Wyrok z dnia 2000-01-26 sygn. III CKN 585/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 585/98

Wyrok

z dnia 26 stycznia 2000 r.

Przewodniczący: Sędzia SN H. Pietrzkowski (spraw.).

Sędziowie SN: K. Kołakowski, T. Żyznowski.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2000 r. na rozprawie sprawy z powództwa J. B. przeciwko S. B. o zniesienie wspólności ustawowej małżeńskiej na skutek kasacji pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 3 marca 1998 r., oddala kasację.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 12 listopada 1997 r. oddalił powództwo J. B. przeciwko S. B. o zniesienie wspólności ustawowej małżeńskiej.

Sąd Wojewódzki, po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji powoda, wyrokiem z dnia 3 marca 1998 r. zmienił zaskarżone orzeczenie i zniósł z tym dniem ustawową wspólność majątkową wynikającą z zawarcia przez strony w dniu 6 lipca 1974 r. związku małżeńskiego.

Według przyjętych w sprawie ustaleń strony od dziesięciu lat pozostają w separacji faktycznej. Powód zamieszkuje i pracuje w W., natomiast pozwana wraz z dwoma synami stron, z których jeden ma 22 lata, a drugi 16 lat, mieszka w M. Powód występował dwukrotnie (1988 r. i 1990 r.) z powództwem o rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. W obu sprawach powództwo zostało oddalone, bowiem sądy ustaliły, że wyłącznie winnym trwałego i zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego jest powód.

W kasacji, opartej na podstawie naruszenia art. 52 § 1 k.r.o. przez błędną jego wykładnię, pełnomocnik pozwanej wnosił o zmianę wyroku Sądu Wojewódzkiego i oddalenie apelacji. Zdaniem autora kasacji "skoro powód zawinił stan separacji między stronami oddalenie powództwa odpowiada prawu".

Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Zgodnie z art. 52 k.r.o., zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej może nastąpić tylko wtedy, gdy jest uzasadnione ważnymi powodami. Ważne powody w rozumieniu art. 52 k.r.o. były wielokrotnie i obszernie omawiane zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1997 r., III CKN 51/97 - OSNC 1997, Nr 12, poz. 194 i powołane w uzasadnieniu orzecznictwo). Przyjmuje się, że ważnym powodem do zniesienia przez sąd wspólności majątkowej małżeńskiej jest w szczególności separacja małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym. Rozbieżność poglądów istnieje tylko co do tego, czy musi ona przybierać postać trwałego i zupełnego rozkładu pożycia w znaczeniu przepisów o rozwodzie (art. 56 k.r.o.), czy, podobnie jak przy rozwodzie, małżonek, który ponosi winę rozkładu pożycia, nie może żądać zniesienia wspólności - czy też brak podstaw ku wspomnianym analogiom do rozwodu.

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela zapatrywania opowiadającego się za pierwszą z wymienionych ewentualności. Utożsamianie ważnych powodów zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej z przyczynami rozwodu prowadzi bowiem do identyfikacji pojęć niewspółmiernych: Jak trafnie podkreślił Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z dnia 13 maja 1997 r., III CKN 51/97, rozkład pożycia, choć może mieć reperkusje w sferze stosunków majątkowych, dotyczy relacji osobistych między małżonkami, natomiast sprawy o zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej są sprawami majątkowymi. Włączenie w zakres badania ważnych powodów zniesienia wspólności majątkowej małżeńskiej kwestii rozkładu pożycia grozi skupieniem uwagi sądu na drobiazgowych badaniach faktów z zakresu osobistych relacji małżonków, zamiast skoncentrowania się na problemach natury majątkowej, istotnych w sprawach, o których mowa w art. 52 k.r.o. Należy zatem przyjąć, że ważnym powodem zniesienia przez sąd wspólności majątkowej małżeńskiej jest separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym, obojętne przy tym jest czy zachodzi zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego. Wobec tego, że zniesienia wspólności może żądać każdy z małżonków, z żądaniem takim może wystąpić również ten małżonek, który w sposób wyłącznie przez siebie zawiniony doprowadził do separacji.

Trafność takiego kierunku wykładni ważnych powodów w rozumieniu art. 52 k.r.o. potwierdzają przesłanki separacji, do orzeczenia której wystarczy zupełny rozkład pożycia małżeńskiego (art. 61¹ § 1 k.r.o.). Zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1999 r., III CKN 506/98, dotychczas nie publikowanym.

Podzielając stanowisko wyrażone w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego należało - wbrew poglądowi zaprezentowanemu w kasacji - uznać, iż nie sfera o charakterze rodzinnoprawnym, lecz aspekt prawno-majątkowy nabiera istotnego znaczenia przy wykładni art. 52 k.r.o.

Z dokonanych w sprawie ustaleń wynika, że strony od 10 lat pozostają w stanie separacji, uniemożliwiającym im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym. Jednocześnie Sąd Wojewódzki nie stwierdził faktów, które przemawiałyby przeciwko uwzględnieniu żądania powoda. Przyjąć zatem należało, iż Sąd Wojewódzki nie naruszył art. 52 k.r.o. Kasacja podlegała więc oddaleniu (art. 393¹² k.p.c.).