Wyrok z dnia 2001-08-22 sygn. V CKN 423/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V CKN 423/00

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2001 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Marek Sychowicz (przewodniczący)

SSN Bronisław Czech

SSA Jan Górowski (sprawozdawca)

Protokolant Piotr Malczewski

w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Usługowo-Handlowego „G.” Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

przeciwko „H.” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. i A. C.

o zapłatę,

po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 22 sierpnia 2001 r.

na rozprawie

kasacji pozwanej Spółki „H.” od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach

z dnia 17 grudnia 1998 r., sygn. akt I ACa 491/98,

oddala kasację i zasądza od strony pozwanej […] Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz strony powodowej kwotę 1500 (tysiąc pięćset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Wojewódzki w Katowicach wyrokiem z dnia 5 lutego 1998 r. zasądził od pozwanych H. Spółki z o.o. w W. i A. C., na rzecz strony powodowej Przedsiębiorstwa Usługowo - Handlowego „G.” Spółki z o.o., kwotę 60.900 zł wraz z ustawowymi odsetkami, z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego i w pozostałej części powództwo oddalił.

Sąd Wojewódzki oparł rozstrzygnięcie na podstawie następującego, ustalonego stanu faktycznego:

W dniu 14 września 1993 r. pozwana spółka, jako importer i sprzedawca, zawarła z A. A. C. (dealerem) umowę dotyczącą obrotu samochodami marki H.. W zakresie sprzedaży samochodów kontrahenci uzgodnili, że po ustaleniu z klientem modelu samochodu i konkretnego egzemplarza, agent ustali cenę tego samochodu, a następnie razem z nabywcą wypełnią bankowy dowód wpłaty na rzecz konta bankowego dealera, z określeniem tytułu wpłaty oraz danych personalnych nabywcy. Agent jednocześnie miał obowiązek wypełnić polecenie przelewu pieniędzy na rzecz pozwanej Spółki. Po dokonaniu wpłaty przez klienta w banku dealera i telegraficznym zrealizowaniu przelewu na rzecz H., dealer miał obowiązek przesłania faxem dowodu przelewu pieniędzy. Na tej podstawie pozwana spółka miała przesłać dealerowi wypełnioną fakturę, umożliwiając tym samym przekazanie samochodu nabywcy.

Pozwany A. C., na podstawie umowy wiążącej go ze spółką H., przyjął od strony powodowej w dniu 26 marca 1996 r. zaliczkę w kwocie 20.000 zł. W tym samym dniu dealer, w imieniu sprzedawcy, wystawił fakturę VAT nr […] na kwotę 60.900 zł, którą wręczył nabywcy. W fakturze tej, jako datę sprzedaży, określono dzień 26 marzec 1996 r. Oznaczono nabyty samochód rokiem produkcji, pojemnością silnika, stanem licznika, numerem nadwozia i silnika. Faktura zawierała klauzulę: „Do zapłaty na rachunek sprzedawcy ... 60.900 zł. Odbiór samochodu nastąpi po wpływie całej sumy do zapłaty na rachunek sprzedawcy”.

Pozostałość ceny za samochód strona powodowa uregulowała dealerowi w dniach: 3 kwietnia 1996 r. i 1 czerwca 1996 r.

Pozwana spółka odmówiła wydania samochodu stronie powodowej z powodu braku wpływu na jej konto gotówki.

W ocenie Sądu pierwszej instancji obydwie strony pozwane nie dostosowały się do wiążących je postanowień umowy. Pozwany A. C. nie przekazał bowiem H. ceny za samochód, a pozwana spółka, mimo ciążącego na niej obowiązku wystawienia faktury, czynność taką w jej imieniu zleciła dealerowi. Wystawienie faktury stanowiło potwierdzenie zawarcia umowy kupna – sprzedaży pomiędzy stroną powodową i pozwaną. Dlatego kupującemu przysługuje, w stosunku do pozwanej spółki, roszczenie o zwrot ceny, na podstawie art. 471 k.c., natomiast roszczenie wobec pozwanego A. C. miało uzasadnienie w przepisie art. 405 k.c. w związku z art. 410 k.c.

Apelacje od tego wyroku, w części uwzględniającej powództwo, wnieśli pozwani.

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 17 grudnia 1998 r. zmienił zaskarżony wyrok tylko w zakresie odsetek, zasądzając je w wysokości 33% od dnia 15 kwietnia 1998 r. i w pozostałej części apelacje oddalił. Przyjął w zasadzie za własną podstawę faktyczną wyroku Sądu pierwszej instancji. Odmiennie tylko ustalił, że zaproponowane dealerowi przez spółkę H., w piśmie z dnia 30 października 1991 r., nowe warunki współpracy nie zostały przez pozwanych uzgodnione. A. C. bowiem, pomimo żądania pozwanej spółki, nie potwierdził ich na piśmie i zaproponował spotkanie w sprawie uszczególnienia umowy dealerskiej, do którego nie doszło.

W związku z tym Sąd Apelacyjny wskazał, że pozwanego w 1996 r. łączyła w dalszym ciągu umowa z 14 września 1993 r., w pierwotnym jej brzmieniu. Ocenił, że pozwany, jako agent spółki H., działał w jej imieniu i na jej rzecz. Dlatego dokonany sposób zapłaty ceny odpowiadał sposobowi i wymogom przedstawionym przez A. C., a z wystawionej przez niego w dniu transakcji faktury nie wynikało, kto winien wpłaty przekazać na konto pozwanej spółki H., to znaczy czy dealer, czy też nabywca. W konsekwencji doszedł do konkluzji, że powodowa spółka uiściła całą cenę samochodu, a pozwana spółka H. nie uczyniła zadość swemu obowiązkowi, gdyż uzależniła wydanie samochodu od ponownej zapłaty ceny.

Postępowanie A. C. uznał za przywłaszczenie sobie wpłaconej przez stronę powodową ceny samochodu i w konsekwencji przyjął, że ponosi on odpowiedzialność za szkodę na podstawie art. 415 k.c.

W kasacji, pozwana H. Spółka z o.o., zarzucając naruszenie przez błędną wykładnię art. 758 k.c. i art. 759 k.c., wniosła o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 25 lutego 1998 r. i o oddalenie powództwa wobec tej strony pozwanej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Brak powołania podstawy z art. 393[1]; pkt 2 k.p.c. sprawia, że ustalenia Sądu meriti wiążą Sąd Najwyższy przy ocenie zarzutów ulokowanych na podstawie z art. 393[1]; pkt 1 k.p.c.

Trafnie Sąd Apelacyjny przyjął, że wobec nie uzgodnienia proponowanych przez spółkę H. dealerowi zmian, łączyła w 1996 r. pozwanych umowa agencyjna z dnia 14 września 1993 r., w swym pierwotnym brzmieniu. Na gruncie jej postanowień, agent A. C. był uprawniony do stałego zawierania za wynagrodzeniem umów sprzedaży samochodów marki H. na rzecz dającego zlecenie. Był nie tylko pośrednikiem, ale też pełnomocnikiem dającego zlecenie. Zawierane przez agenta – pełnomocnika – umowy sprzedaży wywierały zatem bezpośrednie skutki prawne w sferze prawnej zleceniodawcy, to jest pozwanej spółki H.. W rezultacie spółka ta stawała się stroną nabywającą prawa i obciążoną obowiązkami z momentem dokonywania przez agenta kolejnych czynności prawnych. Powodowa spółka zawarła w związku z tym umowę kupna – sprzedaży przedmiotowego samochodu, a pozwaną spółkę przy tej transakcji reprezentował dealer. Powołana przez skarżącego faktura VAT stanowiła pisemny dowód jej zawarcia.

Celem wskazanego w kasacji art. 759 k.c. jest ochrona interesu prawnego nabywcy, a nie stron stosunku agencyjnego. Przepis ten ma zastosowanie, co wynika wprost z jego treści, tylko w wypadku występowania wątpliwości, do czego uprawniony jest agent. W takiej sytuacji te wątpliwości powinno się tłumaczyć, zgodnie z domniemaniem wynikającym z tego przepisu, na korzyść klienta, to znaczy, że jest on upoważniony do przyjmowania dla dającego zlecenie zapłaty za spełnione świadczenie. Należało zatem odpowiedzieć, czy zawarta w fakturze klauzula rzeczywiście była dla powodowej spółki wystarczającą informacją, że ma uiścić cenę samochodu wprost na konto pozwanej spółki z pominięciem konta dealera.

Treść postanowienia „do zapłaty na rachunek sprzedawcy... zł 60.900. Odbiór samochodu nastąpi po wpływie całej sumy do zapłaty na rachunek sprzedawcy” nie wskazuje jednak, że to nabywca wprost, z pominięciem dealera, ma uiścić cenę na rzecz pozwanej spółki. Agent występujący jako pośrednik i jednocześnie jako pełnomocnik, jest uprawniony nie tylko do zawarcia, ale i wykonania umowy z klientem. Z tego powodu do powstania wątpliwości, że taki agent jest upoważniony do przyjmowania dla dającego zlecenie zapłaty za świadczenie (art. 759 k.c.), muszą istnieć wyraźne okoliczności pozwalające przyjąć, że obsługujący go podmiot nie jest upoważniony do odbioru pieniędzy za zbytą rzecz. Inna interpretacja godzi zarówno w bezpieczeństwo obrotu, jak i w potrzebę ochrony uzasadnionego interesu konsumenta. Ponieważ powołana klauzula nie informowała nabywcy, że to on osobiście, z pominięciem dealera, powinien wpłacić cenę za samochód na konto pozwanej spółki i tym samym nie wystąpiły wątpliwości co do tego, że agent jest uprawniony do odbioru ceny za sprzedany samochód, to wskazany w kasacji art. 759 k.c. nie miał zastosowania.

W tym stanie rzeczy kasacja, pozbawiona usprawiedliwionej podstawy, uległa oddaleniu (art. 393¹² k.p.c., w brzmieniu sprzed 1 lipca 2000 r.)