.