Uchwała z dnia 1996-05-30 sygn. III CZP 56/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn.akt III CZP 56/96

UCHWAŁA

Dnia 30 maja 1996 r.

Sąd Najwyższy w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN - T. Wiśniewski (spraw)

SN - B.Myszka

SN - L. Walentynowićz

po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 30 maja 1996 r.

przy udziale protokolanta: P. Malczewskiego

w sprawie skargi na czynności komornika wniesionej przez 

z udziałem wierzyciela

zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Szczecinie postanowieniem z dnia 11 kwietnia 1996 r. sygn.akt II Cz 48/96

do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy samochód osobowy, będący własnością dłużnika, który służy dłużnikowi do wykonywania pracy taksówkarza może być uznany za przedmiot niezbędny mu do osobistej pracy zaróbko wej i jako taki nie podlega egzekucji zgodnie z art. 829 pkt 4 kpc”?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Samochód osobowy, stanowiący własność dłużnika i wykorzystywany przez niego do osobistej pracy zarobkowej w charakterze taksówkarza, może być - stosownie do konkretnych okoliczności - uznany za przedmiot nie podlegający egzekucji

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy, udzielając na postawione pytanie prawne wskazanej na wstępie odpowiedzi, miał na uwadze, co następuje:

W orzeczeniu z dnia 3 czerwca 1953 r. I C 92/53 (OSN 1954, z. II, poz. 24) Sąd Najwyższy wyraził zapatrywanie, że zajęta w drodze egzekucji dorożka samochodowa nie jest przedmiotem niezbędnym do wykonywania zawodu szofera przez dłużnika, który nie posiadając własnego samochodu ma pełną możność zarabiać na utrzymanie osobistą pracą. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy przyjął, że dłużnik eksploatując samochód w celach zarobkowych występuje jako przedsiębiorca, a w tym charakterze nie może co do środków samego przedsiębiorstwa pretendować do szczególnej i wyjątkowej ochrony, jaką przepis art. 577 pkt 6 kpc z 1930 r. przewidywał nie dla prowadzenia przedsiębiorstw, lecz dla wykonywania zawodu, to jest dla pracy osobistej_u i to tylko w takim zakresie, jaki do tego celu jest niezbędny.

Powstaje pytanie, czy wskazane orzeczenie Sądu Najwyższego -zachowuje swój walor na gruncie obecnie obowiązującego porządku prawnego.

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy m.in. mieć na względzie treść przepisu, który dał asumpt do zajęcia przez Sąd Najwyższy przedstawionego stanowiska. Chodzi o przepis art. 577 pkt 6 k.p.c. z 1930 r. (w ujęciu tekstu jednolitego z 1932 r.), który stanowił, że nie podlegają egzekucji, "przedmioty, niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu...".

Obecnie natomiast należy tu uwzględnić przepis art. 829 pkt 4 kpc, stosownie do którego nie podlegają egzekucji "narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres Jednego tygodnia".

Już na pierwszy rzut oka można dostrzec, że przepis art. 829 pkt 4 kpc dość znacznie różni się pod względem treści od swego poprzedniego odpowiednika. Przede wszystkim różnica polega na tym, że pod rządem art. 829 pkt 4 kpc nie ma znaczenia, „że przedmioty niezbędne do osobistej pracy dłużnika związane są z wykonywaniem przezeń działalności gospodarczej. Zakresem działania tego przepisu nie są Jednak objęte przedmioty wykorzystywane na rzecz dłużnika przez osoby trzecie, np. przez zatrudnionych przez niego pracowników, zleceniobiorców itp. Inaczej problem ujmując, przepis art. 829 pkt 4 kpc odnosi się wyłącznie do przedmiotów bezpośrednio i ściśle związanych z osobistą pracą zarobkową dłużnika. Tym samym nie wchodzą tutaj też w rachubę przedmioty służące do wykonywania tej pracy, ale mające Jedynie charakter pomocniczy, wspomagający,

Z omawianego przepisu wynika nadto, że chodzi w nim o pracę zarobkową dłużnika, Jaką ten wykonuje w momencie zajęcia egzekucyjnego. Obojętna pozostaje tym samym okoliczność, że dłużnik z uwagi na swój zawód (zawody) mógłby zarobkować inaczej.

Wszystko to prowadzi do wniosku, że Jeżeli samochód osobowy służy dłużnikowi za taksówkę, to w zasadzie mieści się on w wyłączeniu przewidzianym w pkt 4 in prine art. 829 kpc.

Kwestii nie można rozwiązać generalniejednoznacznie, gdyż ocena, czy dany przedmiot, w szczególności samochód osobowy, jest "niezbędny do osobistej pracy zarobkowej dłużnika", zależy od całokształtu okoliczności konkretnej sytuacji. Przewidziane w art. 829 kpc ograniczenia przedmiotowe egzekucji podyktowane są względami humanitarno - społecznymi, częściowo też gospodarczymi, jednakowoż na sposób i kierunek wykładni tego artykułu musi również rzutować treść art. 803 kpc, ustanawiającego zasadę, że tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji ze wszystkich części majątku dłużnika. Rzecz bowiem w tym, że pomiędzy ochroną dłużnika przed nadmiernym obciążeniem a ochroną słusznego prawa wierzyciela do uzyskania zaspokojenia swej wierzytelności, powinien być osiągnięty i zachowany stan równowagi. Niedopuszczalna jest w tym zakresie jednostronność spojrzenia,

W konsekwencji powyższego trzeba przyjąć, że rozważając zagadnienie zastosowania przepisu art, 829 pkt 4 in prine, kpc w odniesieniu do samochodu osobowego będącego taksówką nie można abstrahować od jego marki i wartości, W przepisie tym bowiem nie chodzi o przedmioty, których rodzaj i znaczna wartość wskazują na to, że stanowią one również lokatę kapitału. Co się tyczy w szczególności taksówek, to jest oczywiste, że mogą nimi’-^ tyć pojazdy samochodowe różnych marek, mniej lub bardziej cenionych. Tej okoliczności nie wolno pomijać przy ocenie "niezbędności" danego samochodu do wykonywania przez dłużnika zawodu taksówkarza. Ocena ta należy do komornika sądowego i na ogólnych zasadach podlega tylko kontroli sądu w drodze skargi na czynności komornika.