Postanowienie z dnia 2008-05-21 sygn. V KK 139/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KK 139/08

P O S T A N O W I E N I E

Dnia 21 maja 2008 r.

Sąd Najwyższy w Warszawie - Izba Karna

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN Tomasz Artymiuk

na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.

po rozpoznaniu sprawy M. D.

skazanego z art. 197 § 2 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 197 § 2 k.k.

z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w K.

z dnia 10 grudnia 2007 r., sygn. akt V Ka (…) utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w B.

z dnia 10 października 2007 r., sygn. akt II K (…)

p o s t a n o w i ł:

1) oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;

2) kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążyć skazanego M.D.

U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z dnia 10 października 2007 r., sygn. akt II K (…) M.D. uznany został za winnego tego, że:

I. w dniu 6 listopada 2006 r. w B., woj. (…), po uprzednim przytrzymaniu rąk D. K., dotykał jej piersi i krocza, a następnie siłą chwytając ją za rękę zmusił do dotykania swojego członka, przez co doprowadził ją do poddania się innej czynności seksualnej – tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 197 § 2 k.k. i za to skazany na karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

II. w roku 2002 (daty dokładnej nie ustalono) na przełomie okresu letnio-jesiennego, w autobusie na poboczu drogi w pobliżu miejscowości K., woj. (…), podstępem usiłował doprowadzić M. P. do innej czynności seksualnej poprzez dotykanie jej piersi, lecz zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na jej zdecydowany opór – tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 197 § 2 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. i za to skazany na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Jako karę łączną wymierzono oskarżonemu karę roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

W apelacji od tego orzeczenia obrońca oskarżonego zaskarżonemu wyrokowi zarzucił (pisownia, jak w oryginale - SN):

1. „w części dotyczącej skazania za czyn opisany w pkt II aktu oskarżenia, obrazę prawa materialnego tj. art. 197 § 2 k.k. przez wyrażenie niesłusznego poglądu prawnego, że oskarżony dopuścił się innej czynności seksualnej w stosunku do M. P.,

2. obrazy art. 205 k.p.k. przez wyrażenie niesłusznego poglądu, że M. P. złożyła dobrowolnie wniosek o ściganie oskarżonego za czyn, którego miał się rzekomo dopuścić w 2002 r.,

3. w części dotyczącej błędnego ustalenia, że oskarżony siłą zmusił poszkodowaną D. K. aby dotykała jego członka,

4. w części dotyczącej wymiaru kary za czyny opisane w pkt I i II aktu oskarżenia przez wymierzenie oskarżonemu kary bezwzględnej pozbawienia wolności roku i 6 miesięcy za czyn opisany w pkt I aktu oskarżenia oraz 6 miesięcy za czyn opisany w pkt II aktu oskarżenia,

5. w części dotyczącej wymierzenia oskarżonemu kary łącznej roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności”.

W oparciu o tak sformułowane zarzut wniósł „aby Sąd Odwoławczy:

1. uchylił wyrok w części uznającej oskarżonego winnym czynu opisanego w pkt II aktu oskarżenia i uniewinnił oskarżonego,

2. uchylił wyrok w części dotyczącej wymiaru kary za czyn opisany w pkt I aktu oskarżenia i wymierzył oskarżonemu karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat,

3. uchylił wyrok w części dotyczącej kary łącznej”.

Po rozpoznaniu tej apelacji Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 10 grudnia 2007 r., sygn. akt V Ka (…), utrzymał w mocy zaskarżony wyrok uznając apelację za oczywiście bezzasadną.

Orzeczenie sądu odwoławczego zaskarżył kasacją kolejny obrońca skazanego M. D. zarzucając:

I. w zakresie czynu I i II rażące naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy:

1. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 58 § 1 k.k. i art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 457 § 3 k.p.k. – przez nie rozważenie wszystkich zarzutów zawartych w apelacji obrońcy tj. faktyczne pominięcie należytej oceny wymiaru kary, w świetle zarzutu dotyczącego konieczności zawieszenia kary pozbawienia wolności wymierzonej za I i II czyn i brak należytego uzasadnienia odmowy zasadności w tym zakresie wniosku apelacyjnego, co w konsekwencji spowodowało utrzymanie w mocy rażąco surowego wyroku w zakresie wymiaru kary za oba zarzucane czyny,

2. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 214 § 1 k.p.k. – przez brak przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w zakresie potrzeby ustalenia sytuacji osobistej i rodzinnej i dotychczasowego sposobu życia oskarżonego i tym samym brak rozważenia zarzutu związanego z sytuacją rodzinną oskarżonego tj. chorobą żony powodującą konieczność stałej opieki przez osobę bliską,

3. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 58 § 1 i 3 k.k. – przez brak rozważenia wszystkich zarzutów zawartych w apelacji obrońcy tj. faktyczne pominięcie należytej oceny wymiaru kary, w świetle zarzutu dotyczącego konieczności zawieszenia kary pozbawienia wolności wymierzonej za I i II czyn lub zmiany kary na nieizolacyjną, co w konsekwencji spowodowało utrzymanie w mocy rażąco surowego wyroku w zakresie wymiaru kary za oba zarzucane czyny.

II. w zakresie czynu II rażące naruszenie przepisów prawa materialnego, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy:

a) art. 197 § 2 k.k. – przez brak w opisie czynu wszystkich znamion ustawowych czynu tj. przepisanie ustawowych zwrotów bez ich szczegółowego nazwania, a więc brak wyjaśnienia na czym miał polegać podstęp oskarżonego, a także – mimo przyjęcia usiłowania – nie ustalenie w opisie czynu, czy oskarżony zmierzał swoim bezpośrednim działaniem do „poddania” się M.P. czy też do „wykonania” przez nią innej czynności seksualnej,

b) art. 197 § 2 k.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. – przez przyjęcie, że za inną czynność seksualną można uznać „usiłowanie dotknięcia piersi”, w sytuacji gdy pokrzywdzona znała oskarżonego, miała do niego zaufanie, a nawet darzyła sympatią, w związku z czym dopuszczalne było sprawdzenie w granicy w sposób werbalny przez oskarżonego swobody seksualnej z pokrzywdzoną, a nadto bezpodstawne uznanie, że czyn oskarżonego jest społecznie szkodliwy w stopniu większym niż znikomy.

Przy tak skonstruowanych zarzutach autor kasacji wniósł o:

1. uchylenie zaskarżonego wyroku w części co do I czynu zarzucanego oskarżonemu, uniewinnienie oskarżonego od drugiego zarzucanego czynu lub uchylenie wyroku również w zakresie II czynu,

2. przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B., zależnie od rozstrzygnięcia z pkt 1.

W pisemnej odpowiedzi na kasację Prokurator Okręgowy w K. wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.

W ustawowym terminie do wniesienia kasacji (art. 524 § 1 zd. 1 k.p.k.) obrońca oskarżonego, w piśmie procesowy z dnia 15 lutego 2008 r., uzupełnił zarzuty kasacji złożonej w dniu 13 lutego 2008 r. przez podniesienie zarzutu rażącego naruszenia przepisów prawa procesowego, mającego istotny wpływ na treść orzeczenia, a to art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 384 § 1, 2 i 3 k.p.k., polegającego na nie wyjaśnieniu zarzutu apelacyjnego zawartego w treści apelacji w zakresie prawidłowości proceduralnej zeznań pokrzywdzonej D.K. na rozprawie w dniu 24 lipca 2007 r., tj. pozostawienie świadka D.K. na sali rozpraw w trakcie przesłuchania pozostałych świadków, brak przesłuchania świadka w pierwszej kolejności, brak przerwy w rozprawie ze względu na niemożliwość zeznań świadka D. K. w pierwszej kolejności.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja okazała się oczywiście bezzasadna i to w stopniu określonym treścią art. 535 § 3 k.p.k. Sąd Najwyższy podzielił w tym zakresie w całej rozciągłości stanowisko Prokuratora Okręgowego w K. wyrażone w pisemnej odpowiedzi na kasację, a także zawartą w tejże odpowiedzi argumentację i do niej się w tym miejscu odwołuje, uznając za zbędne jej powielanie w niniejszym uzasadnieniu. W pełni przekonywujący jest w szczególności wywód prokuratora prowadzący do konkluzji, że podniesione w pkt I ppkt 1-3 zarzuty stanowią nic innego jak próbę ominięcia, pod pozorem obrazy przepisów prawa procesowego i materialnego, ustawowego zakazu wnoszenia kasacji wyłącznie z powodu niewspółmierności kary (art. 523 § 1 in fine k.p.k.). Nie inaczej potraktować należy powołaną przez obrońcę w tychże zarzutach rzekomą obrazę przez Sąd drugiej instancji art. 433 § 2 k.p.k. oraz art. 547 § 3 k.p.k., która nie znajdując odzwierciedlenia w rzeczywistości, miała – w ocenie autora odpowiedzi na kasację, a także Sądu Najwyższego – jedynie upozorować kasacyjny charakter wywiedzionych zarzutów. Proste zestawienie lakonicznej, a nadto nie do końca zrozumiałej skargi apelacyjnej (por. rozważania sądu odwoławczego dotyczące zarzutów obrazy art. 197 § 2 k.k. oraz art. 205 k.p.k. zamiast art. 205 k.k. – s. 4 i 5 uzasadnienia Sądu Okręgowego), z pisemnymi motywami sądu ad quem, nie pozostawia wątpliwości, że sąd ten rozważył wszystkie zarzuty i wnioski wskazane w zwykłym środku odwoławczym, zaś w uzasadnieniu swojego orzeczenia wskazał czym kierował się wydając wyrok oraz dlaczego te zarzuty i wnioski apelacji uznał za niezasadne (art. 457 § 3 k.p.k.). Za przejaw oczywistej nadinterpretacji uznać należy w szczególności te twierdzenia autora kasacji, w których wskazuje na rzekome naruszenie art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 214 § 1 k.p.k. w sytuacji, gdy zarzut nieprzeprowadzenia wywiadu środowiskowego nie był zgłaszany w zwykłym środku zaskarżenia, zaś kwestia właściwości i warunków osobistych oraz dotychczasowego sposobu życia oskarżonego, w szczególności choroby żony, była wówczas podniesiona przez skarżącego wyłącznie w kontekście wymiaru kary i została przez sąd odwoławczy rozważona. Nota bene okoliczność powyższą, podobnie jak i uprzednią niekaralność oskarżonego, już Sąd pierwszej instancji – co autorzy obu środków odwoławczych skrzętnie pominęli – uwzględnił wszak wśród okoliczności łagodzących (s. 9 i 10 uzasadnienia Sądu Rejonowego). Z tożsamych powodów nieuprawniony jest, podniesiony w piśmie procesowym obrońcy z dnia 15 lutego 2008 r., zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy w K. art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 384 § 1, 2 i 3 k.p.k., o czym szerzej w dalszych rozważaniach.

Podzielić należy również argumentację Prokuratora Okręgowego, co do braku podstaw do stwierdzenia, aby w niniejszej sprawie doszło do obrazy, i to na etapie postępowania odwoławczego, przepisów prawa materialnego, a to art. 58 § 1 i 3 k.k. i art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz, w zakresie czynu przypisanego skazanemu D. w pkt II wyroku sądu a quo (na szkodę M. P.), art. 197 § 2 k.k. i art. 197 § 2 k.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k.

Co do wskazywanego w kasacji naruszenia art. 58 § 1 i 3 k.k. i art. 69 § 1 i 2 k.k., aktualne pozostają podniesione w odpowiedzi na kasację, a zasygnalizowane wyżej, rozważania co do określonych w art. 523 § 1 k.p.k., ustawowych podstaw kasacyjnych. Nie można również odmówić autorowi odpowiedzi na kasację słuszności co do tej części wywodów, w których zauważając okoliczność nie podniesienia w kasacji zarzutu obrazy art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k., a jednocześnie dostrzegając mankamenty w zakresie opisu czynu przypisanego skazanemu w pkt II wyroku sądu meriti, wskazuje na realizację przez skazanego zarówno ustawowego znamienia „podstępu”, co znajduje pełne odzwierciedlenie w poczynionych przez ten sąd ustaleniach faktycznych sprawy (s. 6-7 pisemnej odpowiedzi na kasację), jak i usiłowania doprowadzenia w ten sposób pokrzywdzonej do „innej czynności seksualnej” poprzez dotknięcie jej piersi. Wprawdzie obrońca, uzasadniając zarzut sformułowany w pkt II lit. b kasacji, dostrzegł pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 maja 1999 r., I KZP 17/99 (OSNKW 1999, z. 12, poz. 224), wyprowadził jednak z niego całkowicie nieuprawnioną tezę zawężającą pojęcie „innej czynności seksualnej” do „dotykania narządów płciowych lub odbytu ofiary”. Tymczasem we wspomnianej uchwale Sąd Najwyższy uznał, że „inna czynność seksualna”, w rozumieniu art. 200 § 1 k.k. (a także w rozumieniu art. 197 § 2 k.k. oraz art. 198 i 199 k.k.), to takie zachowanie, nie mieszczące się w pojęciu „obcowania płciowego”, które związane jest z szeroko rozumianym życiem płciowym człowieka, polegające na kontakcie cielesnym sprawcy z pokrzywdzonym lub przynajmniej na cielesnym i mającym charakter seksualny zaangażowaniu ofiary, co obejmuje te sytuacje, w których sprawca, zmierzając do pobudzenia lub zaspokojenia swojego popędu, nie tylko dotyka narządów płciowych pokrzywdzonego (choćby przez bieliznę lub odzież), lecz podejmuje również inne czynności w zetknięciu z jego ciałem (np. pieszczoty, pocałunki). Bez wątpienia w tym zakresie znaczeniowym mieści się także odtykanie piersi ofiary (zob. szerzej: J. Warylewski (w:) A. Wąsek (red.): Kodeks karny. Część szczególna, Warszawa 2004, t. I, s. 779 i nast.).

Wyłącznie jako wyraz podważania, orzeczonej wobec skazanego M. D. bezwzględnej kary pozbawienia wolności, potraktować należy tę część rozważań autora kasacji, w których pod pozorem zarzutu naruszenia art. 197 § 2 k.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. (pkt II lit. b kasacji), kwestionuje on ocenę okoliczności wpływających na stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu przypisanego wyżej wymienionemu w pkt II wyroku Sądu Rejonowego, a w konsekwencji na wysokość wymierzonej mu kary.

Szerszego omówienia wymaga zarzut podniesiony w piśmie procesowym obrońcy z dnia 15 lutego 2008 r., stanowiącym uzupełnienie kasacji, z zachowaniem terminu ustawowego. W tym zakresie aktualne, co zasygnalizowano już wyżej, pozostają uwagi dotyczące nierzetelności zarzutu obrazy przez sąd odwoławczy przepisu art. 433 § 2 k.p.k. poczynione w kontekście wywiedzionego w skardze kasacyjnej zarzutu naruszenia w postępowaniu przed sądem ad quem art. 214 § 1 k.p.k. I w tamtym i tym wypadku zauważyć należy, że wbrew twierdzeniom autora kasacji, w apelacji nie został sformułowany zarzut obrazy art. 384 § 1, 2 i 3 k.p.k., a tym samym Sąd drugiej instancji nie mógł się dopuścić, w związku z tym przepisem, naruszenia art. 433 § 2 k.p.k., zaś obrońca nie wskazał aby w powyższym zakresie sąd ten zobligowany był do orzekania poza zakresem zwykłego środka odwoławczego (art. 433 § 1 k.p.k.), np. z uwagi na konieczność zastosowania art. 440 k.p.k. Wprawdzie w apelacji kwestia zachowania pokrzywdzonej D.K. na rozprawie w dniu 24 lipca 2007 r. została zauważona („płacz graniczący z histerią, odmowa zeznań w obecności oskarżonego itp.”), jednak nie w kontekście naruszenia w postępowaniu pierwszoinstancyjnym przepisu art. 384 § 1-3 k.p.k., lecz wyłącznie jako okoliczność pominięta – zdaniem ówczesnego obrońcy skazanego – w rozważaniach dotyczących wymiaru kary, a to przez pryzmat znaczenia dla rozstrzygnięcia w tym przedmiocie skutków zdarzenia z udziałem skazanego dla zdrowia (również psychicznego) pokrzywdzonej. Na marginesie zauważyć należy, że zaprezentowana w apelacji ocena zachowania pokrzywdzonej przed sądem, zmierzająca m.in. do podważenia jej wiarygodności, nie znajdowała jakiegokolwiek uzasadnienia zarówno w świetle konsekwentnych zeznań D. K., jak i wydanych w sprawie a dotyczących tej pokrzywdzonej, opinii pisemnej oraz ustnej biegłego psychologa, z udziałem którego była przesłuchiwana (k. 231-232 oraz k.239-241). Niezależnie od poczynionych wyżej rozważań, które same przesądzają już o nietrafności omawianego w tym miejscu zarzutu, wskazać należy że wbrew twierdzeniom autora kasacji pomimo kategorycznego sformułowania zawartego w art. 384 § 2 k.p.k., od obowiązku przesłuchania pokrzywdzonego jako pierwszego świadka, w zupełnie wyjątkowych wypadkach można jednak odstąpić (L. K. Paprzycki (w:) J. Grajewski (red.): Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kraków 2006, t. I, s. 1052). I taka właśnie wyjątkowa sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, w której z uwagi na traumatyczną sytuację w jakiej znalazła się pokrzywdzona na rozprawie w dniu 24 lipca 2007 r., co wynika m.in. z powołanej wyżej opinii psychologicznej, nie było możliwe odebranie od niej w tym dniu zeznań. Jednocześnie obrońca, wskazując na konieczność, jego zdaniem, przerwania w tym dniu rozprawy – art. 401 § 1 k.p.k. (na marginesie w formie zarządzenia przewodniczącego, a nie decyzji sądu) – nie wykazał, aby zaniechanie zarządzenia przerwy miało nie tylko istotny, lecz nawet jakikolwiek wpływ na treść orzeczenia, a w szczególności na ocenę wiarygodności, konsekwentnych przecież, zeznań świadek D. K.

Reasumując, wobec nie potwierdzenia się żadnego z zarzutów poniesionych przez obronę w postępowaniu kasacyjnym, a także nie stwierdzając okoliczności uzasadniających rozpoznanie sprawy w zakresie szerszym niż zakreślony granicami zaskarżenia i podniesionymi zarzutami (art. 536 k.p.k.), Sąd Najwyższy orzekł, jak w części dyspozytywnej postanowienia, kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciążając skazanego.