Wyrok z dnia 2007-12-18 sygn. V KK 383/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KK 383/07

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2007 r. Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Józef Szewczyk (przewodniczący)

SSN Wiesław Maciak

SSA del. do SN Eugeniusz Wildowicz (sprawozdawca) Protokolant Anna Kowal

w sprawie G. K.

skazanego z art. 168 § 1 d.k.k. w zw. z art. 60 § 2 d.k.k.

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k. w dniu 18 grudnia 2007 r., kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego od wyroku Sądu Rejonowego w T. z dnia 21 stycznia 1999 r., sygn. akt II K […]

uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o środku zabezpieczającym i sprawę w tym zakresie przekazuje Sądowi Rejonowemu w T. do ponownego rozpoznania.

U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem Sądu Rejonowego w T. z dnia 21 stycznia 1999 r. G. K. został skazany za przestępstwo z art. 168 § 1 d.k.k. w zw. z art. 60 § 2 d.k.k., popełnione w dniu 26 lipca 1998 r., na karę 2 lat pozbawienia wolności a nadto, na podstawie art. 100 § 1 k.k. z 1969 r., orzeczono wobec oskarżonego środek zabezpieczający w postaci umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym.

Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się w dniu 29 stycznia 1999 r.

Kasację od tego wyroku wniósł – na podstawie art. 521 k.p.k. -Prokurator Generalny, zaskarżając wyrok w części dotyczącej orzeczenia o środku zabezpieczającym na korzyść G. K. W kasacji zarzucił rażące i mające wpływ na treść wyroku naruszenie prawa materialnego art. 4 § 1 k.k. polegające na zastosowaniu ustawy obowiązującej w chwili popełnienia czynu, w części orzeczenia o środku zabezpieczającym, mimo że w czasie wyrokowania obowiązywała ustawa względniejsza dla sprawcy a w konsekwencji orzeczenie środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia skazanego w szpitalu psychiatrycznym bez obligatoryjnego wysłuchania na rozprawie biegłych lekarzy psychiatrów i psychologa (art. 93 k.k.).

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w T. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest oczywiście zasadna.

Zaskarżony wyrok został wydany z rażącą obrazą prawa, która ze względu na swój charakter, miała istotny wpływ na jego treść.

Trafnie podnosi skarżący, że Sąd Rejonowy w T. orzekając w sprawie niniejszej uchybił regulacji zawartej w art. 93 k.k., z której wynika, że przed orzeczeniem środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w zakładzie zamkniętym sąd obligatoryjnie wysłuchuje lekarzy psychiatrów i psychologa, co oznacza obowiązek przeprowadzenia na rozprawie albo posiedzeniu dowodu z ustnej opinii biegłych tych specjalności. Art. 93 k.k. ma charakter ogólnej normy gwarancyjnej, odnosi się zatem do wszystkich środków zabezpieczających. Przepis ten, w części, w jakiej formułuje formalne przesłanki zastosowania środka zabezpieczającego (wysłuchanie biegłych) zawiera normę procesową (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 marca 2000 r., V KKN 3/00, Lex nr 50996). W związku z tym, Sąd Rejonowy miał obowiązek zastosować się do zwartych w nim wymogów również w sytuacji, gdy na rozprawie w dniu 21 stycznia 1999 r. orzekał (przy zastosowaniu art. 4 § 1 k.k.) środek zabezpieczający określony w art. 100 § 1 d.k.k.

W przedmiotowej sprawie sąd nie wysłuchał na rozprawie biegłych lekarzy psychiatrów i psychologa, którzy wydali opinie na piśmie.

W rezultacie doszło w postępowaniu przed Sądem Rejonowym w T. do rażącego naruszenia prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Bez przeprowadzenia wskazanych dowodów nie było bowiem możliwe orzeczenie wobec G. K. środka zabezpieczającego związanego z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym.

Kasacja trafnie też zarzuca wyrokowi w zaskarżonej części rażącą obrazę prawa materialnego, art. 4 § 1 k.k. poprzez uznanie, że względniejsza dla skazanego była ustawa obowiązująca w czasie popełnienia przestępstwa, niż ustawa obowiązująca w czasie orzekania.

Odnosząc się do tego zarzutu na wstępie odnotować trzeba, że określony w art. 4 § 1 k.k. termin „ustawa” oznacza cały stan prawny obowiązujący zarówno w chwili popełnienia przestępstwa, jak i w chwili orzekania odnoszący się do badanego czynu. W związku z tym oceniając, która z konkurujących ustaw jest dla sprawcy względniejsza, analizie należy poddać całokształt mających zastosowanie przepisów uzasadniających odpowiedzialność karna na tle konkretnego przypadku – tj. całą ustawę a nie tylko jej poszczególne unormowania. O tym, która ustawa jest względniejsza dla sprawcy, nie decydują wyłącznie kryteria rodzaju i wysokości sankcji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2006 r., V KK 199/05, Lex nr 176023). Oprócz surowości kary przewidzianej ustawą należy uwzględnić również inne uregulowania, w tym dotyczące środków zabezpieczających.

Porównanie właśnie regulacji odnoszących się do środków zabezpieczających w konkurujących ustawach prowadzi do wniosku, że w przedmiotowej sprawie wydanie wyroku skazującego wobec G. K. na podstawie przepisów Kodeksu karnego z 1969 r. skutkowało ewidentną obrazą art. 4 § 1 k.k., gdyż niewątpliwie ustawa ta nie była dla niego względniejsza.

Zgodnie z przepisem art. 100 § 1 d.k.k. można było orzec umieszczenie sprawcy skazanego za przestępstwo w stanie ograniczonej poczytalności w szpitalu psychiatrycznym, jeżeli jego pozostawanie na wolności groziło niebezpieczeństwem dla porządku prawnego. W takim przypadku wykonanie kary pozbawienia wolności następowało po zwolnieniu sprawcy z zakładu, zaś czasu pobytu sprawcy w szpitalu nie określało się z góry i sąd orzekał jego zwolnienie, jeżeli dalsze pozostawanie w zakładzie nie było konieczne (art. 100 § 1 i 2 d.k.k. i art. 101 d.k.k.). Z chwilą wejścia w życie Kodeksu karnego z 1997 r. ten środek zabezpieczający uległ znacznej modyfikacji. Po 1 września 1998 r. w przypadku skazania sprawcy na karę pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia za przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności sąd może orzec umieszczenie sprawcy w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne (art. 95 § 1 k.k.). Z przepisu tego wynika więc, że stosowanie tego środka zabezpieczającego trwa tak długo, jak długo sprawca odbywa karę pozbawienia wolności.

Wykonywanie wskazanego w art. 100 § 1 d.k.k. środka zabezpieczającego jest faktycznym pozbawieniem wolności skazanego i w myśl tego przepisu może trwać bezterminowo.

Tymczasem, po dniu 1 września 1998 r. środek zabezpieczający orzeczony na podstawie art. 95 § 1 k.k. może trwać nie dłużej, niż okres wykonywania orzeczonej kary pozbawienia wolności.

W przedmiotowej sprawie, wobec wymierzenia kary 2 lat pozbawienia wolności wykonanie tego środka trwałoby przez te 2 lata. Kodeks karny z 1997 r., poza unormowaniem z art. 94 § 1 k.k., który w sprawie niniejszej nie ma zastosowania, nie przewiduje bezterminowego stosowania środków zabezpieczających. G. K. do chwili obecnej przebywa zaś w szpitalu psychiatrycznym, gdzie nieprzerwanie, od momentu orzeczenia, wykonywany jest wobec jego osoby środek zabezpieczający.

Powyższe przekonuje, że mimo iż skazanemu za przypisany czyn, jako popełniony w warunkach recydywy wielokrotnej, na podstawie Kodeksu karnego z 1969 r. można było wymierzyć karę pozbawienia wolności w granicach od roku do lat 15, zaś na podstawie obowiązujących wówczas przepisów Kodeksu karnego z 1997 r. od 1 roku i 1 miesiąca do 15 lat, należało orzekać na podstawie przepisów Kodeksu karnego z 1997 r., bowiem ustawa obowiązująca w czasie popełnienia przestępstwa nie była względniejsza.

Nie ulega zatem wątpliwości, że w toku rozpoznawania sprawy niniejszej naruszono w stopniu rażącym przepisy art. 4 § 1 k.k. i art. 93 k.k., co miało istotny wpływ na treść orzeczenia.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy, oceniając zarzut i wniosek skarżącego za oczywiście zasadny, uwzględnił skargę kasacyjną na posiedzeniu (art. 535 § 5 k.p.k.).

W ponownym rozpoznaniu sprawy sąd właściwy będzie zobowiązany zastosować się do wyrazonych przez sąd kasacyjny zapatrywań prawnych i wskazań (art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.).