Wyrok z dnia 2020-03-11 sygn. II AKa 231/19

UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 231/19

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok z dnia 24 lipca 2019 r., Sąd Okręgowy w Poznaniu, sygn. akt III K 88/19

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.

2.

3.

T. R. (1)

T. R. (1)

T. R. (1)

Oskarżony w okresie od (...) r. do (...) r. w miejscowości T. 77A, gm. R., w woj. (...), działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził R. W. (1) do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem w kwocie łącznej 2.598 zł poprzez wprowadzenie w błąd, co do zamiaru i możliwości zapłaty za zakupiony towar w postaci pieczarki brunatnej – dotyczy czynu przypisanego w punkcie 2 a opisanego w punkcie XIII części wstępnej zaskarżonego wyroku – czyn przypisany z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k.

Oskarżony w okresie od (...) r. w miejscowości T. 77A, gm. R., w woj. (...), działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził firmę (...) Przedsiębiorstwo Spółdzielcze (...) 1B do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem o łącznej kwocie 43.713,93 zł poprzez wprowadzenie w błąd co do zamiaru i możliwości zapłaty za pobrany towar w postaci pieczarki białej – dotyczy czynu przypisanego w punkcie 2 a opisanego w punkcie XIV części wstępnej zaskarżonego wyroku - czyn przypisany z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k.

Oskarżony w okresie od (...) r. w miejscowości T. 77A, gm. R., woj. (...), w związku z grożącą mu niewypłacalnością, udaremnił zaspokojenie swoich wierzycieli poprzez sprzedaż na podstawie faktur vat nr (...) przedmiotów stanowiących majątek firmy (...), prowadzonej przez siebie w ramach działalności gospodarczej w postaci (...) o nr rej. (...) za kwotę 25.830,00 zł, (...) o nr rej. (...) za kwotę 12.915,00 zł i (...) o nr rej. (...) za kwotę 38.745,00 zł, czym działał na szkodę: R. W. (1), A. - (...) Przedsiębiorstwa Spółdzielczego z siedzibą w G., Z. K., B. W. (1), A. K., A. Z., M. W., M. Ż., Z. J., I. K., J. K., A. C., B. W. (2), M. M., Hajduk Grupy (...) z siedzibą w L., L. K., P. S. (1), S. A., B. W. (3), R. W. (2), W. K. (1), (...) z siedzibą w W., K. K., M. K. (1), P.H.U. (...) s.c. z siedzibą w K., H. N., T. K..

Zeznania świadków:

R. W. (1)

E. R.

M. K. (2)

A. L.

B. W. (4)

M. N. (1)

M. K. (3)

M. A.

J. M.

T. K.

A. S.

M. P. (1)

M. P. (2) (zd. P.)

A. T. (1)

M. R. (1)

B. N. (1)

M. R. (2)

Wyjaśnienia oskarżonego

Dokumenty

Zeznania świadków:

M. U.

E. S.

A. T. (2)

M. K. (2)

A. L.

B. W. (4)

M. N. (1)

M. K. (3)

M. A.

J. M.

T. K.

A. S.

M. P. (1)

M. P. (2) (zd. P.)

A. T. (1)

M. R. (1)

A. D.

B. N. (1)

M. R. (2)

Wyjaśnienia oskarżonego

Dokumenty

Zeznania świadków:

A. C.

J. K.

M. N. (2)

E. S.

R. W. (1)

E. R.

Z. K.

A. D.

A. K.

A. Z.

M. U.

A. T. (2)

M. W.

K. W.

M. Ż.

B. W. (1)

I. K.

T. K.

B. W. (2)

K. K.

M. M.

P. S. (2)

P. S. (1)

M. K. (1)

S. A.

R. W. (2)

T. F.

Z. J.

M. K. (4)

B. W. (3)

Z. W.

W. K. (1)

L. K.

M. R. (2)

M. K. (2)

M. P. (2) (zd. P.)

B. W. (4)

D. L.

M. A.

M. K. (3)

M. N. (1)

A. T. (1)

M. R. (1)

A. L.

B. N. (2)

Wyjaśnienia oskarżonego

Dokumenty w postaci nieuregulowanych faktur Vat, WZ, PZ, umów, orzeczeń zasądzających, wezwań do zapłaty, faktur VAT dot. sprzedaży trzech samochodów ciężarowych firmy oskarżonego, dokumenty świadczące o prowadzeniu przez oskarżonego działalności gospodarczej wraz z informacjami z Urzędu Skarbowego i ZUS-u, dokumenty dotyczące prowadzonych egzekucji komorniczych

47-48, (...)- (...)

391-391v, (...)

393-394,1590- (...)

395-396, 994-996, (...)- (...)- (...)

397, (...)- (...)

616, (...)

618, (...)- (...), (...)- (...)

620-621, (...)- (...)- (...)

631v, (...)- (...)

636- (...)- (...)- (...)

690, (...)- (...), 1942

716, (...)- (...)

412-413, (...)- (...)- (...)- (...)

622-623, (...)- (...)

629, (...)- (...), (...)- (...)

1938-1942

389v-390, 998, (...)- (...)

(...)- (...)- (...)- (...)

5-41, 1972-1973

465-466

73-74, 1580- (...)

463-464, (...)- (...)

395-396, 994-996, (...)- (...)- (...)

397, (...)- (...)

616, (...)

618, (...)- (...), (...)- (...)

620-621, (...)- (...)- (...)

631v, (...)- (...)

636- (...)- (...)- (...)

690, (...)- (...), 1942

716, (...)- (...)

412-413, (...)- (...)- (...)- (...)

622-623, (...)- (...)

629, (...)- (...), (...)- (...)

387v, (...)

1938-1942

389v-390, 998, (...)- (...)

(...)- (...)- (...)- (...)

56-63, 467-607, 1972-1973

675-676, (...)- (...)

660-661, (...)- (...)

81-83, (...)-1580

73-74, 1580- (...)

47-48, (...)- (...)

391-391v, (...)

343-344, (...)- (...)

387v, (...)

410-411, (...)-1590

418, (...)- (...)

465-466

463-464, (...)- (...)

432-433, (...)- (...)

608v, (...)- (...)

447-447v, (...)

360, (...)

643-644, (...)

636-637, (...)- (...)- (...)

699-700, (...)-1700

726, 1700- (...)

720, (...)

731, (...)- (...)

783, (...)- (...)

862-863, (...)

794v, (...) i (...)

815, (...) i 1710

871, (...)

639, (...)

(...)- (...)

809, (...)

(...)- (...)

853v, 1780- (...)

772-773, (...)- (...)

389v-390, 998, (...)- (...)

393-394, 1590- (...)

412-413, (...)- (...)- (...)- (...)

397, (...)- (...)

611-612, (...)-1260, (...)- (...)

620-621, (...)- (...)- (...)

618, (...)- (...), (...)- (...)

616, (...)

622-623, (...)- (...)

629, (...)- (...), (...)- (...)

395-396, 994-996, (...)- (...)- (...)

1939-1942

(...)- (...)- (...)- (...)

886, 873, 874-875, 435-440, 361-379, 662-673, 784-787, 677-681, 645-656, 657-658, 722-724, 864-867, 701-715, 641, 5-41, 56-63, 467-607, 420-424, 854-857, 401-406, 84-334, 732-764, 774-777, 795-805, 816-842, 345-354, 449-460, 810, 382-384, 955-958, 983, (...)- (...)- (...)- (...)

(...)- (...)- (...)-1921 1953, 1972-1973

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

1.

2.

T. R. (1)

T. R. (1)

Oskarżony w miesiącu wrześniu 2013 roku w miejscowości T. 77A, gm. R., w woj. (...), działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził Z. J. do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem w kwocie łącznej 14.967,56 zł poprzez wprowadzenie w błąd co do zamiaru i możliwości zapłaty za pobrany towar w postaci pieczarki brunatnej – dot. czynu zarzucanego z art. 286 § 1 k.k. opisanego w punkcie XII części wstępnej a przypisanego w punkcie 1 wyroku.

Oskarżony w okresie od października 2013 r. do grudnia 2013 r. w miejscowości T. 77A, gm. R., w woj. (...), działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził A. K. do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem w kwocie łącznej 27.823,96 zł poprzez wprowadzenie w błąd co do zamiaru i możliwości zapłaty za pobrany towar w postaci pieczarki brązowej - dot. czynu zarzucanego z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. opisanego w punkcie XVII części wstępnej a przypisanego w punkcie 1 wyroku.

Wyjaśnienia oskarżonego

Zeznania świadka:

Z. J.

Niezapłacona w części faktura VAT

oraz pozostałe dowody wymienione wyżej w punkcie 2.1.1. dot. liczby porządkowej nr 3.

Wyjaśnienia oskarżonego

Zeznania świadka:

A. K.

Niezapłacone faktury VAT

oraz pozostałe dowody wymienione wyżej w punkcie 2.1.1. dot. liczby porządkowej nr 3.

(...)- (...)- (...)- (...)

639, (...)

641

(...)- (...)- (...)- (...)

410-411, (...)-1590

401-406

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

3.

1.

2.

Zeznania świadków:

A. C.

J. K.

M. N. (2)

E. S.

R. W. (1)

E. R.

Z. K.

A. D.

A. K.

A. Z.

M. U.

A. T. (2)

M. W.

K. W.

M. Ż.

B. W. (1)

I. K.

T. K.

B. W. (2)

K. K.

M. M.

P. S. (2)

P. S. (1)

M. K. (1)

S. A.

R. W. (2)

T. F.

Z. J.

M. K. (4)

B. W. (3)

Z. W.

W. K. (1)

L. K.

M. R. (2)

M. K. (2)

M. P. (2) (zd. P.)

B. W. (4)

D. L.

M. A.

M. K. (3)

M. N. (1)

A. T. (1)

M. R. (1)

A. L.

B. N. (2)

Wyjaśnienia oskarżonego

Dokumenty w postaci nieuregulowanych faktur Vat, WZ, PZ, umów, orzeczeń zasądzających, wezwań do zapłaty, faktur VAT dot. sprzedaży trzech samochodów ciężarowych firmy oskarżonego, dokumenty świadczące o prowadzeniu przez oskarżonego działalności gospodarczej wraz z informacjami z Urzędu Skarbowego i ZUS-u, dokumenty dotyczące prowadzonych egzekucji komorniczych.

Zeznania świadków:

R. W. (1)

E. R.

M. K. (2)

A. L.

B. W. (4)

M. N. (1)

M. K. (3)

M. A.

J. M.

T. K.

A. S.

M. P. (1)

M. P. (2) (zd. P.)

A. T. (1)

M. R. (1)

B. N. (1)

M. R. (2)

Wyjaśnienia oskarżonego

Dokumenty

Zeznania świadków:

M. U.

E. S.

A. T. (2)

M. K. (2)

A. L.

B. W. (4)

M. N. (1)

M. K. (3)

M. A.

J. M.

T. K.

A. S.

M. P. (1)

M. P. (2) (zd. P.)

A. T. (1)

M. R. (1)

A. D.

B. N. (1)

M. R. (2)

Wyjaśnienia oskarżonego

Dokumenty

Sąd I instancji na podstawie wszystkich tych dowodów wyciągnął logiczny wniosek, iż w grudniu 2013 r. oskarżony T. R. (1) zdawał sobie w pełni sprawę z faktu, iż nie posiada on już realnych możliwości dalszego prowadzenia przez siebie działalności gospodarczej i regulowania swoich zobowiązań. Podkreślić bowiem należy, iż od połowy 2013 r. wymagalne zobowiązania oskarżonego wobec jego kontrahentów zaczęły systematycznie narastać, powodując z biegiem czasu coraz większe jego zadłużenie i coraz większe trudności z płatnościami za nabywane towary i usługi, doprowadzając do tego, iż na koniec 2013 r. nie miał już możliwości realizowania ciążących na nim wszystkich zobowiązań. Okoliczność ta zresztą wprost wynika ze zgodnych ze sobą w tym zakresie zeznań występujących w tej sprawie pokrzywdzonych, tj. A. C. (k. 675-676, 1576-1577), J. K. (k. 660-661- (...)- (...)), R. W. (1) (k. 47-481582- (...)), Z. K. (k. 343-344, 1585-1586), A. K. (k. 410-411, 1589-1590), A. Z. (k. 418, 1594-1595), M. W. (k. 432-433, 1655-1656), M. Ż. (k. 447-447v, 1658), B. W. (1) (k. 360, 610, 1659), I. K. (k. 643-644, 1667), T. K., pracownika firmy oskarżonego, wobec którego oskarżony zalegał z niezapłaconym wynagrodzeniem (k. 636-637, 1268-1269, 1668-1669), B. W. (2) (k. 699-700, 1699-1700), M. M. (k. 720, 1702), P. S. (1) (k. 783, 1705-1706), M. K. (1) (k. 862-863, 1706) i M. K. (4) (k. 1783-1784), S. A. (k. 794v, 1707 i 1709), R. W. (2) (k. 815, 1708 i 1710), Z. J. (k. 639, 1729), B. W. (3) (k. 809, 1735), L. K. (k. 772-773, 1807-1808) bądź osób reprezentujących interesy podmiotów pokrzywdzonych bądź przez te podmioty zatrudnionych, tj. M. N. (2) – dot. pokrz. H. N. (k. 81-83, 1579-1580), M. U. – dot. A. - (...) (k. 465-466), E. S. – dot. pokrz. A. - (...) (k. 73-74, 1580-1582), A. D. – dot. pokrz. A. - (...) (k. 387v, 1587), A. T. (2) (k. 463-464, 1654-1655), E. R. – dot. pokrz. R. W. (1) (k. 391-391v, 1584), K. W. – dot. pokrz. B. W. (1) (k. 608v, 1656-1657), K. K. – dot. pokrz. Spółdzielni (...) (k. 726, 1700-1702), P. S. (2) – dot. pokrz. firmy (...) Sp. z o.o. (k. 731, 1702-1703), T. F. – dot. pokrz. (...) Sp. z o.o. (k. 871, 1728), Z. W. – dot. pokrz. R. W. (2) i B. W. (3) (k. 1736-1737), W. K. (2) – dot. pokrz. Firmy (...) (k. 853v, 1780-1781), jak i nieujętego w niniejszej sprawie w charakterze pokrzywdzonego a znajdującego się w tożsamej sytuacji, jak pokrzywdzeni Ł. K. (k. 1030v, 1729-1730). Zeznania zaś samych pokrzywdzonych, jak i osób reprezentujących pokrzywdzone podmioty znajduje odbicie w zgromadzonej w tej sprawie dokumentacji w postaci faktur, dowodów WZ i PZ, które dokumentują nieuiszczone przez oskarżonego należności za pobrany towar i wykonane usługi (k. 886, 435-440, 361-379, 662-673, 784-787, 677-681, 645-656, 722-724, 864-867, 701-715, 641, 5-41, 56-63, 467-607, 420-424, 854-857, 401-406, 84-334, 732-764, 774-777, 795-805, 816-842, 345-354, 449-460, 810), jak i w wydanych orzeczeniach sądowych, zasądzających niektóre z wyżej wymienionych należności (k. 873, 657-658, 1531-1532, 1913-1921). Poza tym, w ostatnim okresie prowadzonej działalności oskarżony nie mógł nawet uregulować składek wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. Inspektorat w M., poczynając od listopada 2013 r., co jasno wynika z informacji pochodzącej od tego Inspektoratu ZUS (k. 1169) i co znajduje potwierdzenie w zeznaniach „księgowej” w firmie oskarżonego M. P. (2) (k. 412-413, 1591-1593). Nadto o niemożliwości regulowania przez oskarżonego w tym czasie swoich zobowiązań świadczą prowadzone w okresie późniejszym przeciwko niemu liczne egzekucje komornicze, które okazywały się co do zasady nieskuteczne (k. 1170, 1172-1175, 1176, 1302-1307). Podkreślić należy, iż oskarżony doskonale zdawał sobie sprawę z sytuacji własnej firmy, co wprost wynika z zeznań innych świadków. I tak, prowadząca księgowość firmy oskarżonego A. T. (1) zeznała, iż już od połowy 2013 r. zadłużenia T. R. (1) wobec innych kontrahentów zaczęły systematycznie narastać i o tym już wówczas z R. rozmawiała a on się tłumaczył, że to jest normalne ze względu na wydłużone terminy płatności, jak i indywidualne ustalenia z klientami. Nadto świadek, na podstawie posiadanych dokumentów księgowych według stanu po zaprzestaniu przez oskarżonego prowadzenia tej działalności, wskazała, iż oskarżony posiadał łącznie zobowiązania w kwocie 2.577.517,58 zł (k. 622-623, 1664-1665). Nie ma w tej sprawie podstaw do negowania zeznań tego świadka a z nich jasno wynika, iż oskarżony już w połowie 2013 r. wiedział, że nie jest w stanie regulować zobowiązań, co zresztą znajduje odbicie w zeznaniach „księgowej” jego firmy (...) (zd. P.). Mianowicie świadek jasno zeznała, iż sama zauważyła, że z upływem czasu kondycja finansowa firmy zaczęła się psuć. Od początku bowiem 2013 r. było widać, że firma zaczyna przeciągać płatności za faktury VAT a na koncie firmowym nie znajdowała się wystarczająca ilość środków pieniężnych na pokrycie wszystkich zobowiązań. Z tych też powodów, które były znane T. R. (2), ona przygotowywała mu tylko wszystkie zaległe faktury VAT a on decydował kiedy, komu i jaką kwotę i za którą fakturę należy zapłacić a komu nie. Świadek wprawdzie przyznała, iż oskarżony do końca swojej działalności, tj. do końca (...) r. regulował należności, ale z biegiem czasu działo się to w coraz mniejszym stopniu i coraz rzadziej, kiedy to już regulował tylko niewielkie kwoty. Świadek jednocześnie zauważyła, iż problemy z płatnościami zaczęły się gdzieś wiosną 2013 r., kiedy to już wierzyciele zaczęli wydzwaniać i przyjeżdżać a nadto z powodu nasilenia się problemów z płatnościami dostawcy grzybów nie chcieli już dostarczać towaru i uzależniali jego dostarczenie od płatności gotówką bądź wyższą ceną (k. 412-413, 1591-1593). Te okoliczności związane z trudnościami z płatnościami za faktury, z przeciąganiem terminów płatności, jak i nieregulowaniem, mimo monitowania o to oskarżonego, konkretnych faktur, w tym także faktur za kolejne dostawy wynika wprost ze zgodnych ze sobą w/w zeznań pokrzywdzonych i świadków reprezentujących pokrzywdzone podmioty. Na tę okoliczność zresztą też wyraźnie wskazuje pracownik zatrudniony w firmie oskarżonego B. W. (4). Świadek ten bowiem zeznał, iż od sierpnia 2013 r. zaczął odbierać telefony, że R. zalega z płatnościami i rozmawiał z R. na ten temat, choć R. go uspokajał, twierdząc, by się tym nie przejmował, bo wszystko kontroluje. Jednak świadek wiedział, że te płatności narastały, zaś R. starał się je spłacać, ale jak miał pieniądze. Świadek przy tym wskazał, iż sytuacja pogarszała się wyraźnie z miesiąca na miesiąc od października 2013 r. do końca grudnia 2013 r., po czym oskarżony zniknął (k. 397, 1593-1594). O trudnościach w płatnościach przez oskarżonego jego zobowiązań świadczą również zeznania innych pracowników jego firmy. M. R. (1) w październiku lub listopadzie 2013 r. słyszał od szefa, iż ciężko mu idzie, bowiem jest duża konkurencja i niska cena i nawet zamierzał przeprofilować swoją działalność. W grudniu 2013 r. natomiast T. R. (1) przyznał, iż ma zadłużenia wobec kontrahentów i stara się o kredyt, żeby ich spłacić. Jednocześnie pod koniec grudnia 2013 r. zauważył, iż z oskarżonym źle się dzieje, bowiem wydawało mu się, że szef ukrywa się przed kontrahentami, zamykając się w biurze lub wyjeżdżając z firmy, że sprzedał firmie (...) trzy samochody ciężarowe, po czym od (...) r. nie miał już z nim kontaktu (k. 629, 1275-1276, 1665-1666). A. L. przyznał zaś, iż po zniknięciu z firmy oskarżonego jego ojciec kazał im – pracownikom - wypłacić wynagrodzenie z pieniędzy, jakie pozostały w firmie, które nie pokryły całej wypłaty (k. 395-396), co znów znajduje szczególne odbicie w zeznaniach T. K., który stwierdził, iż otrzymał wynagrodzenie za ostatni miesiąc pomniejszone o 500 zł (k. 636-637). Nadto A. L. wskazał, iż T. R. (1), przed wyjazdem na Ukrainę w dniu (...) r. kazał mu zabrać z terenu firmy i przechować agregat prądotwórczy na 220 volt, dwie pompy wody, koła do samochodu (...) C., wiedząc, że ta firma jest bankrutem. Jednocześnie świadek opisał okoliczności wyjazdu oskarżonego na Ukrainę wraz z elementami wyposażenia domowego. Jednocześnie świadek zeznał, iż już wcześniej, w okolicach przełomu września i października 2013 r. T. R. (1), przy piwie, zwierzył mu się, że nie przyznano mu kredytu obrotowego i jego firma kiepsko przędzie, twierdząc nawet, że będzie musiał ją chyba zamknąć. Jednocześnie świadek podniósł, iż już od połowy 2013 r. zaczął słyszeć od kontrahentów, że słabo wyglądają płatności ze strony firmy i zaległości w tych płatnościach narastały i od tego też czasu R. zaczął unikać kontrahentów (k. 1284-1286). Świadek zeznania te potwierdził na rozprawie, dodając, iż poza agregatem prądotwórczym, który oddał wskazanemu przez R. Ukraińcowi, pozostałe przedmioty wziął na poczet długów jeden z kontrahentów (k. 1784-1786). Ta ostatnia okoliczność również więc wskazuje na to, iż oskarżony już nie posiadał środków pieniężnych na spłatę zobowiązań, skoro rozliczenie następowało majątkiem firmy. Dodać wreszcie trzeba, iż, jak prawidłowo ustalił to Sąd I instancji, oskarżony w grudniu 2013 r. zwrócił się do banku (...) S.A. oraz (...) Bank (...) S.A. o udzielenie mu kredytów pod zastaw budynków firmy – chłodni, lecz odmówiono mu udzielenia takiego kredytu. Oskarżony jeszcze w (...) S.A. próbował uzyskać zwiększenie limitu kredytowego na rachunku bieżącym, bowiem posiadany limit już wykorzystał, ale również odmówiono mu zwiększenia tego limitu, gdyż wpływy na rachunek były zbyt niskie (str. 3 uzasadnienia wyroku). Należy zauważyć, iż na te okoliczności wskazują dokumenty bankowe (k. 1953, 1972-1973) a także zeznania B. N. (1) – pracownika banku (...) S.A. (k. 1939-1942). Świadek podniosła przy tym, iż zwiększenie limitu kredytowego T. R. (1) uzasadniał koniecznością uregulowania zobowiązań wobec klientów w ramach prowadzonej działalności i potrzebował środków pieniężnych, by dokonać zakupu towaru. Zeznania te więc znów znajdują, poza dokumentami, potwierdzenie w zeznaniach A. L., jak i tych pokrzywdzonych, którym oskarżony faktycznie wspominał o ubieganiu się o kredyty. Jednocześnie zeznania te wskazują w sposób jednoznaczny, iż oskarżony pod koniec 2013 r. nie dysponował już środkami pieniężnymi, które pozwalałyby na regulowanie posiadanych m.in. wobec pokrzywdzonych w tej sprawie zobowiązań. Notabene, ta okoliczność również wynika z zeznań ojca oskarżonego – M. R. (2). Świadek ten bowiem zeznał, iż dopiero w dniu (...) r. od syna dowiedział się o jego problemach z płatnościami. Z rozmowy z synem dowiedział się bowiem, że ma poważny problem z tego powodu, że nie przyznano mu kredytu, o który się ubiegał i w związku z tym boi się, że wierzyciele mogą zrobić mu krzywdę, twierdząc, że wszyscy się do niego do firmy zjadą, gdyż się rozniosło, że ma problemy finansowe i w związku z tym musi wyjechać i wszystko przemyśleć. Nadto z zeznań tych wynika, iż faktycznie następnego dnia przyjechali do firmy wierzyciele, jednak syna już nie było. Jednocześnie miał z nim jeszcze kontakt telefoniczny (...)r. i wówczas syn powiedział, że raczej nie wróci, bo się boi, gdyż jego dług jest tak duży, że ma pełną świadomość, że nigdy go nie spłaci (k. 389v-390). Świadek zeznania te potwierdził na rozprawie (k. 1587-1589). Zeznania te więc tylko potwierdzają to, co było wiadomym na podstawie pozostałych wyżej wymienionych dowodów a mianowicie to, iż oskarżony w ostatnim okresie prowadzenia działalności był po prostu osobą niewypłacalną, czego miał pełną świadomość. Wreszcie sam oskarżony, mimo nieprzyznawania się do winy, w toku swoich pierwotnych wyjaśnień przyznał, iż znalazł się w trudnej sytuacji finansowej, że nie miał możliwości regulowania swoich zobowiązań wobec kontrahentów, choć próbował do samego końca płacić zobowiązania i próbował w ostatnich 2-3 miesiącach uzyskać kredyty w bankach (...) pod zastaw chłodni – budynków firmy, ale banki odmówiły mu kredytów, co zaważyło na jego dalszych problemach i wynikającej z nich ostatecznie jego ucieczce z kraju. Przyznał przy tym, iż kredyt, gdzie zabezpieczeniem miały być budynki jego firmy, miał być właśnie wykorzystany na spłatę jego zobowiązań (k. 1156-1159). Tożsame okoliczności wynikają także z jego wyjaśnień na k. 1299-1301, gdzie również przyznał, iż spłacał wierzycieli w miarę swoich możliwości, potwierdzając swoje wyjaśnienia na rozprawie (k. 1557-1558). Powyższe wyjaśnienia w powiązaniu z zeznaniami jego ojca oraz pozostałych świadków przekonują więc, iż oskarżony już w ostatnim kwartale 2013 r. zdawał sobie w pełni sprawę z tego, iż bez uzyskania kredytu bankowego nie posiada możliwości uregulowania zaległych zobowiązań i regulowania płatności za nabywane grzyby. Oskarżony wiedział więc, że w tym czasie nie może sprostać finansowym zobowiązaniom, jakie ciążyły na jego firmie, zaś uzyskując dodatkowo odmowę uzyskania kredytu wiedział doskonale, iż jest, mówiąc potocznie, „bankrutem”.

Z powyższego wynika więc, iż oskarżony już ubiegając się o kredyty w drugiej połowie i pod koniec 2013 r. wiedział, że znajduje się w stanie grożącej mu niewypłacalności (choć w rzeczywistości był już niewypłacalny), zaś spotykając się z odmową udzielenia mu kredytów wiedział już doskonale, iż nie ma szans na spłatę swoich zobowiązań z uwagi na brak możliwości finansowych i majątkowych. Oskarżony również nie uzyskał na początku grudnia 2013 r. od D. L. pożyczki w kwocie 20.000 zł, bowiem ten odmówił mu jej udzielenia. W tych okolicznościach postanowił więc sprzedać D. L. za okazyjną cenę swoje 3 samochody ciężarowe (F. (...), M. (...) i M. T.) i takowe L. od niego nabył w grudniu 2013 r. w okresie od (...) r. za łączną kwotę 77.490,00 zł, otrzymując te pieniądze w gotówce. Po zakupie tych pojazdów do L. zaczęli przyjeżdżać producenci pieczarek z zapytaniem, czy już zapłacił za te pojazdy, mówiąc przy tym, iż z R. nie ma żadnego kontaktu, gdyż gdzieś zniknął. Jednocześnie D. L. odebrał te samochody po ich zakupie w późniejszym czasie. Okoliczności te wynikają jasno z zeznań D. L. (k. 611-612, 1259-1260, 1653-1654), znajdujących wsparcie w fakturach VAT dotyczących sprzedaży tych samochodów (k. 382-384). Jak to jasno wynika z zeznań B. W. (4) samochody te zostały zabrane z terenu firmy najpóźniej w dniu (...) r. (k. 397, 1593-1594). Natomiast z zeznań M. P. (2) jasno wynika, iż R. jeszcze w grudniu 2013 r. sprzedał te samochody D. L. i pieniądze z tej sprzedaży na pewno nie wpłynęły na konto firmy, zaś R. nie tłumaczył dlaczego sprzedał te samochody. Przy czym, jak zaznaczyła, faktury ze sprzedaży tych samochodów na pewno były grudniowe, ale zostały wystawione w dniu (...) r., kiedy jeszcze T. R. (1) był w firmie (k. 412-413, 1591-1593, 1782-1783). Nie ulega wątpliwości, iż wskazane wyżej dowody zasługują na wiarę, bowiem są nie tylko konsekwentne, ale stanowią jedną logiczną całość. Dodać trzeba, iż oskarżony, nie przyznając się do zarzucanych mu czynów z art. 300 § 1 k.k., przyznał jednak, że sprzedał znajomemu te samochody. Oskarżony jednak w swoich wyjaśnieniach nie potrafił sprecyzować, co zrobił z uzyskanymi środkami pieniężnymi. Początkowo bowiem twierdził, iż auta te zostały sprzedane, m.in. też na zakup towaru i spłaty wierzycieli, by zaraz potem stwierdzić, że sprzedaż tych samochodów była na rzecz pożyczek, które pobrał od tego znajomego (k. 1299-1301, 1557-1558). Podkreślić należy, iż w tym zakresie wyjaśnienia te nie zasługują na wiarę, bowiem D. L. w sposób jednoznaczny stwierdził, iż nie pożyczał oskarżonemu żadnych pieniędzy, natomiast oskarżony nie przedstawił żadnych dokumentów, które świadczyłyby o uzyskaniu od świadka jakiejkolwiek pożyczki. Z drugiej zaś strony oskarżony przyznał, iż tylko jakaś część z uzyskanych pieniędzy została przeznaczona na spłatę zadłużenia. Powyższe więc w sposób oczywisty wskazuje na świadomość oskarżonego, iż sprzedając te samochody działał jednocześnie z zamiarem pokrzywdzenia swoich wierzycieli, udaremniając w ten sposób możliwość zaspokojenia przez nich swoich wierzytelności z tych składników jego majątku.

W tych zaś okolicznościach faktycznych trafnie Sąd Okręgowy wywiódł, iż oskarżony, sprzedając te samochody, wiedział, że jego firma upadnie, wiedział bowiem, iż nie jest w stanie realizować narosłych już do dużych rozmiarów zobowiązań. Sprzedaż tych samochodów i ich zabranie przez L. oraz rozliczenie się z nim ostatecznie do dnia (...) r., po czym opuszczenie przez oskarżonego bezpośrednio potem kraju w sposób oczywisty wskazuje na intencje oskarżonego, jakie mu przyświecały przy sprzedaży tych pojazdów. Tym samym więc Sąd I instancji logicznie wywiódł, iż oskarżony w sposób świadomy w ten sposób doprowadził do skutecznego udaremnienia zaspokojenia swoich wierzycieli z tych ruchomości (str. 51-52 uzasadnienia wyroku), co świadczy o bezpośrednim zamiarze takiego jego działania a tym samym i o wyczerpaniu znamion przestępstwa stypizowanego w art. 300 § 1 k.k.

Przepis ten penalizuje zachowanie się sprawcy (dłużnika), polegające na tym, iż sprawca ten w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela m.in. przez to, że zbywa składniki swojego majątku. Sąd I instancji przyjął w zaskarżonym wyroku, iż udaremnienie zaspokojenia swoich wierzycieli miało związek z grożącą oskarżonemu niewypłacalnością. Niewypłacalność natomiast to sytuacja, w której dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań (art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe – tekst jednolity Dz.U. z 2019 r., poz. 498), przy czy w dacie popełnienia przez oskarżonego tego czynu przepis art. 11 ust. 1 prawa upadłościowego stanowił, iż dłużnika uważa się za niewypłacalnego, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (tekst jednolity Dz.U. z 2012 r., poz. 1112). Tymczasem w przepisie art. 300 § 1 k.k. nie chodzi już o dłużnika niewypłacalnego, bowiem do przyjęcia tego przestępstwa nie jest konieczne, by już taki stan nastąpił. Wystarczy bowiem, jeżeli powstanie stan zagrożenia takim stanem niewypłacalności. W świetle zaś tego, co już wyżej ustalono, nie ulega najmniejszej wątpliwości, iż oskarżony doskonale wiedział co najmniej od połowy 2013 r., iż w jego przypadku takie zagrożenie występuje. Skoro bowiem już wówczas nie miał on możliwości realizowania na bieżąco faktur sprzedaży towaru lub usług, jak i faktur zaległych i stan ten systematycznie się z biegiem czasu pogłębiał, to oczywistym jest, iż oskarżony, zbywając swoje samochody w grudniu 2013 r. wyczerpał wszystkie znamiona przedmiotowego przestępstwa. To zaś oznacza, iż ustalenia Sądu I instancji w tym zakresie uznać należy za w pełni prawidłowe. Jedynie nie można zgodzić się z ustaleniem Sądu Okręgowego, iż w stosunku do każdego ze zbytych samochodów należy przyjąć odrębne przestępstwo w ramach realnego zbiegu przestępstw – tu: w warunkach art. 91 § 1 k.k. Nie ulega bowiem wątpliwości w świetle przedstawionych wyżej dowodów, iż oskarżonemu w grudniu 2013 r. przyświecał jeden zamiar sprzedaży trzech samochodów i ten zamiar urzeczywistnił. Na to bowiem choćby wskazuje fakt, iż w dniu (...) r. a więc jednego dnia, wystawiono trzy faktury z różnymi datami grudniowymi, dokumentującymi fakt sprzedaży tych pojazdów. Poza tym w rzeczywistości ta okoliczność wynika z samych ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Okręgowy w treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Sąd I instancji bowiem przyjął, iż oskarżony „ zaproponował mu (D. L. – przyp. SA) sprzedaż trzech należących do siebie pojazdów ciężarowych po okazyjnej cenie, przy czym płatność za nie miała nastąpić wyłącznie w gotówce” (str. 4 uzasadnienia). Natomiast już sama fizyczna realizacja tego jednego zamiaru nastąpiła nie jednego dnia, ale w czasie od (...) r., co także wynika z trafnych ustaleń Sądu I instancji (str. 4-5 uzasadnienia). To zaś oznacza, iż oskarżony nie dopuścił się trzech czynów, ale jednego, którego przedmiotem było zbycie we wskazanym czasie trzech samochodów. Z tego też powodu Sąd odwoławczy uznał, iż przyjęcie przez Sąd Okręgowy ciągu trzech przestępstw z art. 300 § 1 k.k. było błędne i w tym zakresie z urzędu na podstawie art. 455 k.p.k. poprawił błędną kwalifikację prawną poprzez przyjęcie jednego przestępstwa w stosunku do tych trzech pojazdów, kwalifikowanego na podstawie art. 300 § 1 k.k. Dodatkowo na temat przyjętej kwalifikacji prawnej mowa będzie poniżej przy uzasadnieniu zmian dokonanych przez Sąd Apelacyjny.

Na wstępie należy zauważyć, iż w toku postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny z urzędu w znacznej mierze uchylił zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie karne wobec oskarżonego w stosunku do przypisanych mu w punktach 1 i 2 a zarzucanych mu i opisanych w części wstępnej wyroku czynów w punktach I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XV, XVI, XVIII, XIX, XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV i XXVI, o czym będzie mowa niżej w punkcie 4 i 5.3.1.

Powyższe zaś oznacza, iż do rozpoznania pozostała ocena zaskarżonego wyroku obejmująca czyny, przypisane oskarżonemu w punkcie 1 odnośnie czynów, opisanych w punktach XII i XVII części wstępnej wyroku oraz w punkcie 2 odnośnie czynów opisanych w punktach XIII i XIV części wstępnej wyroku. W przypadku czynów opisanych w punktach XII i XVII Sąd Apelacyjny wypowie się poniżej w punkcie 2.2.2., zaś odnośnie czynu opisanego w punkcie XIV wypowie się poniżej pod liczbą porządkową nr 2. W tym miejscu zaś Sąd odwoławczy odniesie się do czynu opisanego w punkcie XIII części wstępnej wyroku.

Podkreślić należy wyraźnie, iż Sąd Apelacyjny wyżej pod liczbą porządkową nr 3 wskazał na trudności oskarżonego w realizacji zobowiązań wobec swoich kontrahentów, zwłaszcza mające miejsce od połowy 2013 r., w tym na pełną świadomość oskarżonego takiego stanu rzeczy. Tym samym więc, aby się tu nie powtarzać, Sąd Apelacyjny odsyła do wskazanych tam dowodów i wynikających z nich ustaleń faktycznych. Tym samym więc w tym miejscu należy wyłącznie skupić się na okolicznościach dotyczących tego konkretnego przestępstwa oszustwa.

Sąd Okręgowy przyjął, iż T. R. (1) w okresie od września 2013 r. do grudnia 2013 r., w ramach przestępstwa ciągłego, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził R. W. (1) do niekorzystnego rozporządzenia własnym mieniem o znacznej wartości w kwocie łącznej 275.752,84 zł poprzez wprowadzenie w błąd co do zamiaru i możliwości zapłaty za zakupiony towar w postaci pieczarki brunatnej. Sąd I instancji jednak dokonał bardzo ogólnikowej oceny zachowania się oskarżonego względem wszystkich podmiotów pokrzywdzonych, z której to oceny miało wynikać, iż skoro oskarżony wiedział, że nie ma możliwości regulowania zapłaty za dostarczony towar a zapewniał ich tylko o przejściowych kłopotach swojej firmy, to należy przyjąć, iż te zapewnienia w kontekście rzeczywistego braku możliwości wywiązania się z terminów zapłaty, jak i w ogóle dokonania zapłaty za nabyty towar stanowiło znamię „wprowadzenia w błąd” kontrahentów a więc wywołania w ich świadomości mylnego wyobrażenia o rzeczywistym stanie rzeczy i jego zamiarach wywiązania się z zapłaty za pobrany towar. Jednocześnie Sąd Okręgowy podniósł, iż żaden z kontrahentów, przyjmując zasady doświadczenia życiowego, jak i zasady logicznego rozumowania, nie sprzedałby mu towaru, gdyby wiedział, że nie otrzyma za niego zapłaty a tym samym, że „ dokonanie takiej sprzedaży pod wpływem błędu wywołanego działaniami oskarżonego niewątpliwie ocenić należy jako niekorzystne rozporządzenie mieniem przez pokrzywdzonych, szczególnie, że wiedząc o sytuacji finansowej firmy oskarżonego i niemożliwości zapłaty przez niego za dostarczony mu produkt mogliby oni poszukać innych rynków zbytu”. Sąd I instancji ostatecznie skonkludował, iż „ oskarżony swoim zachowaniem naruszył nie tylko zasady profesjonalnego obrotu handlowego związaną z rzetelnością i uczciwością relacji gospodarczych, ale najzwyczajniej dążąc do osiągnięcia wcześniej opisanych korzyści majątkowych, intencjonalnie wprowadzał w błąd przedsiębiorców i osoby fizyczne celem doprowadzenia ich do niekorzystnego rozporządzenia ich mieniem, które to rozporządzenie stanowiło korzyść uzyskaną przez firmę oskarżonego, co w pełni wyczerpuje znamiona zarówno strony przedmiotowej, jak i podmiotowej przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. oraz art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. z uwagi na wartość szkody przekraczającej kwotę określoną w art. 115 § 5 k.k. wyznaczającym próg znacznej wartości” (str. 45-50 uzasadnienia). Zgadzając się z samą istotą przestępstwa oszustwa, w tym ze wskazanym w treści opisów przestępstw znamieniem „wprowadzenia w błąd” Sąd Apelacyjny zauważa, iż te rozważania Sądu I instancji są aż nadto ogólnikowe, że nie uwzględniają specyfiki konkretnych relacji łączących oskarżonego z każdym z pokrzywdzonych. D. bowiem przeanalizowanie dowodów, świadczących o tych relacjach i zachowaniu się oskarżonego względem każdego z tych pokrzywdzonych pozwoli dać odpowiedź, czy w każdym z tych przypadków oskarżony wyczerpał swoim zachowaniem znamiona przestępstwa oszustwa, czy też można jedynie mówić o niedotrzymaniu zobowiązań w rozumieniu prawa cywilnego, które przecież samo w sobie nie stanowi jeszcze przestępstwa. Tymczasem, zapoznając się z treścią ustaleń faktycznych dotyczących poszczególnych zdarzeń (str. 6-32 uzasadnienia) można odnieść wrażenie, iż Sąd I instancji w każdym przypadku dopatrywał się po stronie oskarżonego oszustwa w stosunku do tych należności za pobrany towar czy wykonaną usługę, które po prostu nie zostały przez oskarżonego zapłacone. Przy czym już najbardziej kuriozalnym w tym zakresie jest przyjęcie przez Sąd I instancji przestępstwa oszustwa w stosunku do osoby T. K., czyli zatrudnionego w firmie oskarżonego na umowę o pracę pracownika, gdzie oszustwo miało dotyczyć kwoty 500 zł, która stanowiła niezapłaconą należność z tytułu wynagrodzenia za pracę za grudzień 2013 r. Oskarżony bowiem, rękami swojego ojca, zapłacił pracownikom swojej firmy wynagrodzenia za pracę za ostatni miesiąc, tyle że już w niepełnej wysokości, gdyż nie posiadał środków, by w całości uiścić te wynagrodzenia. Nie wnikając przy tym w szczegóły, bowiem w tym zakresie nastąpiło umorzenie postępowania, należy jedynie zadać retoryczne pytanie, czy wykonana praca w ramach stosunku pracy stanowi rozporządzenie własnym mieniem w rozumieniu art. 286 § 1 k.k. Sąd I instancji zresztą tej okoliczności nie skwitował żadnym zdaniem. Ta natomiast sytuacja świadczy o tym, iż Sąd ten nie dokonał indywidualnej analizy dowodów, odnośnie każdego z zarzucanych oskarżonemu przestępstw. Dodać też trzeba, iż trudno w treści wyjaśnień oskarżonego, jak i zeznań poszczególnych świadków, poza pokrzywdzonymi lub ich pracownikami, dopatrywać się jakichkolwiek okoliczności, mających świadczyć o występowaniu elementu zachowania się oskarżonego polegającego na wprowadzeniu tych pokrzywdzonych w błąd w rozumieniu art. 286 § 1 k.k. Oskarżony bowiem w tym zakresie złożył bardzo ogólnikowe wyjaśnienia, nie ustosunkowując się do żadnego konkretnego zarzucanego mu czynu oszustwa, zapewniając jedynie o braku swojego zamiaru oszukania kogokolwiek. Dodać przy tym trzeba, iż sama zła sytuacja majątkowa oskarżonego, w tym jego trudności w realizacji zobowiązań, jak i opóźnienia w płatnościach nie oznaczają jeszcze popełnienia przez oskarżonego przestępstwa stypizowanego w art. 286 § 1 k.k. Nie można bowiem zapominać, iż z pokrzywdzonymi oskarżonego łączyły na przestrzeni konkretnego czasu umowy o współpracy, z których początkowo oskarżony wywiązywał się bez zastrzeżeń, zawsze płacąc w terminie, zaś problemy z płatnościami zaczynały się pojawiać w toku prowadzonej współpracy, które to problemy same w sobie tym kontrahentom były znane. Nie można przy tym również zapominać, iż oskarżony starał się regulować swoje zaległości względem poszczególnych kontrahentów – wierzycieli, choć z biegiem czasu na przestrzeni ostatniego półrocza 2013 r. regulowanie tych zaległości przychodziło z coraz większym trudem a ostatecznie oskarżony tego zaniechał, uciekając z kraju przed problemami, jakie wynikały z przerastających możliwości finansowe oskarżonego długów.

Jak już wyżej wskazano, nie można zapominać przy ustalaniu znamion przestępstwa oszustwa, iż oskarżony przez długi okres czasu współpracował jako przedsiębiorca z pokrzywdzonymi podmiotami gospodarczymi, przy czym przez dłuższy okres czasu ta współpraca przebiegała prawidłowo. Należy więc tu przywołać przekonywujący pogląd wyrażony w orzecznictwie sądowym, iż „podstawowym kryterium rozgraniczającym oszustwo od niewywiązania się ze zobowiązania o charakterze cywilno-prawnym (...) jest istnienie w chwili zawierania umowy wymaganego przez przepis karny zamiaru bezpośredniego o szczególnym zabarwieniu. Nie każda przecież, nawet nierzetelna realizacja stosunku zobowiązaniowego oznacza automatycznie zrealizowanie znamion oszustwa (...). Szczególnie złożony charakter ma ocena zachowania się osoby, która w ramach danej spółki prowadziła dotychczas z powodzeniem szeroką działalność gospodarczą i, przy jednoczesnym braku w jej działaniu podstępnych zabiegów, doszło jednak do obiektywnie niekorzystnego rozporządzenia mieniem drugiej strony (kontrahenta). Niewykonanie zobowiązania, co nie należy do rzadkości, może wynikać z nadchodzącej niewypłacalności danego podmiotu gospodarczego. Zachowania sprawcy zmierzające do "ocalenia" swego majątku kosztem wierzycieli podejmowane są z zasady już po upływie terminów spłaty długów, co nie przesądza jeszcze o zamiarze dokonania oszustwa. Muszą tu bowiem nastąpić inne okoliczności przedmiotowe związane z zachowaniem się sprawcy w okresie uzyskania dyspozycji majątkowej, które będą jednoznacznie przesądzać o z góry powziętym zamiarze niewykonania danego zobowiązania” (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 18.11.2008 r., II AKa 167/08, LEX nr 491922). Tym samym więc również za trafne należy uznać twierdzenia, iż „brak jest podstaw do przypisania oskarżonym znamienia wprowadzenia w błąd w rozumieniu przepisu art. 286 § 1 k.k. co do możliwości płatniczych spółki, którą reprezentowali, w sytuacji, gdy w tym kierunku nie podejmowali oni wobec swego kontrahenta żadnych podstępnych działań w toku wielomiesięcznej, umownie określonej współpracy gospodarczej, a ten mając pełną ocenę i świadomość trudności płatniczych oskarżonych oraz istniejącego już zadłużenia kontynuował postanowienia umowy, sprzedając dalej towar z opóźnionym terminem płatności i nie windykował w odpowiednim terminie należności z weksla in blanco wystawionego przez oskarżonych, umowę taką zabezpieczającego. Tego typu świadome działanie pokrzywdzonego graniczące z ryzykiem gospodarczym w obrocie handlowym nie może uzasadniać oszustwa po stronie oskarżonych, a dług wynikający z nieudanej transakcji oceniać należy jedynie na gruncie prawa cywilnego nawet wówczas, gdy przez kilka lat od zdarzenia nie został on przez oskarżonych uregulowany, co niewątpliwie narusza zasady etyki kupieckiej” (patrz: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 31.08.2000 r., II AKa 191/00, LEX 46036).

Nawiązując więc do czynu opisanego w punkcie XIII części wstępnej wyroku należy zauważyć, iż oskarżonego z pokrzywdzonym R. W. (1) łączyła długotrwała umowa biznesowa, na podstawie której obaj współpracowali przy sprzedaży i obrocie towarem pod postacią pieczarki brunatnej. Pokrzywdzony R. W. (1) zeznał, iż już we wrześniu 2010 r. zawarł w formie pisemnej z oskarżonym umowę o współpracy i współpraca ta przebiegała bez zastrzeżeń do września 2013 r., choć już wcześniej termin płatności wydłużał się i przekraczał 60 dni, przy czym problem z tymi płatnościami zaczął się jakoś rok przed zamknięciem. Oskarżony wtedy tłumaczył te opóźnienia tym, iż inwestuje, że jakiś odbiorca go wystawił. T. R. (1) już w sierpniu 2013 r. wspominał mu, by wydłużyć termin zapłaty do 90 dni, ale on na to się nie zgodził. Świadek podał też, że w okresie (...) r. wpłynęły jeszcze zaległe pieniądze w kwocie 15.000 zł. (k. 47-48, 1582-1583). Te same okoliczności wynikają z zeznań E. R. (k. 391-391v, 1584). Należy więc zauważyć, iż pokrzywdzony już od początku 2013 r. miał świadomość tego, iż oskarżony posiada trudności z terminowym regulowaniem należności za pobrany towar. Wyraźnym sygnałem dla niego kłopotów finansowych oskarżonego była jego prośba z sierpnia 2013 r. o dalsze przedłużenie płatności do 90 dni. Nie można przy tym wykluczyć, iż w tym czasie kłopoty oskarżonego miały związek z inwestowaniem oskarżonego w swoją firmę, co zresztą wynika zarówno z wyjaśnień oskarżonego, jak i zeznań świadków – jego pracowników a także i szeregu pokrzywdzonych. Również nie można wykluczyć, iż te problemy finansowe wynikały z trudnościami oskarżonego, związanymi z regulowaniem wobec niego zobowiązań przez nabywających od niego grzyby. Okoliczność, z jakiego powodu występowały te trudności finansowe oskarżonego nie ma tu większego znaczenia. Istotne jest bowiem to, iż oskarżony sam przyznawał się pokrzywdzonemu, że posiada trudności z realizacją zobowiązań w związku z kłopotami finansowymi, a jednocześnie jednak starał się wobec tego pokrzywdzonego regulować zaległości. Mimo jednak tych trudności finansowych oskarżonego i opóźnień w płatnościach pokrzywdzony nadal dostarczał firmie oskarżonego pieczarki a tym samym pokrzywdzony podejmował ryzyko dostaw, mimo iż zdawał sobie sprawę, że oskarżony nie jest w stanie zapłacić za dostarczony towar w terminie. To znów oznacza, iż pokrzywdzony godził się z tym, iż oskarżony opóźnia się w płatnościach a mimo tego dalej dostarczał mu pieczarki. W tych więc okolicznościach należy przyjąć, iż ze strony oskarżonego w tym czasie, praktycznie aż do (...) r. nie pojawiły się żadne działania, świadczące o wprowadzaniu pokrzywdzonego w błąd co do swoich zamiarów. Notabene, oskarżony miał zamiar w stosunku do tego pokrzywdzonego wywiązać się ze swoich zobowiązań, skoro jeszcze starał się o uzyskanie kredytu, by z uzyskanych w ten sposób środków pieniężnych spłacić swoich wierzycieli, w tym właśnie R. W. (1). Bez wątpienia więc w tym okresie czasu nie można przyjmować, iż oskarżony chciał oszukać R. W. (1) a tym samym celowo, z zamiarem bezpośrednim wprowadzić go w błąd co do swoich zamiarów niewywiązania się z warunków umowy. Inaczej natomiast rzecz się ma od dnia(...) r. Wówczas bowiem, jak wynika to z zeznań pokrzywdzonego, przyjechał do niego po grzyby kierowca oskarżonego i zasygnalizował mu, że coś złego dzieje się w firmie, że kondycja finansowa firmy nie jest najlepsza, że bankrutuje. Pokrzywdzony pojechał więc do T. R. (1) i z nim rozmawiał. R. twierdził, że to są plotki, które roznosi konkurencja, twierdząc, że gdyby chciał zamknąć firmę, to nie budowałby nowych obiektów, co zresztą pokrzywdzony sam widział. Tego też dnia od R. otrzymał zapewnienie, że na jego konto przelał część pieniędzy wynikających z kolejnej faktury. Ta ostatnia okoliczność okazała się nieprawdziwa, co oznacza, iż oskarżony w dniu (...) r. ewidentnie już wprowadził R. W. (1) w błąd co do swoich zamiarów i możliwości dokonania zapłaty za kolejny dostarczony towar. Oskarżony bowiem zapewnił pokrzywdzonego, iż nie ma zamiaru zakończyć swojej działalności, że jego firma nie ma kłopotów finansowych, jak to miała rozgłaszać konkurencja, czego dowodem miał być przelew kolejnej kwoty pieniężnej za poprzednią fakturę. Pokrzywdzony zaś, uspokojony takimi zapewnieniami oskarżonego jeszcze w dniu (...) r. dostarczył firmie oskarżonego łącznie 112 kg pieczarki brązowej, co wynika z dokumentu PZ z tego dnia a w dniu (...) r. dostarczył jego firmie łącznie 321 kg pieczarki brązowej, co wynika z dokumentu PZ z tego dnia (k. 22). Nie ulega zaś najmniejszej wątpliwości, iż oskarżony nie miał już nie tylko możliwości, ale i zamiaru uiszczenia należności za te dostawy, skoro zaprzestał w tym czasie swojej działalności i uciekł na U., nie informując o tym pokrzywdzonego. W tych okolicznościach więc w sposób niewątpliwy należy przyjąć, iż oskarżony działając w zamiarze bezpośrednim doprowadził w okresie od (...) r. R. W. (1) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci pieczarki brązowej w łącznej ilości 433 kg. Nie ulega też wątpliwości, iż pieczarka ta została dalej sprzedana, w czym należy dopatrywać się działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Nie jest przy tym istotne, kto tę korzyść osiągnął, co jasno wynika z treści art. 115 § 4 k.k. Przyjmując przy tym ceny takiej pieczarki z poprzednio wystawionych faktur, tj. ceny netto po 6 zł za 1 kg (k. 5-21) Sąd odwoławczy ostatecznie przyjął, iż wartość tego wyłudzonego towaru wyniosła 2598 zł netto (433 kg x 6 zł). Sąd odwoławczy w tym przypadku nie przyjął kwoty brutto (powiększonej o 7% podatku), gdyż na ten towar nie została wystawiona faktura VAT. To zaś spowodowało zmianę zaskarżonego wyroku w przedmiotowym zakresie poprzez zawężenie czasokresu popełnienia tego przestępstwa ciągłego, ograniczenie wysokości szkody do w/w kwoty, co także skutkowało wyeliminowaniem z opisu czynu znamienia „znacznej wartości” (jak w punkcie III lit. a wyroku).

Również w tym przypadku zachowują pełną aktualność wywody ogólne, zawarte wyżej pod liczbą porządkową nr 1 i należy odnosić je wprost do omawianego tu czynu opisanego w punkcie XIV części wstępnej zaskarżonego wyroku a przypisanego oskarżonemu w punkcie 2. Nawiązując zaś już do tego konkretnego czynu, to należy także zauważyć, iż oskarżonego ze Spółdzielnią (...) wiązała kilkuletnia współpraca gospodarcza, na podstawie której oba podmioty współpracowały przy sprzedaży i obrocie towarem pod postacią pieczarki białej. Prezes tej Spółdzielni – M. U. zeznał, iż ta współpraca została nawiązana już w październiku 2010 r. i przez dłuższy czas przebiegała prawidłowo. D. w 2013 r. T. R. (1) zaczął nie dotrzymywać terminów płatności, tłumacząc się w tamtym czasie pewnymi utrudnieniami w płatnościach ze strony jego kontrahentów. Chcieli z oskarżonym zawrzeć porozumienie, które pozwalałoby na lepsze zabezpieczenie interesów Spółdzielni, na co nawet początkowo w listopadzie 2013 r. oskarżony wyrażał ustnie zgodę, choć nigdy tego porozumienia nie podpisał, wymigując się w grudniu 2013 r. od tego. Pokrzywdzony przyznał, iż jak w listopadzie 2013 r. rozmawiali o tym porozumieniu, to oskarżony miał już u nich zadłużenie na kwotę 397.869,53 zł (k. 465-466). E. S. – radca prawny tej Spółdzielni, zeznała w podobny sposób jak M. U. (k. 73-74, 1580-1582). Dodała, iż od początku 2013 r. zaczęły się wydłużać terminy płatności, ale R. zawsze obiecywał, że zapłaci a trudności są chwilowe. Zeznała, iż były z nim spotkania, jak już posiadał znaczne zadłużenie, podczas których analizowano sytuację i R. zapewniał, że jest w stanie na bieżąco regulować swoje zobowiązania i deklarował pełną współpracę przy ustanawianiu zabezpieczeń żądanych przez A. - (...). Oskarżony jednak nie podpisał tych dokumentów i nie uregulował zaległości. Świadek wskazała, iż od września 2013 r. terminy płatności zaczęły się wyraźnie obsuwać a w październiku 2013 r. były już wyraźne problemy z płatnościami. Oskarżony zresztą tych problemów nie ukrywał, twierdząc, iż wynikały one z trudności w uzyskaniu środków od swoich odbiorców. Jednocześnie świadek przyznała, iż mimo tych problemów z płatnościami nadal wydawali mu codziennie towar.

Tak jak w przypadku pokrzywdzonego R. W. (1), tak i w tym przypadku pokrzywdzona Spółdzielnia zdawała sobie w pełni sprawę z trudności finansowych oskarżonego, skoro systematycznie od początku 2013 r. nie regulował swoich zobowiązań ani na bieżąco, jak i miał trudności w ich realizowaniu po terminach zapłaty, wskutek czego do listopada 2013 r. powstało znaczne zadłużenie na kwotę prawie 400.000 zł. Oskarżony również w rzeczywistości nie chciał podpisać ze Spółdzielnią porozumienia, które pozwalałoby na redukcję zadłużenia. Jednak, mimo tej wymijającej postawy oskarżonego, jak i mimo wielomiesięcznego nieregulowania zobowiązań w terminie, bądź w ogóle ich nieregulowania, co było wyraźnym sygnałem wyjątkowo trudnej sytuacji finansowej oskarżonego, pokrzywdzona Spółdzielnia jednak systematycznie dostarczała oskarżonemu pieczarki. Dodać też należy, iż oskarżony miał prawo podczas tej współpracy sądzić, że upora się z tymi trudnościami a przynajmniej brak podstaw do przyjęcia, by wiedział już od początku 2013 r., iż sobie z tymi trudnościami nie poradzi. Okoliczność, z jakiego powodu występowały te trudności finansowe oskarżonego nie ma przy tym większego znaczenia. Istotne jest bowiem to, iż oskarżony sam przyznawał się pokrzywdzonej Spółdzielni, że posiada trudności z realizacją zobowiązań w związku z kłopotami finansowymi, a jednocześnie jednak starał się wobec tego pokrzywdzonego podmiotu regulować zaległości. Mimo jednak tych trudności finansowych oskarżonego i opóźnień w płatnościach pokrzywdzony podmiot nadal dostarczał firmie oskarżonego pieczarki a tym samym pokrzywdzony podejmował ryzyko dostaw, mimo iż zdawał sobie sprawę, że oskarżony nie jest w stanie zapłacić za dostarczony towar w terminie. To znów oznacza, iż pokrzywdzony godził się z tym, iż oskarżony opóźnia się w płatnościach a mimo tego dalej dostarczał mu pieczarki. W tych więc okolicznościach należy przyjąć, iż ze strony oskarżonego w tym czasie, praktycznie aż do (...) r. nie pojawiły się żadne działania, świadczące o wprowadzaniu pokrzywdzonego w błąd co do swoich zamiarów. Notabene, oskarżony miał zamiar również w stosunku do tego pokrzywdzonego wywiązać się ze swoich zobowiązań, skoro jeszcze starał się o uzyskanie kredytu, by z uzyskanych w ten sposób środków pieniężnych spłacić swoich wierzycieli. Dodać przy tym trzeba, iż wskazana kwota zadłużenia stanowiła nieco ponad miesięczną wartość nabywanych przez oskarżonego pieczarek, co wynika z zeznań A. T. (2) (k. 463-464, 1654-1655), skoro ta wartość miesięczna wynosiła około 320.000 zł, przy czym nawet w pewnym momencie na początku 2013 r. to zadłużenie już wynosiło około 500.000 zł. To więc oznacza, iż oskarżony, mimo opóźnień w płatnościach, starał się je regulować w miarę swoich możliwości, co nie przeszkadzało Spółdzielni w dostarczaniu mu dalszych partii towaru. Bez wątpienia więc w tym okresie czasu nie można przyjmować, iż oskarżony chciał oszukać Spółdzielnię (...), tym bardziej, że była jego jednym z największych dostawców pieczarek a tym samym nie można przyjmować, iż celowo, z zamiarem bezpośrednim wprowadzał ten podmiot w błąd co do swoich zamiarów niewywiązania się z warunków umowy. Jednak sytuacja ta już inaczej się przedstawia od dnia (...) r. W tym dniu bowiem oskarżony, wiedząc przecież, że nie ma już realnych możliwości wywiązania się z zobowiązań wobec kontrahentów a więc i wobec A. - (...) i wiedząc, że będzie zmuszony zakończyć swoją działalność z powodu odmowy udzielenia mu przez banki kredytów a także już w tym czasie wyzbywał się składników swojego majątku, zapewniał jeszcze w wiadomości sms kierowanej do A. T. (2), że przelał kolejną transzę pieniędzy – miał to być przelew na kwotę 27.000 zł – ale, jak się później okazało, takiego przelewu nie było. Pod wpływem zapewniania oskarżonego, że zapłacił pewną zaległość zdecydowano się sprzedać mu jeszcze kolejną partię grzybów, za które nie zapłacił, gdyż, jak się okazało, uciekł za granicę, wcześniej zbywając majątek. Nie ulega więc wątpliwości, iż takie już ewidentnie kłamliwe zapewnienie oskarżonego o dokonaniu płatności było wprowadzeniem przez oskarżonego w błąd kontrahenta, mającym na celu wyłudzenie towaru, bez realnych już możliwości a tym samym i bez zamiaru uregulowania zapłaty za ten towar. W tych okolicznościach więc w sposób niewątpliwy należy przyjąć, iż oskarżony działając w zamiarze bezpośrednim doprowadził w okresie od (...) r. pokrzywdzoną Spółdzielnię (...) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci pieczarki białej dostarczonej przez pokrzywdzonego w tym okresie czasu. Zresztą na tę okoliczność wprost wskazuje A. T. (2), podnosząc, iż R. pisząc ten sms o tym, że wykonał ten przelew świadomie ich oszukał i chciał od nich wyłudzić pieczarki, za które w ogóle nie miał zamiaru zapłacić. Nie ulega też wątpliwości, iż pieczarka ta została dalej sprzedana, w czym należy dopatrywać się działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Nie ulega w świetle dokumentów wątpliwości, iż od daty sprzedaży w dniu (...) r. do dnia (...) r. dostarczono oskarżonemu, za fakturami z dnia (...) r. pieczarki na łączną kwotę 43.713,93 zł, która stanowi już niewątpliwą wartość niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez pokrzywdzony podmiot w wyniku przestępnego działania oskarżonego (wprowadzenia w błąd). To zaś spowodowało zmianę zaskarżonego wyroku w przedmiotowym zakresie poprzez zawężenie czasokresu popełnienia tego przestępstwa ciągłego, ograniczenie wysokości szkody do w/w kwoty, co także skutkowało wyeliminowaniem z opisu czynu znamienia „znacznej wartości” (jak w punkcie III lit. b wyroku).

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

1. z pkt 2.1.2

2. z pkt 2.1.2.

Wyjaśnienia oskarżonego

Zeznania świadka:

Z. J.

Niezapłacona w części faktura VAT

oraz pozostałe dowody wymienione wyżej w punkcie 2.1.1. dot. liczby porządkowej nr 3.

Wyjaśnienia oskarżonego

Zeznania świadka:

A. K.

Niezapłacone faktury VAT

oraz pozostałe dowody wymienione wyżej w punkcie 2.1.1. dot. liczby porządkowej nr 3.

W przypadku tego czynu zachowują pełną aktualność wywody ogólne, zawarte wyżej w punkcie 2.2.1. pod liczbą porządkową nr 1 i należy odnosić je wprost do omawianego tu czynu opisanego w punkcie XII części wstępnej zaskarżonego wyroku a przypisanego oskarżonemu w punkcie 1.

Odnosząc się zaś do samego czynu, to podnieść należy, iż z zeznań Z. J. wynika, iż współpracowała z T. R. (1), choć nie pamiętała w jakim okresie i oskarżony kupował u niej pieczarki i dokonywał zapłaty, przy czym z biegiem czasu powstawał dług, nie płacąc za pierwszą, drugą, potem trzecią fakturę. Ostatni raz towar odebrał we wrześniu 2013 r., za który została wystawiona faktura VAT nr (...) z (...) r., z której to faktury pozostało na chwilę obecną do zapłaty 14.967,56 zł. Wzywała go później trzykrotnie pisemnie i raz telefonicznie do spłaty tego zadłużenia, ale do chwili obecnej tego nie zrobił i czuje się oszukana na tę kwotę (k. 639, 1729). Podkreślić należy wyraźnie, iż z zeznań tych nie wynikają żadne elementy wprowadzania pokrzywdzonej w błąd przez oskarżonego, które to działanie miałoby świadczyć o wyłudzeniu tego towaru w postaci pieczarki białej i brunatnej. Zauważyć należy, iż oskarżony początkowo był winien pokrzywdzonej należności za niezapłacone wcześniej faktury a mimo to pokrzywdzona dostarczała mu dalej pieczarki, przez co, w ramach tej współpracy sama niejako godziła się na ryzyko związane z takim właśnie zachowaniem się oskarżonego, wiedząc, że ma on problemy z płatnościami. Poza tym pokrzywdzona wprost wskazała, iż oskarżony jest jej winien kwotę 14.967,56 zł z w/w ostatniej faktury, co oznacza, iż oskarżony spłacił pokrzywdzonej wszelkie należności z wcześniejszych faktur. Poza tym faktura z dnia (...) r. opiewała na łączną kwotę 22.771,88 zł (k. 641) a więc oskarżony również i w części tę fakturę zapłacił.

W tych okolicznościach faktycznych brak jest więc jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, iż oskarżony, nabywając ten towar na podstawie ostatniej faktury w ogóle w jakikolwiek sposób wprowadzał pokrzywdzoną Z. J. w błąd co do możliwości i zamiaru zapłaty a nadto brak jest przy takiej postawie oskarżonego podstaw do przyjęcia, iż w momencie nabywania tych pieczarek oskarżony nie miał zamiaru dokonać za nie zapłaty a więc doprowadzić pokrzywdzoną do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w w/w kwocie, stanowiącą część wartości pieczarek. Należy też zauważyć, iż Sąd I instancji w ogóle w rozważaniach prawnych nie odniósł się do tego konkretnego przypadku, bowiem poczynił jedynie ogólne rozważania na temat przestępstwa oszustwa, natomiast w treści ustaleń faktycznych zawartych na str. 15 uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wskazał na żadne elementy zachowania się oskarżonego, które miałyby świadczyć o celowym wprowadzaniu pokrzywdzonej w błąd co do swoich zamiarów w zakresie płatności za ten towar. To więc wskazuje na oczywistą dowolność ustaleń faktycznych zawartych w tym zakresie w treści zaskarżonego wyroku i z tego też powodu, nie znajdując w zachowaniu się oskarżonego znamion przestępstwa oszustwa ani znamion innego czynu zabronionego, Sąd Apelacyjny zmienił w tym zakresie zaskarżony wyrok, uniewinniając oskarżonego od popełnienia tego przestępstwa, orzekając o tym w punkcie II wyroku.

W przypadku tego czynu zachowują pełną aktualność wywody ogólne, zawarte wyżej w punkcie 2.2.1. pod liczbą porządkową nr 1 i należy odnosić je wprost do omawianego tu czynu opisanego w punkcie XVII części wstępnej zaskarżonego wyroku a przypisanego oskarżonemu w punkcie 1.

Odnosząc się natomiast do samego czynu, zauważyć należy, iż również oskarżony z A. K. współpracowali ze sobą znaczny okres czasu, bowiem od około 3 lat. Jak wynika z zeznań pokrzywdzonego ta współpraca od początku układała się bardzo dobrze, zaś zaczęła się psuć od października 2013 r. Oskarżony wtedy zaczął spóźniać się z płatnościami za faktury, te płatności zaczęły się przeciągać, zaś oskarżony te zaległości tłumaczył tym, iż nie płacą mu kontrahenci na zachodzie za towar i nie ma pieniędzy, by mu zapłacić. Jednocześnie pokrzywdzony przyznał, iż udało mu się odzyskać od oskarżonego znaczną część pieniędzy z zaległości łącznej około 80.000 zł, natomiast do tej pory oskarżony mu nie uregulował kwoty 27.823,96 zł z 6 faktur RR z dnia (...), (...) r. a potem już nie miał z nim kontaktu (k. 410-411). Pokrzywdzony, potwierdzając te zeznania na rozprawie, wskazał, iż oskarżony, mimo problemów w płatnościach, prosił go o dalsze dostawy, podając, że w późniejszym terminie się rozliczy i po tej prośbie oskarżony wykonywał płatności, choć z opóźnieniem a czasami w niepełnej kwocie a na koniec one ustały (k. 1589-1590).

Nie ulega wątpliwości, iż oskarżony nie płacił pokrzywdzonemu, gdyż nie miał pieniędzy a tym samym w tym zakresie oskarżony nie wprowadzał pokrzywdzonego w błąd. Pokrzywdzony, wiedząc, iż oskarżony nie płaci regularnie a zwłaszcza nie płaci w terminie i wiedząc o jego kłopotach finansowych, dalej dostarczał mu pieczarki. Wprawdzie oskarżony, mimo swoich problemów, prosił go o dalsze dostawy, ale z zeznań tych wynika, iż nie zapewniał, iż będzie za nie już płacił w terminie, ale że w ogóle będzie płacił, co przecież miało miejsce. Pokrzywdzony więc w takich warunkach godził się na dalszą współpracę z oskarżonym, podejmując w ten sposób ryzyko związane z takim właśnie zachowaniem się oskarżonego, wiedząc, że ma on problemy z płatnościami a nawet nie ma pieniędzy. Dodać przy tym trzeba, iż oskarżony starał się, w miarę swoich możliwości regulować należności z faktur sprzedaży, płacąc w większości za nabywane pieczarki a tylko zalegał z płatnościami za te sześć faktur i to na niewysoką łączną kwotę, jeżeli weźmie się pod uwagę płatności z trzyletniego okresu, w tym uregulowanie przez oskarżonego zadłużenia rzędu 80.000 zł.

W tych okolicznościach faktycznych brak jest więc jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, iż oskarżony, nabywając ten towar na podstawie wspomnianych sześciu faktur w ogóle w jakikolwiek sposób wprowadzał pokrzywdzonego A. K. w błąd co do możliwości i zamiaru zapłaty. Podnieść przy tym należy, iż, Sąd I instancji również w rozważaniach prawnych nie odniósł się do tego konkretnego przypadku, gdyż poczynił jedynie ogólne rozważania na temat przestępstwa oszustwa, natomiast w treści ustaleń faktycznych zawartych na str. 11-12 uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie wskazał na żadne elementy zachowania się oskarżonego, które miałyby świadczyć o celowym wprowadzaniu pokrzywdzonego w błąd co do swoich zamiarów w zakresie płatności za towar pobrany na podstawie tych 6 faktur. To więc wskazuje na oczywistą dowolność ustaleń faktycznych zawartych w tym zakresie w treści zaskarżonego wyroku i z tego też powodu, nie znajdując w zachowaniu się oskarżonego znamion przestępstwa oszustwa ani znamion innego czynu zabronionego, Sąd Apelacyjny zmienił w tym zakresie zaskarżony wyrok, uniewinniając oskarżonego od popełnienia tego przestępstwa, orzekając o tym w punkcie II wyroku.

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1. rażąca obraza przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia w postaci przepisu art. 7 k.p.k., wyrażająca się w dowolnej ocenie dowodów, tendencyjnie niekorzystnej dla oskarżonego, skutkująca odmową wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego w zakresie, w jakim wskazywał na przyczyny powstania stanu niewypłacalności, przyczyny wyzbycia się majątku oraz na brak zamiaru wyłudzenia towaru w sytuacji, gdy nie ujawniono obiektywnych dowodów pozwalających na ustalenie, że już w chwili zamawiania towaru oskarżony nie miał zamiaru dokonania zapłaty a bezsporne okoliczności stanu faktycznego sprawy potwierdzały fakt, że oskarżony miał wówczas zamiar i możliwość wywiązania się ze zobowiązań i w tym też celu dokonał następnie sprzedaży pojazdów.

2. rażąca obraza przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia w postaci przepisu art. 170 § 1 ust. 2 k.p.k. w zw. z art. 201 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku obrońcy o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu księgowości w sytuacji, gdy sporządzona w sprawie opinia pomijała szereg istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności, nie została wydana w oparciu o całokształt dokumentacji źródłowej, którą dysponował oskarżony oraz nie odpowiadała na pytanie, w którym momencie oskarżony nie miał możliwości regulowania swoich wymagalnych zobowiązań finansowych.

3. rażąca obraza przepisów postępowania, która miała wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, w postaci przepisu art. 7 k.p.k., wskutek dowolnej oceny dowodów, tendencyjnie niekorzystnej dla oskarżonego oraz nieuwzględnienia całokształtu istotnych okoliczności, w tym pominięciu okoliczności korzystnych dla oskarżonego, poprzez:

a) przyjęcie, że przyczyną niewypłacalności oskarżonego było spożytkowanie przychodów na budowę własnego domu w sytuacji, gdy budowa domu oskarżonego zakończona została w roku 2010, długo przed rozpoczęciem problemów finansowych firmy a późniejsze inwestycje oskarżony czynił wyłącznie celem rozwoju firmy, rozbudowując przy tym jej infrastrukturę celem uzyskania środków na spłatę wierzycieli,

b) dokonanie na niekorzyść oskarżonego oceny okoliczności, że posiadał on tytuły egzekucyjne wystawione przeciwko kontrahentom poprzez przyjęcie, że nie podejmował się ich wyegzekwowania, co spowodowało niemożność skutecznego zaspokojenia jego roszczeń w sytuacji, gdy okoliczność powyższa powinna zostać rozstrzygnięcia na korzyść oskarżonego jako niezawiniona przez niego przyczyna utraty płynności finansowej a nadto wobec braku dokonania ustaleń w przedmiocie możliwości podjęcia przez oskarżonego czynności egzekucyjnych i ich szans na powodzenie,

c) przyjęcie, że oskarżony posiadał zaległości nie tylko wobec swoich kontrahentów i dostawcy paliw, lecz również wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu niezapłaconych składek w kwocie 171.324,43 zł za okres od listopada 2013 r. do marca 2015 r. w sytuacji, gdy zaprzestał działalność gospodarczą w dniu (...) r. i w dacie tej nie posiadał żadnych zaległości wobec ZUS,

d) ustalenie wysokości zadłużenia oskarżonego a w konsekwencji wysokości szkody wyłącznie na podstawie danych zawartych w akcie oskarżenia, bez dokonania ich weryfikacji z przedłożoną przez oskarżonego dokumentacją źródłową, wedle której wartość zobowiązań oskarżonego kształtowała się na znacznie niższym poziomie, na co wielokrotnie wskazywała obrona w toku postępowania, a nadto okoliczność zawyżenia części zobowiązań znajdowała potwierdzenie w treści zeznań świadków,

e) pominięcie przy ocenie zachowania oskarżonego podejmowanych przez niego prób ratowania firmy, w szczególności w postaci prób uzyskania kredytu, dokonywania przez oskarżonego spłat części zobowiązań w okresie objętym zarzutami, braku osiągnięcia przez oskarżonego korzyści majątkowych oraz okoliczności, że część kontrahentów godziła się na odroczone terminy płatności a nawet dostarczała towar, mimo istniejących zaległości, przy jednoczesnym uwzględnieniu okoliczności niekorzystnych dla oskarżonego w postaci ucieczki z kraju, która to okoliczność miała charakter następczy, a więc nieistotny dla badania zamiaru oskarżonego w chwili zawierania umów.

4. błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że oskarżony działał z zamiarem wyłudzenia towaru oraz udaremnienia zaspokojenia wierzycieli w sytuacji, gdy utrata płynności finansowej oskarżonego wynikała z okoliczności niezawinionych przez oskarżonego, całkowicie od niego niezależnych, o których oskarżony informował wierzycieli, oskarżony nie osiągnął w okresie objętym aktem oskarżenia żadnej korzyści majątkowej, a nadto podejmował on liczne próby ratowania firmy.

5. rażąca niewspółmierność wymierzonych kar jednostkowych i kary łącznej, w szczególności poprzez uwzględnienie przy wymiarze kary przede wszystkim podjętych przez oskarżonego prób uniknięcia odpowiedzialności karnej, a nadto marginalnie jedynie uwzględnienie korzystnych dla oskarżonego okoliczności w postaci jego niekaralności, znacznego upływu czasu oraz okoliczności stanu faktycznego, które bezsprzecznie wpłynęły na złą sytuację majątkową przedsiębiorstwa oskarżonego.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Ad. 1, 3 i 4

Powyższe trzy zarzuty apelacyjne, mimo rozbicia ich na zarzuty obrazy prawa procesowego i błędu w ustaleniach faktycznych w rzeczywistości sprowadzają się do zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych o charakterze dowolności. Podkreślić przy tym należy, iż zarzutów tych, z uwagi na wydanie przez Sąd Apelacyjny z urzędu, co do znacznej ilości przypisanych oskarżonemu przestępstw oszustw (aż 22 czyny), wyroku uchylającego i umarzającego postępowanie, praktycznie nie można odnieść do zaskarżonego rozstrzygnięcia, za wyjątkiem czterech czynów z art. 286 § 1 k.k., jakie po tym uchyleniu wyroku pozostały do oceny a także czynu (czynów) z art. 300 § 1 k.k.

Należy przy tym zauważyć, iż Sąd odwoławczy uwzględnił częściowo te zarzuty, w których apelujący kwestionował winę oskarżonego, zwłaszcza w zakresie zamiaru oskarżonego dokonania wyłudzenia towarów, jak i w zakresie postaw samych pokrzywdzonych, którzy godzili się na odroczone terminy płatności, jak i dostarczali towar, mimo istnienia zaległości w dokonywaniu płatności za wcześniejsze dostawy towarów (dot. zarzutów z punktów 1 i 3 lit. e). Uwzględniając więc te zarzuty Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, iż Sąd I instancji dopuścił się dowolnych a tym samym niezasadnych ustaleń w zakresie winy oskarżonego odnośnie popełnienia przestępstwa oszustwa na szkodę Z. J. i na szkodę A. K. (pkt XII i pkt XVII części wstępnej zaskarżonego wyroku). Jednocześnie te same względy pozwoliły na znaczne złagodzenie odpowiedzialności karnej oskarżonego za przestępstwa przypisane oskarżonemu a popełnione na szkodę R. W. (1) i na szkodę firmy (...) (pkt XIII i XIV części wstępnej zaskarżonego wyroku). Dokładnie na te okoliczności zwrócono uwagę wyżej przy ustosunkowaniu się do tych czynów w punktach 2.2.1. pod liczbami porządkowymi nr 1 i 2 oraz w punktach 2.2.2. pod liczbami porządkowymi nr 1 i 2. Podkreślić przy tym należy, iż w punkcie 2.2.1. wykazano w sposób jasny i wyraźny, iż nie jest możliwe całkowite uwolnienie oskarżonego od odpowiedzialności karnej za te oba przestępstwa, wyjaśniając, jakie dowody i wynikające z nich okoliczności nakazały przyjęcie znamion przestępstwa z art. 286 § 1 k.k., w tym wprowadzenia w błąd pokrzywdzonych i celowego, z zamiarem bezpośrednim, działania oskarżonego, zmierzającego do niekorzystnego rozporządzenia przez pokrzywdzonych swoim mieniem, jak i działania oskarżonego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Dodać przy tym trzeba, iż apelujący zbiorczo podszedł do wszystkich ustalonych w zaskarżonym wyroku przestępstw, nie wnikając już w żadne szczegóły dotyczące poszczególnych zdarzeń a tym samym nie zwrócił uwagi na szczegóły, które przesądziły o konieczności skazania oskarżonego za dwa przestępstwa oszustwa, choć, jak wskazano wyżej, w mocno „okrojonej” postaci.

Sąd Apelacyjny również w sposób pełny, wręcz drobiazgowy na podstawie konkretnych dowodów wykazał prawidłowość ustaleń Sądu I instancji odnośnie przestępstwa z art. 300 § 1 k.k., wskazując też na konieczność przyjęcia do działania oskarżonego jednego przestępstwa a nie trzech przestępstw popełnionych w warunkach ciągu przestępstw. To wykazanie zaś już świadczy o całkowitej bezzasadności postawionych zarzutów apelacyjnych. Apelujący zresztą tylko wybiórczo oceniają poszczególne dowody, próbując w ten sposób wykazać dowolność rozumowania Sądu I instancji, gdy tymczasem dopiero kompleksowa ocena wskazanych wyżej w punkcie 2.2.1. pod liczbą porządkową nr 3 dowodów pozwala na dokonanie prawidłowych ustaleń i wyciągnięcie należytych wniosków co do sprawstwa i winy oskarżonego w popełnieniu przestępstwa z art. 300 § 1 k.k.

Dodać przy tym trzeba, iż na ocenę dowodów we wskazanym wyżej zakresie nie mają znaczenia podnoszone przez obrońców okoliczności dotyczące przyczyn samej niewypłacalności oskarżonego (zarzut z pkt 3 lit. a, b), istotne jest bowiem, iż ta niewypłacalność nastąpiła, czego świadomość miał sam oskarżony. Na marginesie tylko należy zaznaczyć, iż apelujący, przedkładając do apelacji zaświadczenie z dnia (...) r. dotyczące zakończenia budowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego w miejscowości (...) (k. 2049) pomija posiadanie przez oskarżonego drugiego budynku, gdyż z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że chodzi tu o budynek mieszkalny, ale znajdujący się w miejscowości T. 77A a więc znajdujący się na terenie, gdzie oskarżony posiadał siedzibę swojej firmy (k. 992). Dodać przy tym trzeba, iż m.in. z zeznań ojca oskarżonego wynika, iż pomagał mu w tym czasie w rozbudowaniu samej firmy, jak i domu mieszkalnego. Niezgodne zaś z rzeczywistością są twierdzenia skarżących, iż oskarżony nie posiadał zaległości wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, bowiem fakt tych zaległości, poczynając już od listopada 2013 r. wynika z konkretnych wiarygodnych dowodów, które omówiono wyżej w punkcie 2.2.1. (dot. lp. nr 3).

Nie ma znaczenia, w świetle ustaleń, dokonanych już na etapie postępowania apelacyjnego, zarzut podniesiony w punkcie 3 lit. d, bowiem Sąd Apelacyjny wskazał wyraźnie na podstawie dowodów, jaką szkodę przestępstwami oszustwa wyrządził oskarżony w mieniu R. W. (1) i firmy (...). Tym samym więc wykazywane przez apelujących w załączniku do apelacji zadłużenia wobec R. W. (1) na kwotę 147.256,28 zł i wobec A. - (...) na kwotę 379.617,27 zł (k. 2050) nie tylko nie mogą mieć wpływu na treść skazującej części zmienionego zaskarżonego wyroku odnośnie czynów popełnionych na szkodę tych podmiotów, to nadto nie mają one wpływu na treść orzeczonego na podstawie art. 46 § 1 k.k. środka w punkcie 5.

Ad. 2

Wreszcie, w świetle ostatecznego rozstrzygnięcia Sądu Apelacyjnego, bez znaczenia w sprawie pozostaje podniesiony przez apelującego zarzut obrazy art. 170 § 1 ust. (powinno być pkt) 2 k.p.k. w zw. z art. 201 k.p.k. W sprawie tej obszerną opinię na piśmie i ustną na rozprawie złożył (...) (k. 1185, 1312-1379, 1744-1749), w której to opinii wskazywał na sytuację majątkową firmy oskarżonego, wskazując na jego zdolność do regulowania zaciąganych zobowiązań, jak i na brak tej zdolności, jak i przyczyny takiego stanu rzeczy. Wprawdzie Sąd I instancji na podstawie art. 201 k.p.k. na rozprawie w dniu (...) r. oddalił wniosek obrońcy o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego (k. 1808 plus wniosek obrońcy na k. 1759-1764), jednak nie ulega wątpliwości, w świetle ostatecznych ustaleń Sądu odwoławczego, opartych na zebranych w tej sprawie dowodach, z pominięciem tej opinii biegłego, iż opinia ta jest po prostu zbędna w sprawie, bowiem pozostałe dowody pozwalały na dokonanie jednoznacznych ustaleń faktycznych zarówno w zakresie czynów oszustwa, jak i czynu udaremnienia zaspokojenia wierzycieli z powodu grożącej oskarżonemu niewypłacalności. Ustalanie więc sytuacji majątkowej oskarżonego, jak i kondycji finansowej jego firmy na przestrzeni okresu jej funkcjonowania za pomocą opinii biegłego na podstawie zebranej dokumentacji finansowej firmy nie mogłoby doprowadzić do innych wniosków, niż tych, jakie wynikają z poczynionych wyżej ustaleń faktycznych. Dodać przy tym trzeba, iż zbędne w niniejszej sprawie było badanie przesłanek upadłości firmy oskarżonego. Natomiast, jak już wspomniano wyżej, przesłanka niewypłacalności w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w świetle przepisów Prawa upadłościowego była oczywista, przy czym nawet i ustalenie przesłanek niewypłacalności nie było konieczne, bowiem w świetle treści art. 300 § 1 k.k. wystarczające było ustalenie, iż oskarżonemu w grudniu 2013 r. groziła niewypłacalność a tego przecież w tej sprawie nawet nie negował oskarżony. Oskarżony zresztą nie negował, iż z powodu odmowy udzielenia mu kredytów nie miał on możliwości regulować swoich zobowiązań, więc tym bardziej zachodziła możliwość dokonania prawidłowych ustaleń w zakresie przypisanych oskarżonemu wyłącznie dwóch przestępstw oszustwa, bez uciekania się do opinii biegłego.

Powyższe więc pokazuje, iż w niniejszej sprawie nie zachodziła konieczność korzystania z wiadomości specjalnych biegłego z dziedziny księgowości a tym samym domaganie się przez skarżących przeprowadzenia na rozprawie apelacyjnej dowodu z opinii innego biegłego z dziedziny księgowości nie znajdowało w tej sprawie żadnego racjonalnego uzasadnienia.

Ad. 5

Zarzut ten okazał się częściowo uzasadniony, choć nie z przyczyn w nim podniesionych. Konieczność znacznie łagodniejszego potraktowania oskarżonego wynikała bowiem z dokonania przez Sąd Apelacyjny w znacznej części odmiennych ustaleń faktycznych, jak i z powodu uchylenia wyroku i umorzenia postępowania co do 22 przestępstw oszustwa. Na temat konieczności wymierzenia łagodniejszej kary Sąd Apelacyjny wypowie się niżej w punkcie 5.2.

Wniosek

„Uchylenie zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów”.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Wniosek ten został sformułowany wadliwie, bowiem przepis art. 437 § 2 k.p.k. nie przewiduje uchylenia zaskarżonego wyroku i uniewinnienia oskarżonego. Natomiast przepis ten przewiduje uchylenie takiego wyroku i umorzenie postępowania. Tymczasem wydanie wyroku uniewinniającego jest orzeczeniem co do istoty. To zaś oznacza, iż zgodnie z tym przepisem sąd odwoławczy zmienia zaskarżone orzeczenie, orzekając odmiennie co do istoty a więc powyższy wniosek apelacyjny należy traktować jako wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego.

Wniosek ten okazał się częściowo uzasadniony a częściowo nieuzasadniony odnośnie czynów, jakie przypisano oskarżonemu w punktach 1 i 2 oraz 3 a omówionych przez Sąd odwoławczy, co wyżej wykazano w punktach 2.2.1. i 2.2.2. oraz ustosunkowując się do podniesionych w apelacji zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych i obrazy prawa procesowego.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1. Sąd Apelacyjny z urzędu, na podstawie art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. zwraca uwagę na przeszkodę procesową dotyczącą procedowania przez Sąd Okręgowy co do czynów, zarzucanych oskarżonemu aktem oskarżenia a opisanych w części wstępnej zaskarżonego wyroku w punktach I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XV, XVI, XVIII, XIX, XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV i XXVI.

2. Sąd Apelacyjny z urzędu, na podstawie art. 440 k.p.k. zwraca uwagę na niemożność zasądzenia w punkcie 6 zaskarżonego wyroku kosztów zastępstwa procesowego od oskarżonego na rzecz (...) Spółdzielnia (wcześniej Spółdzielnia (...)) i na rzecz H. N..

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Ad. 1

W toku śledztwa prowadzonego in personam, tj. w czasie, gdy T. R. (2) już przedstawiono zarzuty dopuszczenia się wszystkich przestępstw oszustwa, jakie później znalazły odbicie w treści aktu oskarżenia w punktach od I do XXVI (k. 1001-1003 – postanowienie o przedstawieniu zarzutów z (...) r. i k. 1402-1409 – zarzuty w akcie oskarżenia), prokurator Prokuratury Rejonowej w G.. w sprawie PR Ds. 207.2016 na podstawie art. 322 § 1 k.p.k. umorzył śledztwo przeciwko T. R. (2) o te wszystkie przestępstwa wobec stwierdzenia, iż podejrzany nie popełnił żadnego z zarzucanych mu przestępstw (k. 1186-1192). Odpis tego postanowienia doręczono wszystkim podmiotom pokrzywdzonym oraz ich pełnomocnikom (k. 1195), choć można mieć wątpliwości, czy doręczono ten odpis pokrzywdzonym P. S. (1) i L. K., bowiem trudno w aktach tej sprawy odnaleźć zwrotne potwierdzenie odbioru tego orzeczenia przez nich, mimo jego wysłania tym osobom. Okoliczność ta nie ma tutaj jednak żadnego znaczenia, bowiem i co do nich należy mówić o umorzenia śledztwa. W ustawowym terminie zażalenia na to postanowienie złożyli pełnomocnicy pokrzywdzonych:

- A. K. (k. 1196-1199),

- R. W. (1) (k. 1200-1206),

- firmy (...) (k. 1207-1211),

- Z. J. (k. 1221-1228).

Prokurator zarządzeniem z dnia (...) r. przyjął te cztery zażalenia i przekazał Sądowi Okręgowemu w Poznaniu materiały postępowania przygotowawczego wraz z zażaleniami do rozpoznania (k. 1240-1243).

Sąd Okręgowy w Poznaniu, po rozpoznaniu tych czterech zażaleń, postanowieniem z dnia (...) r. w sprawie o sygn. akt XVI Kp 540/16 na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. w zw. z art. 329 § 1 i 2 k.p.k. i art. 330 § 1 k.p.k. „uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Prokuratorowi Rejonowemu w G. do dalszego prowadzenia”, wskazując w treści uzasadnienia tego orzeczenia jedynie ogólnie na konieczność przeprowadzenia dalszych czynności dowodowych, w tym zwłaszcza na konieczność przeprowadzenia opinii biegłego z dziedziny księgowości (k. 1244-1250).

Powyższe więc oznacza jednoznacznie, iż Sąd Okręgowy rozpoznał cztery zażalenia na zawarte w postanowieniu prokuratora z dnia (...) r. cztery zaskarżone w punktach XII (dot. pokrz. Z. J.), XIII (dot. pokrz. R. W. (1)), XIV (dot. pokrz. firmy (...)) i XVII (dot. pokrz. A. K.) orzeczenia i w tym właśnie zakresie uchylił to postanowienie, bo tylko w tym zakresie to postanowienie było zaskarżone. Sąd Okręgowy, jako sąd odwoławczy nie posiadał więc żadnego uprawnienia, by ingerować w treść niezaskarżonego postanowienia zawartego w pozostałych punktach, dotyczących przecież czynów, jakie miały być popełnione na szkodę zupełnie innych pokrzywdzonych. Na takie uprawnienie nie wskazują bowiem przepisy kodeksu postępowania karnego. Zresztą Sąd Okręgowy w P. nie powołał ani w podstawie tego rozstrzygnięcia, ani nawet w treści uzasadnienia postanowienia żadnego przepisu, który miałby zastosowanie w tej sprawie a który pozwalałby na wzruszenie (uchylenie) postanowienia prokuratora w zakresie szerszym, niż to wynikało z zakresu jego zaskarżenia czterema zażaleniami, które nie dotyczyły punktów I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XV, XVI, XVIII, XIX, XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV i XXVI.

Powyższe więc w sposób jasny przekonuje, iż prokurator podczas prowadzonego śledztwa nie mógł postawić T. R. (2) zarzutów dopuszczenia się tożsamych oszustw na szkodę tych 22 pokrzywdzonych, którzy nie zaskarżyli postanowienia o umorzeniu śledztwa a tym bardziej nie miał żadnych podstaw prawnych do postawienia T. R. (2) w tym zakresie zarzutów w akcie oskarżenia.

Prokurator jednak dalej prowadził śledztwo pod sygn. akt PR Ds. 591.2016 i przedstawił podejrzanemu w dniu (...) r. postanowienie o uzupełnieniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów z (...) r., którym zarzuca mu te same 26 czynów oszustwa plus dodatkowo trzy przestępstwa z art. 300 § 1 k.k. (k. 1293-1296) a więc wbrew tym zakazom przedstawił mu tożsame zarzuty dopuszczenia się tych 22 czynów.

Następnie prokurator skierował do Sądu Okręgowego w P. akt oskarżenia, którym, poza tymi czynami z art. 300 § 1 k.k. zarzucił oskarżonemu popełnienie tych samych 26 przestępstw oszustwa (k. 1402-1409) a w tym, znów wbrew w/w zakazom, zarzucił mu dopuszczenie się tych samych 22 czynów.

Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu sprawy, również o te wszystkie oszustwa, wydał wyrok skazujący.

Podkreślić należy za Sądem Najwyższym, iż „po prawomocnym umorzeniu postępowania przygotowawczego prokurator - bez zastosowania instytucji przewidzianych w art. 327 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 328 k.p.k. - nie dysponuje prawem do skargi publicznej i nie może go odzyskać w sposób dorozumiany w drodze kontynuowania czynności procesowych w ramach dotychczasowego postępowania lub ich przeprowadzenia w innym postępowaniu. W sytuacji, gdy brak jest decyzji procesowej stosownej do stadium, w którym wcześniej umorzono postępowanie, a przewidzianej w ww. przepisach, wniesiony przez prokuratora akt oskarżenia trzeba traktować jako pochodzący od osoby, która skutecznie wyzbyła się swego uprawnienia. Prawo do skargi, z której oskarżyciel przecież zrezygnował, nie zostało bowiem odzyskane w sposób przewidziany przez procedurę” (patrz: wyrok SN z dnia 9 października 2008 r., V KK 252/08, LEX nr 465591; por. także postanowienie SN z dnia 28 października 2009 r., I KZP 21/09, OSNKW 2010/1/1). To samo zresztą dotyczy nieprawomocnego umorzenia postępowania przygotowawczego, bowiem sam fakt funkcjonowania takiego orzeczenia w obrocie, dopóki nie zostanie ono wzruszone w odpowiednim trybie procesowym, stanowi przeszkodę w kontynuowaniu sprawy o tak umorzone przestępstwo.

Powyższe więc oznacza, iż w niniejszej sprawie wystąpiła tzw. „konsumpcja skargi publicznej”, bowiem prokurator w niniejszej sprawie, skoro nie podjęto o te konkretne 22 czyny umorzonego śledztwa, nie posiadał uprawnienia do oskarżenia o ich popełnienie T. R. (1), zaś Sąd I instancji nie mógł orzec o odpowiedzialności karnej oskarżonego o te przestępstwa. Skoro zaś Sąd I instancji to uczynił to zaskarżony wyrok w tym zakresie dotknięty jest bezwzględną przyczyną odwoławczą, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. (por. też Sławomir Steinborn w: Steinborn S. (red.), Grajewski J., Rogoziński P., „Kodeks postępowania karnego. Komentarz do wybranych przepisów”, LEX/el., 2016, teza 54 do art. 17; por. także co do podstawy umorzenia postępowania uchwałę SN z dnia 26.09.2002 r., I KZP 23/02, OSNKW 2002/11-12/98).

Z powyższych więc względów, Sąd odwoławczy, działając z urzędu, na podstawie wskazanych przepisów uchylił w tym zakresie zaskarżony wyrok i umorzył postępowanie o te czyny, jak w punkcie I wyroku.

2.

Postępowanie o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., gdzie pokrzywdzonym był H. N. (punkt XVIII części wstępnej zaskarżonego wyroku) zostało wobec oskarżonego umorzone a tym samym, zgodnie z art. 627 k.p.k. a contrario brak jest podstaw do zasądzenia wydatków na rzecz oskarżyciela posiłkowego.

Powyższa okoliczność dotyczy również podmiotu (...) Spółdzielnia (wcześniej Spółdzielnia (...)), którą jako podmiot reprezentował prezes tej Spółdzielni (...) (punkt II części wstępnej zaskarżonego wyroku). Dodatkowo brak jest podstaw do przyjęcia, iż tenże podmiot występował w tej sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Wprawdzie w dniu (...) r. wpłynęło do sprawy pismo o ustanowieniu adw. J. Z. pełnomocnikiem tego podmiotu jako pokrzywdzonego w sprawie (k. 1527-1537), ale brak jest oświadczenia, złożonego w trybie art. 54 § 1 k.p.k. o działaniu pokrzywdzonego w tej sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Tak więc ten pokrzywdzony nie uzyskał statusu oskarżyciela posiłkowego a tym samym nie może skutecznie domagać się w tej sprawie zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego.

Z powyższych więc względów, Sąd odwoławczy, kierując się treścią art. 440 k.p.k. w zw. z art. 438 pkt 2 k.p.k. i w zw. z art. 437 § 2 k.p.k., orzekł jak w wyroku w punkcie IV lit. d.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1Utrzymano w mocy w części zaskarżony wyrok w zakresie winy w punkcie 2 co do czynów opisanych w punktach XIII i XIV, pomijając zmiany w opisach tych czynów oraz w całości co do winy w punkcie 3, pomijając zmiany w zakresie kwalifikacji prawnej oraz co do zasądzonych od oskarżonego na rzecz oskarżycieli posiłkowych A. - (...) i R. W. (1) kosztów zastępstwa procesowego oraz zwolnienia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych w punkcie 6 oraz co do zasady orzeczenia na podstawie art. 46 § 1 k.k. wobec oskarżonego na rzecz pokrzywdzonej firmy (...) obowiązku naprawienia szkody.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Utrzymanie w mocy w części zaskarżonego wyroku w zakresie winy jest wynikiem oceny zaskarżonego wyroku, zaprezentowanej wyżej w punkcie 2.2.1., gdzie wykazano zasadność przyjętych ustaleń faktycznych odnośnie czynu (czynów) przypisanego w punkcie 3 oraz zasadność co do istoty ustaleń w zakresie pozostałych czynów przypisanych w punkcie 2.

Pozostałe rozstrzygnięcia nie są przez strony kwestionowane i brak jest podstaw, by również zakwestionować je z urzędu.

W powyższym zakresie orzeczenie Sądu odwoławczego oparte jest na podstawie przepisu art. 437 § 1 k.p.k.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.0.1Zmiana dotyczy orzeczeń o winie, jak i przyjętych kwalifikacji prawnych czynów oraz orzeczonych kar jednostkowych i kary łącznej – dot. punktów 1, 2, 3, 4 i 5.

Zwięźle o powodach zmiany

Odnośnie uniewinnienia oskarżonego od popełnienia czynów przypisanych w punkcie 1 a opisanych w punktach XII i XVII części wstępnej wyroku wypowiedziano się wyżej w punktach 2.2.2., jak i przy ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych – orzeczono o tym w punkcie II wyroku.

Odnośnie zmiany w zakresie odpowiedzialności karnej za czyny przypisane oskarżonemu w punkcie 2 co do czynów opisanych w punktach XIII i XIV wypowiedziano się wyżej w punkcie 2.2.1. i przy ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych. W tym przypadku zaszła też konieczność rozważenia na podstawie art. 399 § 1 k.p.k. zmiany kwalifikacji prawnej tych czynów, jak i w ogóle zmiana tej kwalifikacji a to z uwagi na zmianę wartości wyłudzonego mienia. Po pierwsze więc Sąd odwoławczy doszedł do przekonania, iż należy w tej sprawie do tego czynu, jak i pozostałych, stosować kwalifikacje prawne przewidziane w Kodeksie karnym, obowiązującym w dacie popełnienia tych przestępstw a więc przed zmianami, jakie weszły w życie z dniem (...) r. i jakie obowiązują do czasu orzekania zarówno w pierwszej, jaki i drugiej instancji. Wówczas bowiem obowiązująca ustawa była dla oskarżonego względniejsza a to z uwagi przede wszystkim na możliwość orzeczenia kary do 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na podstawie art. 69 k.k. i art. 70 k.k. a do tego bez obligatoryjności nałożenia chociaż jednego z obowiązków, o których mowa w art. 72 § 1 k.k. Po dniu 1.07.2015 r. zawieszenie wykonania kary dotyczy kary pozbawienia wolności orzeczonej do 1 roku, zaś przy zastosowaniu tej instytucji występuje konieczność orzeczenia obowiązku określonego w art. 72 § 1 k.k.

Kierując się więc tymi zasadami, Sąd odwoławczy do dwóch przypisanych oskarżonemu czynów przyjął kwalifikację prawną z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k., dostosowując jednocześnie odpowiednie sformułowanie, charakteryzujące ciąg przestępstw określony w art. 91 § 1 k.k. i za ciąg obu tych przestępstw, na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności – punkty III lit. c oraz d wyroku.

Przy wymiarze tej kary wzięto na korzyść oskarżonego jego dotychczasową niekaralność (k. 2098), ustabilizowany tryb życia i pozytywną opinię środowiskową (k. 1391-1393) a nadto przy ustaleniu tej represji karnej uwzględniono fakt, iż ciąg ten dotyczy tylko dwóch przestępstw, zaś wyłudzone tymi czynami mienie nie stanowiło znaczącej wartości, jeżeli uwzględni się pierwotnie zarzucaną łącznie wysokość wyłudzonego mienia na kwotę 2.056.739,53 zł. Bez wątpienia więc kara ta winna być w stosunku do sumy kar wymierzonych przez Sąd I instancji za ciągi dwóch oszustw znacznie łagodniejsza i w związku z tym kara 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności stanowić będzie wystarczającą dolegliwość.

Mając na względzie ustalenia, poczynione przez Sąd Apelacyjny a dotyczące konieczności przyjęcia wobec oskarżonego jednego przestępstwa z art. 300 § 1 k.k., zamiast ciągu trzech przestępstw, jak to uczynił Sąd I instancji w punkcie 3 zaskarżonego wyroku, Sąd odwoławczy za to jedno przestępstwo, kwalifikowane z art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. nieznacznie złagodził orzeczoną wobec oskarżonego karę, orzekając wobec niego karę na podstawie tych przepisów 5 miesięcy pozbawienia wolności – punkt IV wyroku. Orzeczenie tej kary wynika z przytoczonych wyżej okoliczności łagodzących, jak również uwzględnia okoliczności przytoczone przez Sąd I instancji, łącznie z jego zachowaniem się po sprzedaży samochodów, kiedy to uciekł za granicę przed swoimi wierzycielami, jak i uwzględniając liczbę przyjętych pokrzywdzonych wierzycieli. Na marginesie tylko Sąd odwoławczy zaznacza, iż nie mógł tu do tego czynu przyjąć surowszej kwalifikacji prawnej czynu z art. 300 § 3 k.k., bowiem brak było apelacji na niekorzyść oskarżonego.

Konsekwencją powyższych zmian było uchylenie dotychczasowej kary łącznej i orzeczenie w jej miejsce na podstawie art. 91 § 2 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. nowej kary łącznej w wymiarze 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie zawieszono warunkowo na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. na okres 4 lat próby i na podstawie art. 73 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. oddano oskarżonego pod dozór kuratora sądowego – punkt V lit. a wyroku. Kara łączna pozbawienia wolności, zgodnie z art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. mogła być wymierzona w granicach od 1 roku i 2 miesięcy do 1 roku i 7 miesięcy. Kara ta więc nie może zostać uznana za wygórowaną, tym bardziej, że uwzględnia całą zawartość kryminalną zachowania się oskarżonego a jednocześnie różnorodzajowość popełnionych przez niego przestępstw. Jednocześnie Sąd odwoławczy uznał za konieczne orzeczenie wobec oskarżonego tej kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby. Wprawdzie oskarżony pokrzywdził swoim zachowaniem, określonym w art. 300 § 1 k.k. wielu wierzycieli, skrywając się przy tym przed swoimi zobowiązaniami za granicą, ale jednocześnie te jego negatywne zachowania miały miejsce już ponad 6 lat temu, oskarżony ani przed popełnieniem tych przestępstw, ani też po ich popełnieniu nie był nigdy karany a nadto zarówno przed popełnieniem tych czynów, jak i po powrocie do kraju prowadził i nadal prowadzi ustabilizowany tryb życia, starając się w sposób uczciwy zarabiać na życie i swoją rodzinę. Tym samym więc orzekanie wobec oskarżonego bezwzględnej kary pozbawienia wolności byłoby nadmiernym i nieadekwatnym w tych okolicznościach surowym potraktowaniem oskarżonego. Mając przy tym na uwadze ciążący na nim obowiązek naprawienia szkody wobec jednego z pokrzywdzonych, jak również mając na uwadze ciążące na nim liczne zobowiązania natury cywilnoprawnej, wynikające z nieregulowania zobowiązań, jakie też były przedmiotem niniejszej sprawy, Sąd odwoławczy uznał za konieczne ustanowienie 4-letniego okresu próby i oddanie w tym okresie oskarżonego pod dozór kuratora sądowego.

Sąd Apelacyjny, z uwagi na znaczne złagodzenie kary, w stosunku do kary pierwotnie orzeczonej, brał pod uwagę możliwość orzeczenia wobec oskarżonego kary grzywny na podstawie art. 33 § 2 k.k., ale uznał, iż oskarżony, z uwagi na swą wyjątkowo trudną sytuację majątkową a zwłaszcza ciążące na nim liczne zobowiązania finansowe, w tym także zobowiązanie wynikające z niniejszego wyroku, powinien skupić się na wykonaniu tych zobowiązań a bez wątpienia jakakolwiek grzywna wymierzona w niniejszej sprawie, spełnianie tych obowiązków znacznie by mu utrudniała. Poza tym wystarczająca, dla osiągnięcia celów kary, określonych w art. 53 k.k. będzie kara orzeczona w kształcie, o jakim wyżej powiedziano, z jednoczesnym obowiązkiem naprawienia szkody na rzecz pokrzywdzonej firmy (...), z tym że obowiązek ten dotyczy przyjętej przez Sąd odwoławczy w treści przypisanego czynu wyłudzonej przestępnie kwoty 43.713,93 zł. Jednocześnie Sąd odwoławczy zmieniając orzeczenie zawarte w punkcie 5 zaskarżonego wyroku, uchylił orzeczone obowiązki naprawienia szkód na rzecz wymienionych w tym punkcie pozostałych pokrzywdzonych a to z uwagi na umorzenie postępowania o czyny, popełnione na ich szkodę, które to czyny stanowiły podstawę nałożenia tych obowiązków – punkt V lit. b oraz c wyroku.

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

Sąd Apelacyjny z urzędu, na podstawie art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k. uchylił zaskarżony wyrok w punktach 1 i 2 w części dotyczącej czynów przypisanych a zarzucanych oskarżonemu aktem oskarżenia i opisanych w części wstępnej zaskarżonego wyroku w punktach I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XV, XVI, XVIII, XIX, XX, XXI, XXII, XXIII, XXIV, XXV i XXVI i w tym zakresie co do tych czynów umorzył postępowanie z powodu występowania przeszkody procesowej pod postacią tzw. konsumpcji skargi publicznej.

☒ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Powody uchylenia zostały szczegółowo przedstawione wyżej w punkcie 4 pod lp. 1.

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

Nie dotyczy

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☒ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

W tym zakresie wypowiedziano się wyżej w punkcie 5.3.1.

4.1.

Nie dotyczy

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

Nie dotyczy

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Nie dotyczy

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

VII

Zwolniono oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze i od opłaty za obie instancje, kierując się z jednej strony względami słuszności określonymi w art. 624 § 1 k.p.k. a to ze względu na niezbędność poddania zaskarżonego wyroku kontroli instancyjnej z uwagi na ważkie uchybienia, zwłaszcza natury procesowej, ale i merytorycznej, co spowodowało wydanie wyroku przez Sąd odwoławczy na korzyść oskarżonego. Poza tym zwolnienie to uzasadnione jest tożsamymi okolicznościami, które spowodowały nie orzeczenie wobec oskarżonego kary grzywny a o czym wypowiedziano się wyżej w punkcie 5.2.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były przepisy art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tekst jednolity z 1983 r., Dz.U. Nr 49, poz. 223 z późn. zm.).