Uchwała z dnia 1991-10-11 sygn. III CZP 37/91

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 37/91

Uchwała

z dnia 11 października 1991 r.

Przewodniczący: Prezes SN S. Rudnicki. Sędziowie SN: G. Filcek, B. Myszka, A. Nalewajko, Z. Strus, J. Suchecki, T. Żyznowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy z udziałem prokuratora W. Bryndy rozpoznał wniosek Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 marca 1991 r. o udzielenie odpowiedzi na następujące zagadnienie prawne:

Czy sąd rejestrowy może wykreślić z rejestru spółdzielni spółdzielnię, likwidowaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości (Dz. U. Nr 6, poz. 36 z późn. zm.), jeżeli bilans na dzień zakończenia likwidacji spółdzielni nie został zatwierdzony ani przez walne zgromadzenie - z powodu poważnych trudności z jego zwołaniem, ani przez właściwy centralny związek - wobec likwidacji związków spółdzielczych?

podjął następującą uchwałę:

W razie niemożności zatwierdzenia przez organy powołane w art. 126 § 1 i 2 prawa spółdzielczego bilansu na dzień zakończenia likwidacji spółdzielni likwidowanej na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości (Dz. U. Nr 6, poz. 36 z późn. zm.), sąd rejestrowy może wykreślić z rejestru spółdzielni taką spółdzielnię po zatwierdzeniu przez likwidatora tejże spółdzielni bilansu na dzień likwidacji spółdzielni.

Uzasadnienie

Stosownie do art. 126 § 1 i 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 30, poz. 210 ze zm.) po zakończeniu likwidacji likwidator przedstawia walnemu zgromadzeniu do zatwierdzenia bilans na dzień zakończenia likwidacji. Jeżeli zwołanie walnego zgromadzenia napotyka na poważne trudności, likwidator przedstawia bilans do zatwierdzenia właściwemu centralnemu związkowi. Zatwierdzenie bilansu spółdzielni na dzień zakończenia likwidacji jest - jak się powszechnie przyjmuje - bezwzględnym warunkiem zgłoszenia wniosku o wykreślenie spółdzielni z rejestru. Odpowiednia uchwała powinna być załączona do zgłoszenia. Uzyskanie tego dokumentu w sposób przez ustawodawcę przewidziany w powołanym art. 126 prawa spółdzielczego okazuje się niemożliwe wobec poważnych trudności, jakie wynikają przy zwołaniu walnego zgromadzenia. Trudności te są z reguły wynikiem braku zainteresowania członków sprawami spółdzielni będącej w likwidacji. Natomiast drugi z organów wymienionych w art. 126 § 2 prawa spółdzielczego, tj. właściwy centralny związek, który mógłby zatwierdzić bilans sam przeszedł w stan likwidacji, z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości (Dz. U. Nr 6, poz. 36 ze zm.). Pozbawienie możliwości zatwierdzenia bilansu przez będący w stanie likwidacji właściwy centralny związek i poważne trudności ze zwołaniem walnego zgromadzenia sprawiają, że unormowanie zawarte w przytoczonym art. 126 prawa spółdzielczego okazało się całkowicie nieadekwatne do uzasadnionych potrzeb społecznych i prawnych, związanych z uporządkowaniem rejestrów sądowych przez wykreślenie spółdzielni faktycznie nie istniejących, a dotychczas -wobec napotykanych trudności - jeszcze nie zlikwidowanych. Jest to wynikiem braku regulacji prawnej w odniesieniu do czynności zatwierdzenia bilansu. Stosownie do przeważającego poglądu luka w prawie występuje wówczas, gdy dla określonego stosunku społecznego nie będącego prawnie obojętnym (nie pozostawiającym poza sferą zainteresowania prawa) nie ma normy prawnej czy to wyraźnej, czy to dającej się wyprowadzić w drodze wykładni. W przedstawionej sytuacji wnioskowanie per analogiam stanowi środek służący do wypełnienia występującej luki w prawie. Zasadniczą przesłanką sięgania do analogii z ustawy jest podobieństwo stanów faktycznych przy takim samym motywie legislacyjnym (ratio legis). Wymagania te spełnia art. 19 ust. 1 przytoczonej powyżej ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości. Stanowi on, że likwidator jest uprawniony do dokonywania czynności wymagających działania organów likwidowanego związku spółdzielczego, niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji. Niewątpliwe, jest, że zatwierdzenie bilansu na dzień zakończenia likwidacji jest niezbędne do wykreślenia spółdzielni z rejestru. Pozycja likwidatora związku i spółdzielni nie wykazuje - zwłaszcza w końcowej fazie postępowania likwidacyjnego - różnic uniemożliwiających przyjęcie, że także likwidator spółdzielni jest uprawniony do dokonania czynności wymagających działania organów likwidowanej spółdzielni niezbędnych do zakończenia likwidacji. Cechy istotne i elementy wspólne w obu porównywalnych przypadkach, tzn. unormowanym i nie unormowanym przez prawo, potwierdzają, że przyjęte rozwiązanie uwzględnia myśl i wolę ustawodawcy, co wyklucza zarzut przekroczenia swych uprawnień przez organ stosujący prawo. Sąd rejestrowy może zatem wykreślić z rejestru spółdzielni spółdzielnię, likwidowaną na podstawie przepisów powołanej ustawy z dnia 20 stycznia 1990 r. o zmianach w organizacji i działalności spółdzielczości.

W wypadku gdy likwidator podejmuje czynności zamiast walnego zgromadzenia, dokonana przez niego czynność ma takie samo znaczenie, jak uchwała walnego zgromadzenia, i dlatego będą miały do niej odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące walnego zgromadzenia. Będą one podlegały zaskarżeniu do sądu (art. 42 pr. spółdz.). Sąd orzekający, rozstrzygając o zasadności zgłoszonych zarzutów, ustali i oceni także istnienie przesłanek uzasadniających - w świetle art. 126 § 2 prawa spółdzielczego - zatwierdzenie przez likwidatora bilansu na dzień zakończenia likwidacji. Powyższe względy uzasadniają udzielenie odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne jak w sentencji uchwały.