Wyrok z dnia 1998-11-27 sygn. III CKN 52/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 52/98

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 1998 r

Sąd Najwyższy Izba Cywilna w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN - Z. Struś Sędziowie: SN - S. Dąbrowski (spraw.) SN - Z. Kwaśniewski

Protokolant: B. Nowicka

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 1998 r.

na rozprawie sprawy z powództwa

przeciwko W|

o zapłatę

na skutek kasacji pozwanego

od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Siedlcach

z dnia 16 października 1997 r., sygn. akt I Ca 498/97

oddala kasację.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 1997 r. Sąd Rejonowy w Siedlcach zasądził kwotę 10.041,50 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 30 października 1996 r. do dnia zapłaty. Sąd Rejonowy poczynił następujące ustalenia: Od wiosny 1994 r. do lipca 1995 r. powód wielokrotnie sprzedawał pozwanemu zboże na potrzeby prowadzonej przez pozwanego fermy kur. Najczęściej zapłata ceny następowała bezpośrednio przy wydaniu towaru. Powód nie wystawiał rachunków ani faktur, pozwany nie otrzymywał dowodów wpłat. Za dostawy w dniach 27 czerwca, 5, 13 i 17 lipca 1995 r. powód nie otrzymał zapłaty. Pozwany wydał powodowi pisemne potwierdzenia zakupu określonej ilości zbóż za odpowiednią cenę, z podaniem daty zakupu i podpisem. Fakt, że pozwany wypłacał powodowi pieniądze, co potwierdziło kilku świadków, w ocenie Sądu Rejonowego stoi na przeszkodzie uznaniu, że nie wszystkie należności pozwany uregulował.

Apelację pozwanego od tego wyroku Sąd Wojewódzki w Siedlcach oddalił wyrokiem z dnia 16 października 1997 r. Sąd Wojewódzki nie uwzględnił zgłoszonego w apelacji wniosku dowodowego o przesłuchanie świadka uznając, że pozwany nie wykazał, iż nie mógł zgłosić tego dowodu przed sądem pierwszej instancji. Podniesiona w apelacji okoliczność, że dokumenty, które przedstawił powód, nie są pokwitowaniami wystawionymi przez pozwanego w chwili dostarczenia towaru, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, nie ma zasadniczego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Pozwany nie kwestionuje, że nabył od powoda zboże i okoliczność ta zgodnie z art. 229 k.p.c. nie wymaga dowodu. Skoro pozwany podnosi, że zapłacił cenę powodowi, to zgodnie z treścią art. 6 k.c. winien tę okoliczność udowodnić. Zgodnie z art. 462 § 1 k.c. dłużnik spełniając świadczenie, może żądać od wierzyciela pokwitowania. Pozwany zatem winien złożyć pokwitowanie wystawione przez powoda jako dowód spełnienia świadczenia. Takiego pokwitowania pozwany nie przedstawił. Nie wyklucza to możliwości dowodzenia przez pozwanego innymi środkami dowodowymi faktu spełnienia świadczenia. Pozwany zgłaszał na tę okoliczność dowody, które zdaniem Sądu Wojewódzkiego zostały przez Sąd Rejonowy oceniane zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.), w wyniku czego nie doszło do naruszenia przepisów prawa procesowego,

Wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżył kasacją pozwany. Wskazując jako podstawę kasacji art. 393 pkt 2 k.p.c. zarzucił mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenia przepisów prawa procesowego, a mianowicie:

1) art, 381 k.p.c. przez niedopuszczenie, wskazanego w apelacji dowodu z zeznań świadka, zgłoszonego celem wyjaśnienia faktu mającego istotny wpływ na wynik sprawy, odmawiając tym samym wyjaśnienia faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy;

2) art. 233 § 1 i 382 k.p.c., przez pominięcie przy wyrokowaniu tych części

które potwierdzają fakt zapłaty za zboże;

3) art. 328 § 2 k.p.c. oraz tego przepisu w związku z art, 391 k.p.c. o ile sądy obu instancji nie ustosunkowały się w uzasadnieniach wyroków do zeznań świadków wskazanych w poprzednim zarzucie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie jest zasadna. Pozwany zgłosił dowód z zeznań świadka dopiero w apelacji. Stosownie do przepisu art. 381 k.p.c, Sąd drugiej instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Pozwany nie kwestionuje możliwości wskazania dowodu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, twierdzi natomiast, że wówczas nie było takiej potrzeby, gdyż uważał, że dowody z zeznań innych świadków wystarczą do ustalenia, iż zapłacił powodowi cenę za dostarczone zboże. Wedle pozwanego potrzeba powołania świadka powstała dopiero po wyroku Sądu pierwszej instancji, gdy okazało się, że Sąd odmówił wiary przesłuchanym świadkom. Stanowiska tego nie można podzielić. Jeszcze w okresie obowiązywania k.p.c. z 1930 r. Sąd Najwyższy dokonując wykładni art. 404, który był odpowiednikiem obecnego art. 381 k.p.c., stwierdził że niepowołanie w pierwszej instancji dowodu ze świadka znanego stronie, wywołane przypuszczeniem, iż wystarczą zeznania innych świadków, nie usprawiedliwia spóźnionego powołania tego świadka dopiero w  skardze apelacyjnej, gdyż nie ma żadnych podstaw do przewidywań, jak poszczególne dowody zostaną przez sąd ocenione (orzeczenie Sądu Najwyższego z 22 listopada 1937 r., C II 1304/37, Przegląd Sądowy z 1938 r., poz. 255). Podobny pogląd wyrażony został w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 1946 r., C I 306/46 (PiP z 1947 r., Nr 2, str. 131).W obowiązującym od dnia 1 lipca 1996 r. stanie prawnym orzeczenia te odzyskały aktualność i trzeba uznać, że pominięcie przez Sąd Wojewódzki zgłoszonego w apelacji dowodu, nie naruszyło art. 381 k.p.c.

Zarzucając naruszenie przepisów art. 233 § 1, 328 § 1 i 382 k.p.c. w kasacji zakłada się, że Sądy obu instancji odmówiły wiarygodności zeznaniom świadków i nie wyjaśniły przyczyn dla których to uczyniły. Założenie nie odpowiada rzeczywistości, gdyż z uzasadnienia zaskarżonego wyroku i wyroku Sądu pierwszej instancji wynika, że Sądy wiarygodności tych dowodów nie kwestionowały. Odnosząc się do zeznań świadków Sąd pierwszej instancji zauważył, że fakt zapłaty pieniędzy powodowi na posesji pozwanego, stwierdzony przez świadków, nie stoi w sprzeczności z tym, że istnieją należności nie uregulowane przez pozwanego. Nie można zgodzić się z zarzutem kasacji, że Sąd Wojewódzki podzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji co do oceny dowodów, naruszył przepisy art. 233 § 1, 328 § 2 i 382 k.p.c. Świadkowie nie zeznali których konkretnie dostaw zboża dotyczyła zapłata. Biorąc pod uwagę stały charakter stosunków handlowych stron i wielokrotność ! dostaw zboża, usprawiedliwiony jest pogląd sądów, że wskazywane przez I świadków okoliczności zapłaty, nie muszą obejmować konkretnych czterech dostaw za które pozwany nie zapłacił powodowi.

Z powyższych względów i na mocy art. 393¹² k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 10/2010

Nie jest usprawiedliwione zgłoszenie dowodu z zeznań świadka dopiero w skardze apelacyjnej, jeżeli strona nie powołała tego dowodu przed sądem pierwszej instancji z tej przyczyny, że przypuszczała, iż do wykazania spornej okoliczności wystarczą inne dowody.

(wyrok z dnia 27 listopada 1998, III CKN 52/98, Z. Strus, S. Dąbrowski, Z. Kwaśniewski, niepubl.)

Komentarz

Anny Gołębiowskiej, Monitor Prawniczy 2010, nr 10, dodatek, s. 33

Komentatorka przypomniała, że w obecnie obowiązujących przepisach kodeksu postępowania cywilnego został przyjęty system apelacji pełnej, w którym sąd rozpoznający apelację ma prawo do ponownego zbadania sprawy. Sąd ten, tak jak sąd pierwszej instancji, jest sądem merytorycznym. System apelacji pełnej nie może jednak prowadzić do nieograniczonego przedłużania postępowania, stąd wprowadzenie zasady koncentracji materiału dowodowego przed sądem pierwszej  instancji oraz ograniczenie nowości w postępowaniu przed sądem drugiej instancji.

Wskazała, że strony lub ich pełnomocnicy powinni mieć na względzie treść art. 381 k.p.c. oraz jego wykładnię potwierdzoną przez omawiany wyrok już na samym początku postępowania przed sądem pierwszej instancji, przy przygotowywaniu pozwu lub odpowiedzi na pozew. Jak pokazuje orzecznictwo, na etapie postępowania apelacyjnego nie można naprawiać błędów popełnionych w postępowaniu dowodowym przed sądem pierwszej instancji.