Wyrok z dnia 2002-01-09 sygn. V CKN 641/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V CKN 641/00

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 stycznia 2002 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Bronisław Czech (przewodniczący)

SSN Maria Grzelka (sprawozdawca)

SSN Marek Sychowicz

Protokolant Izabella Janke

w sprawie z powództwa Banku S.A. Oddział w W. przeciwko Przedsiębiorstwu „M.” Spółce z o.o. w W. o zapłatę,

po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 9 stycznia 2002 r.

na rozprawie kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 1 lutego 1999 r., sygn. akt X Ga 126/98,

oddala kasację i zasądza od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 1.000,- (jeden tysiąc) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił apelację pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej z dnia 31 marca 1998 r., mocą którego zasądzona została od pozwanego na rzecz powoda kwota 10.729,- złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 24 czerwca 1996 r. Sąd Okręgowy, podzielając ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji przyjął, że w związku z omyłkowym zaksięgowaniem na dobro pozwanego na jego rachunku bankowym kwoty 10.729,- złotych, a następnie przelaniem przez Komornika tej kwoty wierzycielowi pozwanego na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego Wrocław Śródmieście Sądu Pracy z dnia 11 września 1995 r. w sprawie IV ZP [...] pozwany stał się bezpodstawnie wzbogacona odnośnie do w/w kwoty. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego co do tego, że wzbogacenie pozwanego wyrażało się pomniejszeniem jego pasywów obejmujących spłatę zadłużenia wynikającego z wyroku Sądu Pracy. Uznał też Sąd Okręgowy, że bezskuteczne było powoływanie się pozwanego na umorzenie postępowania wznowionego w sprawie IV ZP [...], skoro w tej sprawie pozwana wyraziła zgodę na cofnięcie pozwu; zdaniem Sądu Okręgowego w ten sposób pozwana pozbawiła się możliwości udowodnienia, że sporna kwota nie należała się powodowi R. L. występującemu w sprawie IV ZP [...] (oznaczonej po wznowieniu postępowania sygnaturą IV ZP [...]1) i że wobec tego nie istniał jej dług wobec w/w powoda co skutkowało niemożnością uznania, że pozwana nie miała obowiązku liczenia się z obowiązkiem zwrotu przedmiotowej kwoty.

W kasacji pozwany zarzucił naruszenie prawa materialnego – przepisów art. 5, art. 405 i art. 409 k.c. przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie i wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku lub o jego zmianę przez oddalenie powództwa. Skarżący podniósł, że do istoty wzbogacenia należy przede wszystkim możliwość faktycznego rozporządzenia przysporzonym majątkiem i korzystania z niego co w jego sytuacji nie miało miejsca ponieważ nie wiedział on o fakcie nieprawidłowego zaksięgowania na jego koncie nienależnej mu kwoty. Zaprzeczył też żeby na skutek egzekucji komorniczej spłacone zostało jego zobowiązanie wobec R. L.. Według twierdzeń skarżącego, we wznowionym postępowaniu w sprawie z powództwa R. L. orzeczenie o umorzeniu postępowania wydane zostało na skutek wycofania powództwa i zrzeczenia się przez powoda roszczenia wobec czego błędne jest stanowisko wyrażone w zaskarżonym wyroku, że pozwany, wyrażając zgodę na umorzenie postępowania w tamtej sprawie, pozbawił się możliwości wykazania, że jego dług w stosunku do R. L. nie istniał. O tym, że pozwany nigdy nie był dłużnikiem R. L. powinna też świadczyć okoliczność, że stanowiące podstawę egzekucji postępowanie sądowe zostało przez pozwanego skutecznie zaskarżone w trybie art. 401 pkt 2 k.p.c. Pozwany w kasacji zarzucił ponadto, że Sąd drugiej instancji nie uwzględnił zgłoszonego w apelacji zarzutu nadużycia przez powoda praw podmiotowych mimo, że art. 5 k.c. powinien chronić pozwanego w sytuacji, gdy w niczym nie przyczynił się on do nierzetelnego prowadzenia jego rachunku bankowego zaś w wyniku zawinionego działania powoda miałby ponosić ciężar również wysokich odsetek ustawowych.

Sąd Najwyższy uznał kasację za oczywiście bezzasadną.

Przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia wynikają z treści art. 405 k.c. i obejmują uzyskanie korzyści majątkowej, uzyskanie tej korzyści bez prawnej ku temu podstawy, oraz uzyskanie takiej korzyści. Kosztem innej osoby nie ma innych warunków uznania, że nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie. W szczególności, nie należy do nich ani wiedza ani też wola osoby wzbogaconej, wręcz odwrotnie do bezpodstawnego wzbogacenia dojść może nawet wbrew woli osoby, na rzecz której przysporzenie nastąpiło. Z powyższych względów powoływanie się pozwanego na brak możliwości rozporządzania kwotą umieszczoną nieprawidłowo na jego rachunku bankowym oraz na nieświadomość co do faktu wpłynięcia tej kwoty było z gruntu chybione.

W równym stopniu uchybiony był zarzut naruszenia art. 405 k.c. z uwagi na nieistnienie długu pozwanego wobec R. L.. Sąd pierwszej instancji ustalił, że w sprawie IV ZP [...]1 Sądu Rejonowego Wrocław Śródmieście, toczącej się na skutek wznowienia postępowanie w sprawie poprzednio zakończonej wyrokiem z dnia 11.IX.1995 r. IV ZP [...] powód R. L. cofnął powództwo tylko dlatego, że uzyskał już zaspokojenie swojego roszczenia do pozwanego w drodze egzekucji. To ustalenie – nota bene, zgodne ze stanowiskiem pełnomocnika pozwanego wyrażonym na rozprawie w dniu 10 lutego 1998 r. – Sąd Okręgowy uznał za prawidłowe. Istniały więc podstawy nie tylko do przyjęcia, że w trakcie wznowionego postępowania nie doszło do zaprzeczenia istnienia długu pozwanego wobec R. L., ale było wręcz przyjęć, że postępowanie wznowione potwierdziło istnienie tego długu. Nie zostało wszakże wykazane, aby wyrok zasądzający od pozwanego na rzecz R. L. określoną kwotę został uchylony (art. 415 k.p.c.) a zatem, wyrok ten korzystał ze skutków przewidzianych w art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. co wyrażało się potwierdzeniem, że pozwany miał wobec R. L. dług. Kasacja nie podważa ustalenia Sądu drugiej instancji co do przyczyny cofnięcia pozwu przez R. L. ani co do treści orzeczenia Sądu Pracy kończącego wznowione postępowanie.

Twierdzenie skarżącego, że w następstwie wznowienia postępowania powód R. L. cofnął pozew bo uznał bezpodstawność swojego roszczenia do pozwanego, oraz, że zrzekł się roszczenia było więc gołosłowne i nie podlegało rozważeniu.

Co do tego natomiast, że o braku zobowiązania pozwanego wobec R. L. świadczyć by miała sama okoliczność wznowienia postępowania to stanowisko tego rodzaju w świetle przepisów art. 414 i art. 415 k.p.c. uznać należy za nieporozumienie.

Również zarzut naruszenia art. 409 k.c. był bezzasadny, aczkolwiek z innych przyczyn aniżeli przyjął to Sąd Okręgowy w zaskarżonym wyroku ustosunkowując się do tego rodzaju zarzutu w apelacji. Kwestia, czy pozwany powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu podlegałaby rozważeniu wówczas gdyby istniały podstawy do przyjęcia, że pozwany zużył lub utracił przelaną na jego rachunek bankowy kwotę w taki sposób, że nie był już wzbogacony. W okolicznościach rozpoznawanej sprawy sytuacja taka nie miała miejsca skoro Sąd Okręgowy przyjął, że pozwany nie wykazał, że nie był dłużny R. L. należności objętej prawomocnym wyrokiem Sądu Pracy z dnia 11 września 1995 r. Powinno to było skutkować przyjęciem, że słusznie wierzytelność R. L. Została zaspokojona, a ponieważ nastąpiło to ze środków powodowego Banku a nie pozwanego, który w ten sposób własne środki zaoszczędził, to należało uznać, że pozwany od chwili ulokowania na jego rachunku kwoty 10.729,- złotych pozostawał o tę kwotę bezpodstawnie wzbogacony. Brak było zatem podstaw do rozważania przesłanki możliwości liczenia się pozwanego z obowiązkiem zwrotu uzyskanej korzyści.

Wbrew stanowisku pozwanego w kasacji zaskarżony wyrok także nie narusza art. 5 k.c. Z faktu, ze to powód był sprawcą pomyłkowego przelania na rachunek pozwanego kwoty 10.729,- zł nie wynikało, że powód nie był uprawniony do domagania się od pozwanego zwrotu tej kwoty.

Uprawnienie tego rodzaju przewidziane jest wszakże w art. 405 k.c. i korzystania z niego przez powoda nie sposób traktować w kategoriach nadużycia prawa. Również nie można traktować jako niegodziwego zachowania się powoda, w tym sensie, że dało ono początek wyegzekwowania od pozwanego bez jego udziału przedmiotowej kwoty na rzecz R. L.. Pomijając już przypadkowy zbieg okoliczności wyrażający się zbieżnym w czasie prowadzeniem egzekucji przeciwko pozwanemu, to przecież, gdyby nie zachowanie się powoda, pozwany i tak ostatecznie musiałby w zaistniałych okolicznościach ponieść ciężar należności zasądzonej od niego prawomocnym wyrokiem Sądu Pracy.

Co do konieczności zapłacenia przez pozwanego w wyniku obecnej sprawy obok należności głównej także odsetek ustawowych, wypada zauważyć, że odsetki zasądzone zostały, zgodnie z żądaniem powoda, od dnia 24 czerwca 1996 r., kiedy nastąpiło pomyłkowe uznanie rachunku pozwanego. Opóźnienie w zwrocie tej kwoty stanowiące podstawę zasądzenia odsetek ustawowych (art. 481 § 1 i 2 k.c.) jest wynikiem samego pozwanego i powodowi nie sposób w tym zakresie zarzucić niczego nagannego nie tylko w świetle norm prawnych, ale również w świetle zasad współżycia społecznego.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację – art. 393¹² k.p.c.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 i art. 108 § 1 k.p.c. przy uwzględnieniu zasad i stawek przewidzianych w § 2, § 7 pkt 5, oraz § 15 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12.XII.1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. nr 154, poz. 1013 ze zm.).