Postanowienie z dnia 2022-03-22 sygn. IV KK 27/22

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KK 27/22

POSTANOWIENIE

Dnia 22 marca 2022 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Marek Motuk

w sprawie M. Ł. (Ł.)

skazanego z art. 207 § 1 k.k.

po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 22 marca 2022 r.

na posiedzeniu w trybie art. 535 § 1 i 3 k.p.k.

kasacji wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 15 października 2021 r., sygn. akt VII Ka (…)

zmieniającego częściowo wyrok Sądu Rejonowego w B.

z dnia 17 listopada 2020 r., sygn. akt IX K (…)

p o s t a n o w i ł:

1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;

2. obciążyć skazanego M. Ł. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

M. Ł. został oskarżony o to, że „w okresie od 1 marca 2014 roku do 31 lipca 2014 roku na terenie Anglii znęcał się psychicznie i fizycznie nad swoją żoną A. Ł. poprzez wszczynanie awantur domowych, znieważania słowami powszechnie uważanymi za obelżywe, poniżanie, grożenie pozbawieniem życia, ograniczania dostępu do środków finansowych i pożywienia, zakazywania kontaktów z rodziną, ograniczanie swobodnego funkcjonowania poprzez zamykanie w pokoju i zakazywanie wychodzenia z domu oraz agresywne zachowanie w tym bicie po twarzy i ciele, szarpanie, popychanie, duszenie i gryzienie”, tj. o przestępstwo określone w art. 207 § 1 k.k.

Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z dnia 17 listopada 2020 r., sygn. akt IX K (…):

1.w pkt I uznał oskarżonego M. Ł. za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu i opisanego wyżej, przyjmując że popełnił go w okresie od 4 marca 2014 r. do 30 lipca 2014 r., co stanowi przestępstwo z art. 207 § 1 k.k. i za to, na mocy art. 207 § 1 k.k., skazał go na karę 1 roku pozbawienia wolności;

2.w pkt II, na mocy art. 69 § 1 i § 2 k.k. i art. 70 § 2 k.k., wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie I wyroku warunkowo zawiesił oskarżonemu na okres próby wynoszący 3 lata;

3.w pkt III, na mocy art. 73 § 2 k.k., w okresie próby oddał oskarżonego pod dozór kuratora;

4.w pkt IV, na mocy art. 72 § 1 pkt 1 k.k., zobowiązał oskarżonego do informowania sądu o przebiegu okresu próby co 6 miesięcy;

5.w pkt V, na mocy art. 46 § 2 k.k., zasądził od oskarżonego M. Ł. na rzecz A. Ł. nawiązkę w kwocie 40 000 złotych;

6.w pkt VI, na mocy art. 41a § 1 i 4 k.k., orzekł wobec oskarżonego M. Ł. zakaz kontaktowania się z pokrzywdzoną A. Ł. i jej dziećmi oraz zbliżania się do nich na odległość mniejszą niż 200 metrów przez okres 10 lat;

7.w pkt VII i VIII orzekł o kosztach procesu.

Apelację od ww. wyroku Sądu Rejonowego wniósł obrońca oskarżonego, zaskarżając to orzeczenie w całości. Skarżący zarzucił:

1.rażącą obrazę przepisów postępowania, tj. art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. w zw. z art. 114 § 3 pkt 4 k.k. w zw. z art. 54 Konwencji wykonawczej do protokołu Schengen z dnia 14 czerwca 1985 r. poprzez pominięcie, że prawomocny wyrok Sądu Pokoju w G. z dnia 19 maja 2014 r. (sygn. akt (…)), oddalający zarzuty, stanowi merytoryczne rozstrzygnięcia sprawy w rozumieniu art. 54 Konwencji wykonawczej, a w konsekwencji zaistniała ujemna przesłanka procesowa z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.;

2.rażące naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na treść wydanego w sprawie zaskarżonego orzeczenia, a to art. 410 k.p.k., a polegające na wydaniu wyroku przez Sąd I Instancji na podstawie niepełnego materiału dowodowego, w szczególności poprzez pominięcie czynności zmierzających do ustalenia treści orzeczeń wydanych przez Sąd w G., treści stawianych oskarżonemu zarzutów i ich kwalifikacji, co pozwoliłoby na ustalenie względnie wykluczenie tożsamości opisu czynu zarzucanego w Wielkiej Brytanii z zarzutem stawianym polskim aktem oskarżenia;

3.obrazę przepisów postępowania, a to art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego dowolnie, z przekroczeniem zasady swobodnej oceny i wbrew dowodom wskazującym na niepodobieństwo, aby oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu;

4.rażącą niewspółmierność wysokości zasądzonej nawiązki, nieadekwatną do rozmiaru zarzucanej krzywdy i w oparciu o okoliczności, które nie znajdują potwierdzenia w przeprowadzonych dowodach, a także niewspółmierność orzeczonego środka określonego art. 41a § 1 i 4 k.k., polegającą na objęciu zakazem oskarżonemu kontaktowania się również z synem T. Ł., gdy okoliczności sprawy wskazują, że nie istnieje potrzeba prewencji wobec osoby, która jeszcze się nie urodziła w okresie objętym aktem oskarżenia.

Zarzucając powyższe, obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania, względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy w B. – po rozpoznaniu wniesionej apelacji – wyrokiem z dnia 15 października 2021 r., sygn. akt VII Ka (…):

1.w pkt 1 zmienił zaskarżony wyrok stosując przepis art. 4 § 1 k.k. w ten sposób, że:

- ustalił, iż oskarżony M. Ł. dopuścił się przypisanego mu czynu w okresie od 12.03.2014 r. do 29.07.2014 r.;

- jako podstawę prawną rozstrzygnięcia zawartego w pkt II w miejsce przepisu art. 70 § 2 k.k. przyjął przepis art. 70 § 1 pkt 1 k.k., zaś jako podstawę prawną rozstrzygnięcia zawartego w pkt III w miejsce przepisu art. 73 § 2 k.k. przyjął przepis art. 73 § 1 k.k.;

- zasądzoną od oskarżonego w pkt V nawiązkę obniżył do kwoty 20 000 złotych;

- ustalił, że orzeczony w pkt VI zakaz kontaktowania się oraz zbliżania nie dotyczy małoletniego syna oskarżonego – T. Ł.;

- uchylił rozstrzygnięcie zawarte w pkt IV;

2.w pkt 2 zaskarżony wyrok w pozostałym zakresie utrzymał w mocy;

3.w pkt 3 i 4 orzekł o kosztach procesu w postępowaniu odwoławczym.

Od ww. wyroku Sądu Okręgowego kasację wniósł obrońca M. Ł., zaskarżając to orzeczenie w całości. Skarżący zarzucił rażące naruszenia prawa procesowego, określone w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k., polegające na wyrokowaniu mimo niedopuszczalności ścigania na podstawie art. 111 § 1 k.k., albowiem oskarżony M. Ł. został uznany za winnego popełnienia czynu z art. 207 § 1 k.k. na terytorium Wielkiej Brytanii w okresie 12 marca 2014 r. - 29 lipca 2014 r., mimo że w tym czasie znęcanie się nad rodziną w rozumieniu art. 207 k.k. nie było penalizowane.

Przedstawiając ten zarzut, wniósł uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w B. do ponownego rozpoznania.

Prokurator w pisemnej odpowiedzi na zaprezentowane przez obrońcę stanowisko, wniósł o oddalenie wniesionej kasacji jako oczywiście bezzasadnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Wniesioną kasację należało uznać za oczywiście bezzasadną.

Zgodnie z art. 523 § 2 k.p.k. kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania za przestępstwo na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Ograniczenie to nie dotyczy kasacji wniesionej z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. (art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k.). Z powyższego płynie jasny wniosek, że kasacyjna kognicja Sądu Najwyższego w sprawach, w których nie orzeczono bezwzględnej kary pozbawienia wolności – rzecz jasna poza kasacjami wnoszonymi w trybie art. 521 k.p.k. (vide art. 523 § 4 pkt 2 k.p.k.) – obejmuje wyłącznie zarzuty dotyczące bezwzględnych podstaw odwoławczych.

W niniejszej sprawie M. Ł. został skazany na karę pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby. Okoliczność ta determinuje zatem stanowisko, że kasacja jego obrońcy jest dopuszczalna jedynie w tym zakresie, w jakim podniesiono w niej zarzuty związane z uchybieniami, o których mowa w art. 439 § 1 k.p.k. – i w tym tylko spektrum może być rozpoznana przez Sąd Najwyższy. Inne rozumienie reguły z art. 523 § 2 i 4 k.p.k. powodowałoby konieczność rozpoznawania każdego zarzutu kasacyjnego, o ile w kasacji znalazł się także – choćby oczywiście bezzasadny – zarzut uchybienia wymienionego w art. 439 k.p.k. Umożliwiałoby to obejście ograniczenia z art. 523 § 2 k.p.k. i wnoszenie kasacji także w sprawach, w których oskarżony skazany został na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę inną aniżeli kara pozbawienia wolności.

Kasacja obrońcy skazanego oparta została na twierdzeniu, że w przedmiotowej sprawie zaistniała bezwzględna przyczyna odwoławcza z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. Na  wstępie trzeba jednak zauważyć, że brak podwójnej karalności czynu popełnionego za granicą obrońca błędnie zakwalifikował jako wystąpienie negatywnej przesłanki procesowej z art. 17 § 1 pkt 11 k.p.k., tj. zaistnienie innej okoliczności wyłączającej ściganie. Tymczasem niespełnienie określonego w art. 111 § 1 k.k. warunku uznania za przestępstwo czynu popełnionego za granicą również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia, powoduje, że sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych, co stanowi negatywną przesłankę procesową określoną w art. 17 § 1 pkt 8 k.p.k. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2011 r., III KK 352/10, LEX nr 794160). Oczywiste jest jednak, że ta przeszkoda procesowa – w przypadku jej stwierdzenia – również skutkuje wystąpieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. Powyższa uwaga nie wpłynęła jednak na wynik przeprowadzonej kontroli kasacyjnej, nadto sąd kasacyjny zobowiązany jest badać bezwzględne przyczyny odwoławcze z urzędu.

Przechodząc do kwestii zasadniczej należy stwierdzić, że kasacyjny zarzut rażącego naruszenia art. 111 § 1 k.k., a więc uchybienia mającego skutkować wystąpieniem bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 8 k.p.k., jest oczywiście bezzasadny. Wyjść należy od tego, że warunek podwójnej karalności zostaje spełniony w sytuacji, gdy zarówno ustawa penalizująca dane zachowanie w państwie popełnienia czynu, jak też polska ustawa karna pozwalają in concreto na uznanie ustalonego zachowania za przestępstwo. Jeżeli zatem odpada odpowiedzialność karna ze względu na wyłączenie przestępności czynu wedle prawa obowiązującego w miejscu popełnienia czynu zabronionego, to warunek podwójnej karalności nie jest spełniony. Jak wynika z informacji przedstawionych przez Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka Ministerstwa Sprawiedliwości (k.537-541), opisany w wyroku skazującym czyn – kwalifikowany na gruncie polskiego Kodeksu karnego z art. 207 § 1 k.k. – według prawa obwiązującego na terenie Wielkiej Brytanii do 2015 r., mógł wyczerpywać znamiona przestępstw takich jak: zwyczajna napaść (nieskodyfikowana co do znamion, common law), naruszenie nietykalności (nieskodyfikowane co do znamion, common law), nękanie, grożenie pozbawieniem życia, czy też spowodowanie uszczerbku na zdrowiu. Dopiero w 2015 r. do prawa Zjednoczonego Królestwa wprowadzony został bezpośredni odpowiednik art. 207 k.k., tj. art. 76 ustawy o  poważnych przestępstwach (Serious Crime Act 2015). Powyższe obrazuje, że również przed 2015 r. prawo obowiązujące na terenie Wielkiej Brytanii pozwalało na uznanie zachowań M. Ł. (które podejmował w okresie od 12.03.2014 r. do 29.07.2014 r.) za zabronione i mogące skutkować odpowiedzialnością karną. Choć   sąd odwoławczy, wypowiadając się co do kwestii podwójnej karalności, ograniczył się do pozytywnego ustalenia, że dane zachowanie oskarżonego było w Wielkiej Brytanii uznane za czyn karalny, to analiza informacji nadesłanych przez Departament Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka Ministerstwa Sprawiedliwości, w tym tłumaczenie tekstu ustawy o ochronie przed nękaniem z 1997 r., nie wskazuje na zaistnienie okoliczności (takich nie podnosił też skarżący), które w państwie popełnienia czynu wyłączałyby jego przestępność, a tym samym możliwość przypisania M. Ł. odpowiedzialności karnej za opisane w wyroku skazującym zachowanie. Uwidocznione natomiast różnice w sposobie kwalifikacji prawnej zachowania skazanego, nie mają wpływu na spełnienie przesłanki podwójnej karalności, albowiem przepis art. 111 § 1 k.k. szeroko zakreśla kryterium oceny tego warunku, wymagając – jak już wskazano powyżej – by ustawa penalizująca dane zachowanie w państwie popełnienia czynu, jak też polska ustawa karna pozwalały w  konkretnych realiach na uznanie ustalonego zachowania za przestępstwo. Również  w doktrynie i orzecznictwie potwierdzono, że może to być czyn zarówno o innej nazwie, jak też o innej randze. Istotne jest jednak, by był to czyn zabroniony pod groźbą kary, odpowiadający pojęciowo występkowi lub zbrodni w rozumieniu polskiej ustawy karnej (zob. V. Konarska-Wrzosek [w:] A. Lach, J. Lachowski, T. Oczkowski, I. Zgoliński, A. Ziółkowska, V. Konarska-Wrzosek, Kodeks karny. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2020, art. 111, wraz z przywołanym tam orzeczeniem). Słusznie też przyjęto w doktrynie, że termin „ustawa” na gruncie art. 111 § 1 k.k. nie powinien być zawężony wyłącznie do przepisów ustawowych sensu stricto. Należy przyjąć, że rozciąga się on na wszelkiego rodzaju źródła prawa karnego obowiązujące w miejscu popełnienia czynu zabronionego. Pojęcie to należy zatem przykładowo odnosić do orzecznictwa sądowego w systemie common law (zob. J. Raglewski [w:] Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część II. Komentarz do art. 53-116, wyd. V, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2016, art. 111).

Prokurator w odpowiedzi na kasację słusznie zauważył, że przez znamię „znęca się” – użyte w art. 207 § 1 k.k. – należy rozumieć różnorodne zachowania sprawcy w sferze zadawania cierpienia fizycznego lub psychicznego. Nie ulega wątpliwości, że przejawem owego znęcania może być naruszenie nietykalności cielesnej, nękanie czy kierowanie groźby użycia przemocy bądź pozbawienia życia – a ten zespół zachowań w odniesieniu do pokrzywdzonej został ujęty w opisie czynu, który został skazanemu zarzucony i prawomocnie przypisany jako odpowiadający wieloczynowemu występkowi z art. 207 § 1 k.k., gdyż sąd jako podstawę odpowiedzialności karnej (przypisania czynu) zobowiązany jest stosować prawo krajowe (art. 111 § 2 k.k.). Stąd  też ewentualne zakwalifikowanie zachowania M. Ł. jako wypełniającego znamiona przestępstw z art. 216 § 1 k.k., art. 217 § 1 k.k., art. 190 k.k. i art. 190a k.k. prowadziłoby na gruncie polskiej ustawy karnej do obrazy przepisu art. 207 § 1 k.k. Same zaś korzystne dla sprawcy różnice (między prawem krajowym a prawem obcym), które w istocie rzeczy mogą odnosić się do rodzaju sankcji, surowości sankcji identycznej rodzajowo, a nawet zastosowania instytucji probacyjnych czy też nadzwyczajnego złagodzenia i obostrzenia kary (przy zastrzeżeniu, że sąd nie może zastosować instytucji lub kary nieznanej prawu polskiemu) – mogły podlegać rozważaniu przez pryzmat przepisu art. 111 § 2 k.k., który jednak tę kwestię pozostawia do uznania sądu. Nieuwzględnienie tych różnic nie może stanowić rażącego naruszenia przepisu prawa, a w realiach niniejszej sprawy również ta kwestia nie wpływała na wystąpienie warunku podwójnej karalności czynu.

Biorąc powyższe pod uwagę, stwierdzić należy, że zarzut dotyczący zaistnienia uchybienia określonego w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. z uwagi na niespełnienie warunku z  art. 111 § 1 k.k. – był oczywiście bezzasadny. W sprawie nie odnotowano też innych okoliczności, które wskazywałyby na wystąpienie innych uchybień przewidzianych w art. 439 § 1 k.p.k. W tym stanie rzeczy rozpoznanie wniosku o wstrzymanie wykonania orzeczenia w trybie art. 532 § 1 k.p.k. było zabiegiem bezprzedmiotowym.

O kosztach sądowych za postępowanie kasacyjne orzeczono zgodnie z art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 637a k.p.k.

Z tych względów Sąd Najwyższy – rozpoznając przedmiotową kasację na podstawie art. 535 § 3 k.p.k. – orzekł jak w postanowieniu.