Postanowienie z dnia 2004-09-29 sygn. II CK 550/03

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CK 550/03

POSTANOWIENIE

Dnia 29 września 2004 r. Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Gerard Bieniek (przewodniczący)

SSN Tadeusz Domińczyk (sprawozdawca)

SSN Marian Kocon

Protokolant Anna Banasiuk

w sprawie z wniosku P. W.

przy uczestnictwie M. S. Ł.

o zasiedzenie,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej

w dniu 29 września 2004 r.,

kasacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 21 sierpnia 2003 r., sygn. akt II Ca 658/03

uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

We wniosku z dnia 6 kwietnia 2001 r. wnioskodawczyni P. W. domagała się stwierdzenia, iż z dniem 17 maja 1999 r. nabyła w drodze zasiedzenia własność zabudowaną domem mieszkalnym nieruchomości o powierzchni 200 m², położonej w L., dla której Sąd Rejonowy w Poznaniu prowadzi księgę wieczystą oznaczoną nr [...], a w której – jako właściciel – wpisany jest uczestnik postępowania M. Ł.

Postanowieniem z dnia 10 grudnia 2002 r. której Sąd Rejonowy w Poznaniu wniosek oddalił z następującym uzasadnieniem.

Objęta wnioskiem powierzchnia gruntu stanowi część działki geodezyjnej o powierzchni 1695 m². Na przełomie lat 50-tych o 60-tych rodzice uczestnika udostępnili ją do korzystanie J. S. Ta następnie wzniosła na niej dom mieszkalny i ogrodzenie.

W sprawie z powództwa uczestnika postępowania przeciwko J. S. o wydanie użytkowanej części działki, strony zawarły ugodę, w wyniku której J. S. zachowała prawo dożywotniego władania tą częścią oraz domem na niej wzniesionym, przy czym strony ustaliły, że część ogólnej należności podatkowej za działkę obciążać będzie J. S.

W czerwcu 1969 r. z J. S. zamieszkała wnioskodawczyni. Wcześniej tymczasem zamieszkał tam jej mąż R. W. W kilka dni po wprowadzeniu się wnioskodawczyni, dom opuściła J. S. Od tej pory do chwili obecnej wnioskodawczyni mieszka tam wywiązując się z obowiązku płacenia przypadającej na nią części podatku.

Za życia J. S. (zmarła maja 1981 r.) uczestnik nie czynił wnioskodawczyni przeszkód w korzystaniu z nieruchomości. Z żądaniem opuszczenia jej wystąpił pismem z dnia 24 lutego 2001 r. wnosząc następnie powództwo o wydanie.

W tym stanie faktycznym i wobec odmowy wiarygodności zeznaniom świadków, w oparciu o które wnioskodawczyni dążyła do wykazania, że nabyła nieruchomość odpłatnie od J. S, Sąd Rejonowy przyjął, że nie może być uznana za posiadacza samoistnego. Świadczyła wprawdzie należności podatkowe, ale nie czyniła tego w imieniu własnym.

Uwzględniając apelację wnioskodawczyni Sąd Okręgowy odmiennie ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy, zmienił zaskarżone postanowienie i orzekł zgodnie z żądaniem wniosku. Według stanowiska Sądu Okręgowego, brak wykazania, że wnioskodawczyni weszła we władanie nieruchomości świadcząc określoną sumę J. S. nie przesądza o tym, że jej posiadaniu nie można przypisać cechy samoistności. Istotne jest natomiast, że w okresie faktycznego władania nieruchomością ani wnioskodawczyni, ani też uczestnik postępowania nie podejmowali żadnych kroków, które mogłyby być poczytane jako wynikające z kwestionowania tytułu wnioskodawczyni do posiadania. W tych warunkach wnioskodawczyni służy domniemanie samoistności posiadania, stosownie do treści art. 339 k.c. Uczestnik tego domniemania nie obalił, a zważywszy, iż upłynął dwudziestoletni okres czasu od daty objęcia nieruchomości we władanie, spełniona została także druga przesłanka zasiedzenia. Oznaczenie początku biegu zasiedzenia datą 17 maja 1969 r., jakkolwiek pozostaje to bez większego znaczenia, skoro terminy alternatywne mieszczą w przeciągu około jednego miesiąca, to jednak ta data jest najbardziej miarodajna, gdyż została udokumentowana meldunkiem.

W kasacji, powołując się na obie jej podstawy, uczestnik postępowania wnosi o zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie apelacji wnioskodawczyni. Zarzuca, że z naruszeniem przepisów art. 227, 233 § 1 i 316 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy ocenił zebrane w sprawie dowody i wyprowadził z nich wadliwe wnioski, a w konsekwencji naruszył także przepisy art. 172, 336 i 300 k.c.

Sąd najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do treści art. 172 k.c. posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. W tym drugim przypadku czas władania właścicielskiego posiadacza wydłuża się do lat trzydziestu.

Za posiadacza samoistnego może być uznana tylko taka osoba, która włada rzeczą jak właściciel, co okolicznościach konkretnego stanu faktycznego oznacza brak potrzeby liczenia się z uprawnieniami właścicielskimi innej osoby.

Otóż stan faktyczny sprawy zdominowany jest treścią stosunków w jakich właściciel, uczestnik postępowania pozostawał z J. S. Ta zaś władała nieruchomością, oddaną jej do korzystania dożywotnio, co było przedmiotem ugody zawartej w sprawie o wydanie nieruchomości. Już tylko z tego wynika w sposób nie budzący wątpliwości, że z właścicielem nieruchomości łączył ją stosunek obligacyjny. Wyrazem tego była zresztą jej partycypacja w należnościach podatkowych.

Wnioskodawczyni, podobnie jak członkowie jej rodziny, w okresie posiadania nieruchomości przez J. S. zamieszkała w budynku na tej nieruchomości wzniesionym wyłącznie z przyzwolenia tejże J. S. W istocie uzyskała zatem status domownika. Po opuszczeniu natomiast nieruchomości przez J. S. przejęła obciążający ją obowiązek świadczeń podatkowych. Pozostaje w związku z tym pytanie jakie konkretnie zdarzenia, poczynać od dnia opuszczenia nieruchomości przez J. S., mogły różnić posiadanie sprawowane przez wnioskodawczynię od posiadania tejże J. S. Na to pytanie w okolicznościach stanu faktycznego sprawy brak odpowiedzi. Jeżeli tymczasem posiadaniu J. S., wobec treści stosunku prawnego łączącego ją z właścicielem nieruchomości, nie da się przypisać przymiotu posiadania samoistnego, to w takiej samej sytuacji pozostawała wnioskodawczyni. Nic zaś nie wskazuje aby przekształciła ona swoje posiadanie zależne w samoistne. W orzecznictwie przyjmuje się wprawdzie dopuszczalność przekształcenia (por. orz. SN z dnia 13 marca 1971 r., III CRN 516/70 – OSPiKA 1971/11/207), ale skuteczność takiego przekształcenia wymaga, aby posiadacz uczynił to jawnie, czyli zamanifestował zmianę w sposób widoczny dla otoczenia. Sama natomiast świadomość posiadania samoistnego nie może być uznana za wystarczająca, a co za tym idzie jest prawnie bezskuteczna.

W świetle tych uwag zaskarżone postanowienie nie mogło się ostać i na zasadzie art. 393¹³ § 1 k.p.c. należało orzec jak w sentencji.