Wyrok z dnia 2023-03-14 sygn. III OSK 7229/21

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Małgorzata Masternak-Kubiak Sędziowie Sędzia NSA Piotr Korzeniowski Sędzia del. WSA Maciej Kobak (spr.) po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2023 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 czerwca 2021 r. sygn. akt II SA/Wa 2231/20 w sprawie ze skargi J.J. na decyzję Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia [...] września 2020 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udostępnienia informacji publicznej oddala skargę kasacyjną.

Wyrokiem z 25 czerwca 2021 r., sygn. akt II SA/Wa 2231/20 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (dalej: "WSA"), po rozpoznaniu sprawy ze skargi J.J. (dalej: "skarżący") na decyzję Prezesa Sądu Apelacyjnego w Warszawie (dalej: "Prezes SA") z [...] września 2020 r. nr [...] w przedmiocie odmowy udostępnienia informacji publicznej – uchylił zaskarżoną decyzję (pkt I wyroku); zasądził od Prezesa Sądu na rzecz skarżącego kwotę 200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego (pkt II wyroku).

Wyrok ten zapadł w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy.

Skarżący pismem z 18 czerwca 2020 r. wniósł o udostępnienie, w trybie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 902 – dalej w skrócie: "u.d.i.p."), kopii uzasadnień wyroków w sprawach rozpoznanych w Sądzie Okręgowym w Warszawie: z dnia [...] grudnia 2014 r., sygn. akt [...], z dnia [...] marca 2016 r., sygn. akt [...], z dnia [...] marca 2017 r., sygn. akt [...], z dnia [...] lipca 2019 r., sygn. akt [...].

Prezes Sądu Okręgowego w Warszawie (dalej: "Prezes SO") decyzją z [...] lipca 2020 r. nr [...] działając na podstawie art. 104 § 1 i art. 107 § 1 i 3 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2020 r., poz. 256 z późn. zm., dalej: "k.p.a."), art. 17 ust. 1 i art. 16 ust. 1 i 2 pkt 2 u.d.i.p. - odmówił udzielenia wnioskowanej informacji publicznej.

W uzasadnieniu decyzji Prezes SO wskazał, że żądane informacje, co prawda, stanowią informację publiczną w rozumieniu przepisów u.d.i.p., ale z uwagi na brzmienie art. 5 ust. 2 u.d.i.p. ich udostępnienie podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osób fizycznych. Dokonanie anonimizacji nie przyczyniłoby się do ochrony danych osób, których wniosek dotyczy, bowiem skarżący zna już te dane, a zatem anonimizacja byłaby jedynie pozorna.

Po rozpoznaniu odwołania skarżącego, Prezes SA decyzją z [...] września 2020 r. nr [...], działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. i art. 5 ust. 2 w zw. z art. 16 ust. 1 u.d.i.p., utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję Prezesa SO.

W uzasadnieniu decyzji Prezes SA stwierdził, że osoby fizyczne, których dotyczy wniosek o udostępnienie informacji publicznej, nie są osobami pełniącymi funkcje publiczne. Sam fakt, że osoby (czy też informacje o nich) występują w przestrzeni publicznej nie czyni z nich automatycznie osób pełniących funkcje publiczne. Ustawodawca zaś ograniczył dostęp do informacji publicznej ze względu na prywatność osoby fizycznej, przy czym ograniczenie to nie dotyczy osób pełniących funkcje publiczne (a nie osób publicznych). Zakładając nawet, że osoby, których dotyczy wniosek o udostępnienie informacji publicznej są osobami publicznymi, w związku publikacjami prasowymi ich dotyczącymi, brak jest podstaw do przyjęcia, że osoby te są osobami pełniącymi funkcje publiczne.

Prezes SA za bezzasadne uznał zarzuty naruszenia art. 61 ust. 1 Konstytucji RP i art. 2 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.i.p. Zarzut naruszenia art. 61 ust. 1 Konstytucji RP mógłby zostać uznany za skuteczny jedynie w sytuacji, kiedy organ I instancji co do zasady odmówiłby prawa dostępu do informacji, nie powołując się na przesłankę ustawową. W konsekwencji Prezes SA za chybiony uznał także zarzut naruszenia art. 2 i art. 10 u.d.i.p. Prezes SO nie odmówił udostępnienia informacji publicznej, z uwagi na osobę skarżącego (co mogłoby uzasadniać zarzut naruszenia art. 2 ust. 1 u.d.i.p.), lecz dlatego, że uznał osoby, których dotyczy wniosek, za nieposiadające statusu osób pełniących funkcje publiczne. Koniecznym i uzasadnionym działaniem była więc ochrona prawa do prywatności wyrażona w art. 5 ust. 2 u.d.i.p.

W skardze do WSA skarżący zarzucił naruszenie:

a) art. 61 ust. 1 i 3 Konstytucji RP - przez ich niezastosowanie, gdy organ stwierdził, że wnioskowana informacja ma charakter informacji publicznej, a jednocześnie błędnie wskazał, że udostępnienie wyroków wraz z uzasadnieniami w formie zanonimizowanej naruszyłoby prawo do ochrony prywatności osób wskazanych we wniosku,

b) art. 2 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 u.d.i.p. przez ich niezastosowanie i pozbawienie skarżącego prawa do uzyskania informacji, posiadającej przymiot informacji publicznej,

c) art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. - przez utrzymanie w mocy decyzji Prezesa SO, gdy wydano ją z oczywistym naruszeniem prawa materialnego,

d) art. 8 k.p.a. - przez przeprowadzenie postępowania w sposób pobieżny, skutkujący brakiem wszechstronnej jego oceny, co spowodowało, że postępowanie to nie było prowadzone w sposób budzący zaufanie do organu,

e) art. 107 § 1 i 3 k.p.a. - przez wadliwe sporządzenie uzasadnienia faktycznego i prawnego zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na skargę Prezes SA wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasowe argumenty faktyczne i prawne.

Opisanym na wstępie wyrokiem WSA uchylił zaskarżoną decyzję i zasądził od Prezesa SA na rzecz skarżącego kwotę 200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

W uzasadnieniu wyroku WSA wskazał, że ustawodawca wprost w art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a tiret 3 u.d.i.p. określił, że orzeczenia sądów powszechnych są dokumentami urzędowymi, przez to stanowią informację publiczną. Wobec tego jawność orzeczeń sądowych stanowi zasadę, od której wyjątki muszą być stosowane ściśle.

W ocenie WSA zaskarżona decyzji narusza przede wszystkim przepisy prawa procesowego wskazane w skardze, w tym w szczególności art. 107 § 1 i 3 k.p.a. w zw. z art. 8 k.p.a., jak również niepowołane w skardze art. 11 k.p.a. oraz art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a.

W pierwszej kolejności WSA zauważył, że skarżący we wniosku o udostępnienie informacji publicznej podał, że jest redaktorem naczelnym KompromatRP.pl, który jest oficjalnie działającym tytułem prasowym zarejestrowanym przez Sąd i wpisanym do rejestru czasopism wydawanych w Rzeczpospolitej Polskiej. Okoliczność ta w ogóle nie była przedmiotem rozważań Prezesa SA, doszło tym samym do naruszenia przepisów art. 7 i w art. 77 § 1 k.p.a. i z tego już względu zaskarżoną decyzję należy uznać za przedwczesną. Tym samym doszło do naruszenia art. 8 § 1 k.p.a. WSA nakazał, aby przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Prezes SA rozważył, czy okoliczność bycia przedstawicielem prasy, może być uznana za istotną w rozpoznawanej sprawie, a ponadto wziął pod rozwagę orzecznictwo z zakresu prawa prasowego i dostępu przedstawicieli prasy do informacji publicznej, w tym przede wszystkim wyrok Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2000 r., sygn. akt III RN 64/00 oraz wyrok Trybunał Konstytucyjnego z 15 października 2009 r., sygn. akt K 26/08.

WSA wskazał ponadto, że z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynikało, iż podstawę odmowy udostępnienia informacji publicznej stanowił art. 5 ust. 2 u.d.i.p. WSA zwrócił uwagę, że skarżący w odwołaniu od decyzji Prezesa SO powołał się na orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i wskazał, że oprócz tego, że wyroki te spotkały się z akceptacją sądów polskich, to ETPC wyraził w nich stanowisko, że cztery kategorie osób można określić jako publiczne: 1) politycy i członkowie rządu; 2) pozostałe osoby piastujące urząd, zajmujące stanowisko w instytucjach publicznych, takie jak urzędnicy służby cywilnej, czy nauczyciele akademiccy; 3) osoby, które biorą udział w debacie publicznej na tematy budzące zainteresowanie publiczne, np. artyści, sportowcy, adwokaci, dziennikarze, publicyści, działacze organizacji pozarządowych, celebryci itp., 4) osoby, których działania budzą uzasadnione zainteresowanie opinii publicznej np. ze względu na to, że brały udział w publicznych wydarzeniach albo były zaangażowane w działalność przestępczą (osoby, które incydentalnie "wkroczyły na arenę publiczną"). Zdaniem WSA w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Prezes SA nie odniósł się do powołanych przez skarżącego orzeczeń i poglądów w nich wyrażanych, w kontekście okoliczności znanej skarżącemu i Prezesowi SA, że orzeczenia, o udostępnienie których zwrócił się skarżący we wniosku z [...] czerwca 2020 r. dotyczą postępowań karnych, w sprawach z art. 130 k.k.

Zdaniem WSA z uwagi na powyższe wadliwości procesowe, przedwczesna jest ocena zarzutów dotyczących naruszenia przepisów prawa materialnego. WSA zwrócił uwagę, że z uzasadnienia zaskarżonej decyzji nie wynika, czy doszło do jawnego ogłoszenia żądanych przez skarżącego orzeczeń, czy też była wyłączona ich jawność, a jeśli tak z uwagi na jaką okoliczność miało to miejsce.

Prezes SA wywiódł skargę kasacyjną od powyższego wyroku – zaskarżając to orzeczenie w całości. Na podstawie art. 174 pkt 2 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 329 z późn. zm. – dalej: "p.p.s.a.") zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I. Naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a., wobec przyjęcia przez WSA, że:

1) organ nie sprostał obowiązkowi podjęcia wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, poprzez nie odniesienie się do powoływanej przez skarżącego kwestii posiadania statusu dziennikarza,

2) organ nie odniósł się do podnoszonych przez skarżącego twierdzeń dotyczących uniemożliwienia zbierania informacji oraz ingerencji w wolność pracy i wyrażanie opinii

- co miało wpływ na wynik sprawy, bowiem doprowadziło WSA do błędnej konkluzji, że Prezes SA nie podjął wszelkich niezbędnych czynności w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy. To z kolei uniemożliwiło dalszą kontrolę zaskarżonej decyzji.

II. Naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 8 i art. 107 § 1 i § 3 k.p.a., wobec przyjęcia przez WSA, że organ nie sprostał obowiązkowi wykazania, z jakich względów uznał że w przedmiotowej sprawie nie jest możliwe udostępnienie żądanych przez skarżącego orzeczeń sądowych i tym samym uzasadnienie jego decyzji jawiło się jako niespełniające minimalnych wymogów, podczas gdy organ w zaskarżonej decyzji w sposób wyczerpujący ustosunkował się do wszystkich zarzutów i wniosków skarżącego rozpoznając merytorycznie sprawę - co miało istotny wpływ na wynik sprawy, albowiem doprowadziło WSA do błędnej konkluzji, że Prezes SA nie uzasadnił w sposób właściwy zaskarżonej decyzji i nie przedstawił w sposób przekonujący argumentacji, z której wynikałoby w sposób nie budzący wątpliwości dlaczego odmówiono skarżącemu udostępnienia żądanej informacji. To z kolei uniemożliwiło dalszą kontrolę zaskarżonej decyzji.

III. Naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 8 i art. 107 § 1 i § 3 k.p.a., wobec przyjęcia przez WSA, że organ nie odniósł się w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji do tego, czy orzeczenia, których udostępnienia domagał się skarżący zostały ogłoszone jawnie czy też była wyłączona ich jawność, a jeśli tak to z uwagi na jaką okoliczność - co miało istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem doprowadziło WSA do błędnej konkluzji, że Prezes SA nie uzasadnił w sposób właściwy zaskarżonej decyzji i nie przedstawił w sposób przekonujący argumentacji, z której wynikałoby w sposób nie budzący wątpliwości dlaczego odmówiono skarżącemu udostępnienia żądanej informacji. To z kolei uniemożliwiło dalszą kontrolę zaskarżonej decyzji.

IV. Na podstawie art. 174 pkt 1 p.p.s.a. zaskarżonemu wyrokowi Prezes SA zarzucił także naruszenie prawa materialnego, tj. art. 5 ust. 2 u.d.i.p. w zw. z art. 145 § 1 pkt 1 lit. a p.p.s.a. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że posiadanie statusu osoby publicznej jest równoznaczne z pełnieniem funkcji publicznej, podczas gdy prawidłowa wykładnia tego przepisu winna prowadzić do wniosku, że pojęcie "osoby pełniącej funkcje publiczną" obejmuje każdą osobę, która ma wpływ na kształtowanie spraw publicznych w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.d.i.p., tj. na sferę publiczną.

W oparciu o powyższe zarzuty Prezes SA wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy WSA do ponownego rozpoznania, a w każdym z wyżej wymienionych przypadków o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej Prezes SA wskazał, że jako podstawę prawną uchylenia zaskarżonej decyzji WSA podał art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. Natomiast w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie zamieścił jakichkolwiek rozważań odnośnie tego, że naruszenia które stwierdził, miały istotny wpływ na wynik sprawy.

Prezes SA nie zgodził się również ze stanowiskiem WSA, że zobowiązany był badać również te okoliczności, które nie miały istotnego wpływu na załatwienie sprawy. W rozpoznawanej sprawie wszystkie istotne okoliczności z punktu widzenia przedmiotu postępowania, wyznaczonego przepisami prawa materialnego, tj. w szczególności u.d.i.p. zostały wyjaśnione. Ustalono, bowiem że: organ jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej; wnioskodawca jest podmiotem uprawnionym do żądania udostępnienia informacji publicznej; wnioskowana informacja ma charakter informacji publicznej; zachodzą przesłanki do odmowy udostępnienia informacji publicznej z uwagi na ograniczenia wynikające z u.d.i.p.; nie zachodzą podstawy wyłączające ograniczenia w udostępnieniu informacji publicznej. Zatem z punktu widzenia przedmiotu postępowania: udostępnienia informacji publicznej - wszystkie istotne okoliczności w sprawie zostały wyjaśnione. Zarzuty naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 7 i 77 § 1 i w konsekwencji art. 11 k.p.a. są zatem chybione.

Prezes SA zauważył, że podnoszony przez WSA zarzut nie odniesienia się do argumentu posiadania przez skarżącego statusu dziennikarza, jak i gromadzenia informacji na potrzeby publikacji prasowej, nie miał żadnego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. Stosownie do art. 3a ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, w zakresie prawa dostępu prasy do informacji publicznej stosuje się przepisy u.d.i.p. W doktrynie podkreśla się, że u.d.i.p. nie zawiera regulacji uprzywilejowującej dziennikarzy. Na gruncie tej ustawy są oni traktowani w identyczny sposób, jak każdy podmiot żądający udostępnienia mu informacji publicznej. Stanowisko to jest także ugruntowane w orzecznictwie sądowoadministracyjnym. W ocenie Prezesa SA cel, dla którego skarżący żądał udostępnienia mu określonych informacji, nie miał związku z podstawą odmowy udostępnienia informacji. Organ przyjął bowiem, że skarżący legitymuje się interesem publicznym w uzyskaniu żądanych informacji, niemniej istnieją podstawy do odmowy udostępnienia informacji z uwagi na przesłankę wynikającą z art. 5 § 2 u.d.i.p.

Prezes SA nie zgodził się również ze stanowiskiem WSA odnośnie naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 8 i art. 107 § 1 i § 3 k.p.a. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ - mając na uwadze, że działał jako organ II instancji - nie poprzestał li tylko na ustosunkowaniu się co do wszystkich zarzutów i wniosków skarżącego mających istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, ale przede wszystkim ponownie rozpoznał sprawę. Prezes SA wyjaśnił, czym jest informacja publiczna, a także zakwalifikował wnioskowane informacje, jako informacje publiczną. W kontekście przesłanek uzasadniających ograniczenia w dostępie do informacji publicznej przedstawił zarówno wywód natury prawnej, jak też odniósł go do okoliczności faktycznych sprawy i przedmiotu żądania skarżącego. Prezes SA wyjaśnił wyczerpująco, z jakich przyczyn nie jest możliwe udostępnienie informacji żądanej przez skarżącego opierając się przy tym na poglądach doktryny i orzecznictwa. Natomiast sam fakt niezadowolenia strony z wydanego rozstrzygnięcia, nie jest i nie może być tożsamy przyjęciem, że organ nie przedstawił przekonującej argumentacji w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia. WSA poza lakonicznymi twierdzeniami - de facto bez odniesienia ich treści do uzasadnienia decyzji organu - stwierdził, że jest ono wadliwe. Przy czym WSA nie wyjaśnił jednocześnie, które okoliczności istotne nie zostały w kontekście przedmiotu żądania skarżącego wyjaśnione w uzasadnieniu decyzji. Samo zaś uzasadnienie wyroku w części dotyczącej "interesu publicznego", jak i jawności orzeczenia wydaje się być pozbawione znaczenia dla sprawowanej kontroli tej konkretnej decyzji. Natomiast rozstrzygnięcie sprawy w sposób odmienny od oczekiwanego przez skarżącego nie może zostać uznane za działanie naruszające przepis art. 8 k.p.a.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Prezes SA stwierdził, że samo posiadanie statusu osoby publicznie znanej, chociażby poprzez publikacje prasowe czy też popełnienie przestępstwa związanego z szeroko pojętym bezpieczeństwem państwa, które to pozostaje w sferze zainteresowania obywateli, nie jest równoznaczne z pełnieniem funkcji publicznej. Z uwagi na charakter spraw, w których zapadły orzeczenia - objęte wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej - a także towarzyszące im zainteresowanie mediów, czy opinii publicznej można jedynie przyjąć, że osoby których te orzeczenia dotyczą są osobami powszechnie znanymi (osobami publicznymi). Nie czyni to z tych osób jednakże automatycznie osób pełniących funkcje publiczne.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Wobec oświadczenia wnoszącego skargę kasacyjną o zrzeczeniu się rozprawy i braku żądania jej przeprowadzenia przez pozostałe strony, sprawa została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym – art. 182 § 2 p.p.s.a.

Stosownie do art. 183 § 1 p.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc pod rozwagę z urzędu jedynie nieważność postępowania. W rozpoznawanej sprawie nie zachodzi żadna z okoliczności skutkujących nieważnością postępowania, o jakich mowa w art. 183 § 2 p.p.s.a. i nie zachodzi żadna z przesłanek, o których mowa w art. 189 p.p.s.a., które Naczelny Sąd Administracyjny rozważa z urzędu dokonując kontroli zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku. Wobec tego Naczelny Sąd Administracyjny przeszedł do zbadania zarzutów kasacyjnych.

Skarga kasacyjna jest niezasadna i jako taka podlega oddaleniu na podstawie art. 184 p.p.s.a.

Skargę kasacyjną oparto na obu podstawach wskazanych w art. 174 pkt 1 i pkt 2 p.p.s.a., a więc zarówno na zarzucie naruszenia prawa materialnego, jak i na zarzucie naruszenia przepisów postępowania. Z przyczyn metodologicznych w pierwszej kolejności należało rozpoznać zarzut naruszenia prawa materialnego, gdyż skarżący kasacyjnie, jako formę tego naruszenia wskazał błędną wykładnię. W takim skonfigurowaniu, wobec zakwestionowania prawidłowości rekonstrukcji materialnoprawnej podstawy zaskarżonego rozstrzygnięcia, kwestia naruszenia przepisów prawa procesowego ma charakter wtórny. Ustalenie wiążącej dyrektywy prawnej kształtującej treść stosunku administracyjnego w ramach rozpoznawanej sprawy determinuje zakres istotnych okoliczności faktycznych, których ustalenia dokonuje się w oparciu o przepisy procesowe.

W sprawie jest bezsporne, że wnioskowana do udostępnienia informacja w postaci kopii uzasadnień wyroków czterech spraw karnych rozpoznanych w Sądzie Okręgowym w Warszawie stanowi informację publiczną. Wynika to bezpośrednio z treści art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a tiret trzecie u.d.i.p., który stanowi, że udostępnieniu podlega informacja publiczna o danych publicznych, w tym treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności treść orzeczeń sądów powszechnych, Sądu Najwyższego, sądów administracyjnych, sądów wojskowych, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu. Sądy wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej – art. 174 Konstytucji RP. Tym samym reprezentują dobro wspólne wszystkich obywateli – art. 1 Konstytucji RP – a sprawowany przez nie wymiar sprawiedliwości ma charakter powierniczy, służebny wobec władzy zwierzchniej narodu – art. 4 i art. 10 Konstytucji RP. Nie ma więc wątpliwości, że wyrok sądu karnego inkorporuje w sobie informacje dotyczące sprawy publicznej, o jakiej mowa w art. 1 ust. 1 u.d.i.p. Jest urzędową formą realizacji przyznanej sądom władzy, w ramach której sprawują wymiar sprawiedliwości, a więc - jako Państwo - rozstrzygają spory prawne o odpowiedzialności karnej za popełnione czyny zabronione. Wyrok jest zatem dokumentem urzędowym, sporządzonym w prawem wymaganej formie, podpisanym przez funkcjonariusza publicznego i zawierającym oświadczenie o rozstrzygnięciu sporu poddanego kognicji sądu. Analogiczne znaczenie należy przypisać uzasadnieniu wyroku sądu karnego, które - w razie gdy zostało sporządzone - ujawnia na podstawie jakich faktów i w oparciu o jakie normy prawa wydano rozstrzygnięcie o odpowiedzialności karnej oskarżonego – art. 424 k.p.k. Pełni więc funkcję informacyjną, weryfikacyjną oraz legitymizacyjną wobec zapadłego rozstrzygnięcia. Pomimo, że przepisy k.p.k. (art. 413 k.p.k.) nie stanowią, że uzasadnienie stanowi element konstrukcyjny wyroku, nie można przyjąć, iż ma ono byt procesowo samodzielny. W razie gdy zostało sporządzone stanowi integralną cześć wyroku, ujawniającą podstawy i motywy zawartego w nim rozstrzygnięcia. Przyjąć zatem należy, że zarówno sam wyrok, jak i jego uzasadnienie stanowią informację publiczna udostępnianą na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a tiret trzecie u.d.i.p. – analogicznie NSA w wyroku z 16 stycznia 2018 r., sygn. I OSK 784/16.

Dostęp do wyroku, jako dokumentu urzędowego został zagwarantowany na poziomie konstytucyjnym oraz ustawowym – art. 61 ust. 2 Konstytucji RP i art. 3 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. a tiret trzecie i ust. 2 u.d.i.p. Przedmiotowe gwarancje dostępowe nie oznaczają jednak, że każdy wyrok sądu wraz z uzasadnieniem będzie podlegał udostępnieniu w całości. Rację ma skarżący kasacyjnie, że stosownie do postanowień art. 5 ust. 2 u.d.i.p. dostęp do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej. Konieczność ochrony prywatności osób fizycznych nie zwalnia jednak organu z obowiązku udostępnienia informacji publicznej. Rzeczą organu jest jedynie zapobiec dostępowi do konkretnych informacji umożliwiających identyfikację osoby fizycznej, co w praktyce oznacza udostępnienie dokumentów odpowiednio zanonimizowanych. Dopiero w razie uznania i przekonującego wykazania, że istnieje potrzeba ochrony prywatności określonej osoby lub osób, a celu tego w dostateczny sposób nie spełni anonimizacja danych wrażliwych, organ, do którego skierowano wniosek o udostępnienie informacji publicznej, winien - w oparciu o art. 16 u.d.i.p. - wydać decyzję administracyjną odmawiającą udostępnienia konkretnej informacji publicznej, powołując się na ograniczenia zawarte w art. 5 ust. 2 u.d.i.p. – wyrok NSA z dnia 20 października 2022 r., sygn. III OSK 5609/21.

Skarżący kasacyjnie nie zauważa, że ograniczenie dostępu do informacji publicznej ze względu na prywatność osoby fizycznej nie jest równoznacznie z zakazem udostępnienia każdej informacji, która tej osoby dotyczy. Jest oczywiste, że ograniczenie to nie obowiązuje w stosunku do osób pełniących funkcje publiczne lub mających związek z pełnieniem takiej funkcji. Problemem do rozważenia na gruncie niniejszej sprawy jest nie tylko kwestia tego, czy osoby których dotyczą uzasadnienia wyroków wnioskowanych do udostępnienia są osobami pełniącymi funkcje publiczne lub mającymi związek z pełnieniem takich funkcji. W razie negatywnej odpowiedzi na tak postawione pytanie, istotne stanie się ustalenie, czy należy ograniczyć dostęp do informacji publicznej dotyczącej tych osób ze względu na ich prywatność. To, że informacja publiczna dotyczy osoby fizycznej niebędącej osobą pełniącą funkcję publiczną lub niemającej związku z pełnieniem takiej funkcji, nie przesądza jeszcze, że podlega ona ograniczeniu na podstawie art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Skorzystanie z takiego ograniczenia wymaga wykazania, że jest to niezbędne z uwagi na jej prywatność. Aby sformułować adekwatną ocenę w tym zakresie należy zweryfikować, czy dane ujawnione jako informacja publiczna dotykają tej sfery prywatności, która powinna zostać niejawna z uwagi na dobro tej osoby. W każdym wypadku, ocenę w tym zakresie należy formułować ad casum, a więc z uwzględnieniem okoliczności właściwych dla danej sprawy.

W przekonaniu Naczelnego Sądu Administracyjnego niewątpliwe dane osobowe osób skazanych powinny zostać zanonimizowane w sposób uniemożliwiający ich ujawnienie w udostępnionej informacji publicznej (z wyłączeniem sytuacji, gdy wyrok zostaje podany do publicznej wiadomości na podstawie art. 43b Kodeksu Karnego w zw. z art. 197-199 Kodeksu Karnego Wykonawczego). Udostępnienie zanonimizowanej treści uzasadnienia wyroku będzie zatem realizować ochronną funkcję proklamowaną treścią art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Nie można również przyjąć, że w sytuacji, gdy wnioskujący o udostępnienie informacji publicznej, pomimo jej zanonimizowania, wie kogo ona dotyczy, należy mu zawsze odmówić dostępu do tej informacji. Ograniczenie dostępu do zanonimizowanego uzasadnienia wyroku sądu na podstawie art. 5 ust. 2 u.d.i.p. należy szczegółowo uzasadnić, poprzez wykazanie zasadności wyłączenia konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej z uwagi na konstytucyjnie chronione wolności i prawa innych osób – art. 61 ust. 3 Konstytucji RP. Podmiot, do którego skierowano wniosek dostępowy musi zatem wykazać, jakie wartości chroni odmawiając dostępu do zanonimizowanej treści uzasadnienia wyroku i na jakiej podstawie sformułował ocenę, że w danym wypadku ochrona ta wymaga wyłączenia konstytucyjnego prawa do informacji publicznej.

Należy zwrócić uwagę, że udostępnienie zanonimizowanej treści uzasadnienia wyroku samo w sobie nie ujawnia informacji pozwalających na identyfikację podmiotów, których dotyczy. Zanonimizowane orzeczenia sądów wraz z uzasadnieniami ujawniane są w powszechnie dostępnych portalach, jak: Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych, czy Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych oraz w Elektronicznych Systemach Informacji Prawniczej, jak LEX, czy Legalis. Możliwość powiązania zanonimizowanego orzeczenia z podmiotami, których ono dotyczy może wynikać z faktu, że informacje pozwalające na taką identyfikację znajdują się w innych źródłach, jak chociażby wokanda sądowa, czy informacja medialna. Ponadto zasadą jest, że każde postępowania karne jest jawne, a wstęp na salę rozpraw nie jest ograniczony – art. 355 i art. 356 § 1 K.p.k. Jawne jest również ogłoszenie wyroku wraz z podaniem jego ustnych motywów – art. 45 ust. 2 Konstytucji i art. 364 i art. 413 § 1 i § 3 K.p.k. Ustrojodawca, a za nim ustawodawca doszedł zatem do przekonania, że dane pozwalające zidentyfikować osoby, wobec których prowadzone jest postępowanie karne, charakter zarzucanych im czynów oraz rozstrzygnięcie o ich odpowiedzialności nie podlegają utajnieniu, a zatem pozostają jawne. W takim skonfigurowaniu udostępnienie zanonimiozwanego uzasadnienia wyroku w Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych, czy w Elektronicznych Systemach Informacji Prawniczej zawsze będzie wiązało się z możliwością identyfikacji podmiotów, których ono dotyczy. Nie można bowiem wykluczyć, że ktoś posiada informacje pozwalające na taką identyfikację, np. sygnaturę akt sprawy i dane osobowe stron postępowania.

W podobnych uwarunkowaniach funkcjonuje udostępnienie zanonimizowanych wyroków i sporządzonych do nich uzasadnień w trybie dostępu do informacji publicznej. Podmiot wnioskujący o taki dostęp, nie ma obowiązku ujawniania, celu w jakim zawraca się o informację publiczną oraz czy posiada dane pozwalające na identyfikację podmiotów, których ona dotyczy. Jeżeli informacja publiczna zawiera dane dotyczące prywatnej sfery osoby fizycznej niepełniącej funkcji publicznych, dostęp do niej powinien zostać ograniczony w trybie art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Oznacza to, że podmiot, w którego dyspozycji pozostaje informacja publiczna ma obowiązek przeanalizować jej treść i rozstrzygnąć, czy zawiera ona dane wyłączone z dostępu ze względu na prywatność osoby fizycznej. W razie ustalenia, że tak faktycznie jest, należy rozważyć, czy cała informacja publiczna podlega wyłączeniu na podstawie art. 5 ust. 2 u.d.i.p., czy też możliwe jest jej udostępnienie, po usunięciu (anonimizacji) danych prywatnych. Trzeba również ocenić, czy informacja cząstkowa, po usunięciu danych, do których dostęp jest wyłączony na podstawie art. 5 ust. 2 u.d.i.p., nadal ma walor pierwotnej informacji publicznej, innymi słowy, czy po usunięciu treści wyłączonej z dostępu (czasem znacznych fragmentów treści dokumentu) nie doszło do wytworzenia nowego dokumentu o treści odmiennej od pierwotnej. W takiej sytuacji informacja publiczna w ogóle nie podlega udostępnieniu, albowiem wnioskujący uzyskałby dostęp do innych danych publicznych niż te, o które wnioskował. Reasumując należy stwierdzić, że co do zasady, decydująca dla ustalenia, czy informacja publiczna zawiera dane, które powinny zostać wyłączone z dostępu ze względu na ochronę prywatności osoby fizycznej jest treść tej informacji. In concreto, jeżeli wniosek dostępowy dotyczy wyroku sądu i jego uzasadnienia, to podmiot udostępniający taką informację powinien usunąć z treści tych dokumentów wszelkie dane pozwalające na identyfikację osób, których one dotyczą. Należy zaznaczyć, że nie oznacza to konieczności usuwania tych danych, które wprawdzie odnoszą się do sfery prywatnej osób fizycznych, jednakże w następstwie przeprowadzonej anonimizacji nie da się ich przyporządkować do konkretnej osoby, identyfikowalnej z imienia i nazwiska. Wyłączenia dostępu do takich danych nie da się uzasadnić ochroną prywatności osoby fizycznej, jak wymaga tego art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Podmiot udostępniający informację publiczną w postaci wyroku sądu i jego uzasadnienia ma obowiązek przeanalizować ich treść i rozważyć, czy pomimo usunięcia danych identyfikujących osobę fizyczną, jak imię i nazwisko, dokumenty te nie zawierają innych informacji pozwalających na ustalenie, kogo dotyczy orzeczenie – nie chodzi tu wyłącznie o identyfikację oskarżonego, ale również innych uczestników postępowania. Informacje te mogą dotyczyć charakteru popełnionego czynu, okoliczności jego popełnienia, takich jak miejsce, czas, szkód i krzywd, jakich doznał pokrzywdzony, etc. W każdym jednak wypadku, chodzi o dane umożliwiające zidentyfikowanie osoby fizycznej, znajdujące się w treści wyroku i jego uzasadnienia.

Inna konfiguracja zachodzi wówczas, gdy wnioskujący o dostęp do informacji publicznej ujawnia, że posiada wiedzę, kogo dotyczy konkretny wyrok sądu karnego. W takim stanie faktycznym udostępnienie zanonimizowanej treści wyroku i uzasadnienia sądu może spowodować, że ujawnione zostaną dane prywatne, które wnioskujący będzie mógł przyporządkować do konkretnej osoby fizycznej. Należy jednak raz jeszcze podkreślić, że źródłem wiedzy umożliwiającej taką identyfikację nie będzie udostępniona informacja publiczna, lecz inne medium, do którego dostęp miał wnioskujący. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego ograniczenie dostępu do wyroku i uzasadnienia sądu będzie wówczas możliwe, wyłącznie po wykazaniu, że nawet po przeprowadzeniu anonimizacji, treść tych dokumentów zawiera dane, które powinny być chronione ze względu na prywatność osób fizycznych – oskarżonego, skazanego, pokrzywdzonych, świadków, biegłych, itd. Z pewnością okolicznością, jaką należy wziąć pod uwagę przy podejmowaniu takiej decyzji jest wyłączenie jawności rozprawy przez sąd na podstawie art. 360 Kodeksu postępowania karnego albo art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1997 r. o świadku koronnym (Dz. U. 2016 r. poz. 1197) i idące za tym ewentualne wyłączenie jawności podania ustnych motywów wyroku (art. 364 ust. 2 K.p.k.), czy wyłączenie jawności wokandy sądowej (§ 93 ust. 4 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych). W każdym z przywołanych przypadków ograniczenie jawności może nastąpić z uwagi na interes prywatny osoby fizycznej – Naczelny Sąd Administracyjny pomija te układy, w których ograniczenie jawności następuje z uwagi na szeroko pojęty interes publiczny, albowiem nie dotyczą one stosowania art. 5 ust. 2 u.d.i.p.

Wyłączenie jawności rozprawy z uwagi na interes prywatny musi być rozważane jako okoliczność istotna w kontekście stosowania art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Udostępnienie w takiej sytuacji zanonimizowanego wyroku lub uzasadnienia, przy wiedzy, że wnioskujący o dostęp posiada informację, kogo dotyczy orzeczenie, powinno być zasadniczo wyłączone.

Jeżeli jednak jawność rozprawy nie została wyłączona, odmowa udostępnienia zanonimizowanego wyroku i uzasadnienia sądu musi zostać należycie umotywowana poprzez wykazanie, z jakiego powodu interes partykularny, urealniony w prywatności osoby fizycznej uzasadnia wyłączenie konstytucyjnego prawa do informacji publicznej. W tym zakresie ocen prawnych należy z kolei uwzględniać, że takie elementy jak: imię, nazwisko oraz inne dane określające tożsamość oskarżonego; przytoczenie opisu i kwalifikacji prawnej czynu, którego popełnienie oskarżyciel zarzucił oskarżonemu; rozstrzygnięcie sądu, a w razie skazania również dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikację prawną; rozstrzygnięcia co do kary i środków karnych, stanowią informacje ujawniane podczas ogłoszenia wyroku – art. 413 w zw. z art. 418 Kodeksu postępowania karnego.

Uwzględniając wyłożone kwestie należy przyjąć, że Sąd pierwszej instancji prawidłowo zrekonstruował normę prawną w oparciu o art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Skarżący kasacyjnie nie zauważa, że dokonując anonimizacji uzasadnienia wyroku pozbawia go cech identyfikujących osoby fizyczne, których to uzasadnienie dotyczy, a zatem nie narusza art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Wbrew stanowisku Prezesa Sądu nie dochodzi do ujawnienia danych osobowych. Fakt posiadania przez wnioskującego danych osobowych skazanego, a więc informacji pozwalających na identyfikację osoby, której dotyczy zanonimizowane uzasadnienie wyroku zobowiązuje Prezesa Sądu do rozważenia, czy zawarto w nim inne dane prywatne, które należy chronić w reżimie art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Nie chodzi więc wyłącznie o rozstrzygnięcie, czy skazani we wnioskowanych sprawach posiadali status osoby pełniącej funkcje publiczne lub mającej związek z taką funkcją, lecz przede wszystkim o to, czy zanonimizowana treść uzasadnienia wyroku ujawnia dane, do których dostęp powinien być ograniczony w trybie art. 5 ust. 2 u.d.i.p. Z akt sprawy wynika, że wniosek dostępowy dotyczył uzasadnień wyroków wydanych w sprawach dotyczących czynu zabronionego określonego w art. 130 Kodeksu karnego – tj. przestępstwa szpiegostwa. Cechy znamion tego przestępstwa – prima facie - nie wskazują na to, że jego popełnienie związane jest z ingerencją w dobra prywatne osób fizycznych, a odmiennych ocen w tym zakresie nie można poczynić w oparciu o wydane decyzje administracyjne.

Wyłożone kwestie dotyczące możliwości zastosowania art. 5 ust. 2 u.d.i.p. nie zostały rozważone przez Skarżącego kasacyjnie w wydanych decyzjach administracyjnych i dlatego przyjęta w tej materii ocena prawna Sądu pierwszej instancji, wyrażająca się w wytknięciu naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 7, art. 8, art. 77 § 1 i art. 107 § 3 k.p.a. jest prawidłowa. Uchybienia te niewątpliwe mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy.

Naczelny Sąd Administracyjny podziela zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. c) p.p.s.a. w zw. z art. 7, art. 77 § 1 k.p.a. w zakresie, w jakim zobowiązuje Skarżącego kasacyjnie do oceny prawnej okoliczności, że wnioskujący jest przedstawicielem prasy. Na gruncie art. 3a ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. 208 r. poz. 1914) utrwalone jest stanowisko judykatury, że jeżeli wnioskowana przez prasę informacja ma charakter informacji publicznej, to jej udostępnienie lub odmowa jej udostępnienia powinna nastąpić w trybie przepisów u.d.i.p., a tym samym prasa w powyższym zakresie nie korzysta z regulacji prawnych innych niż te, które dotyczą ogółu społeczeństwa – zob. wyrok NSA z dnia 16 lutego 2016 r., sygn. I OSK 1135/15. Zasadność przedmiotowego zarzutu nie ma jednak znaczenia dla skuteczności skargi kasacyjnej, albowiem kierunek rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji jest prawidłowy.

Mając całość powyższego na uwadze, Naczelny Sąd Administracyjny działając na podstawie art. 184 p.p.s.a. oddalił skargę kasacyjną.