Wyrok z dnia 2000-09-12 sygn. III CKN 373/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 373/99

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2000 r.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN – Andrzej Wypiórkiewicz

Sędziowie: SN – Antoni Górski

SN – Barbara Myszka (spraw.)

Protokolant: Bożena Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2000 r.

na rozprawie sprawy z powództwa H. W.

przeciwko G. W.

o zniesienie wspólności majątkowej

na skutek kasacji pozwanej

od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Z.

z dnia 28 października 1998 r., sygn. akt I Ca […]

oddala kasację.

U Z A S A D N I E N I E

Sąd Wojewódzki w Z. - po rozpoznaniu sprawy z powództwa H. W. przeciwko G. W. o zniesienie wspólności majątkowej, na skutek apelacji powoda od wyroku Sadu Rejonowego w T. z dnia 13 marca 1998 r. - wyrokiem z dnia 28 października 1998 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zniósł wspólność ustawową wynikającą z zawarcia przez strony małżeństwa w dniu 27 września 1975 r. i orzekł o kosztach procesu. Za podstawę orzeczenia Sąd Wojewódzki przyjął następujące okoliczności faktyczne:

W dniu 27 września 1975 r. strony zawarły małżeństwo, z którego mają troje dzieci, mianowicie dwudziestojednoletniego syna R., siedemnastoletniego J. i ośmioletnią córkę D. Od marca 1996 r. małżonkowie pozostają w faktycznej separacji. Pozwana razem z córką zajmuje dotychczasowe mieszkanie w bloku, natomiast powód wspólnie z młodszym synem mieszka w nowo wybudowanym domu, w którym mieści się również siedziba prowadzonego przez powoda przedsiębiorstwa. Stosunki między stronami układają się konfliktowo, czego przejawem są toczące się, jak i zakończone, sprawy karne. Równolegle toczy się również między stronami postępowanie w sprawie o rozwód. Powód prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu usług w zakresie sprzedaży części do maszyn rolniczych oraz naprawy aparatury wtryskowej do silników. Najstarszy syn stron, który mieszka razem z bratem powoda, pracuje u ojca. Pozwana nigdy nie przejawiała zainteresowania prowadzoną przez męża działalnością gospodarczą, jej wynikami ekonomicznymi, terminami spłat kredytów czy przejściowymi trudnościami. Uaktywniła się dopiero wtedy, gdy powód w obliczu grożącej egzekucji sprzedał samochód ciężarowy, wchodzący w skład majątku wspólnego, a następnie - prasę. Doprowadziło to do wszczęcia przeciwko powodowi spraw karnych, przy czym w pierwszej z nich powód został uniewinniony, a w drugiej prokurator umorzył postępowanie wobec niestwierdzenia przestępstwa. Długotrwały konflikt istniejący między stronami utrudnia powodowi prowadzenie działalności gospodarczej, w tym także spłatę zaciągniętych kredytów. Powód nawiązał pożycie z inną kobietą i nic nie wskazuje na to, by były jeszcze szanse na podjęcie pożycia małżeńskiego przez strony. Zadłużenie z tytułu kredytu zaciągniętego w związku z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą - według stanu na dzień 15 lipca 1998 r. - wynosiło 7.366 zł.

Sąd Wojewódzki, odmiennie niż Sąd Rejonowy, uznał, że zachodzą ważne powody w rozumieniu art. 52 § 1 kro, które przemawiają za uwzględnieniem powództwa. Dalsze trwanie wspólności ustawowej bowiem pociąga za sobą - zdaniem Sądu Wojewódzkiego - poważne zagrożenie interesu majątkowego małżonka żądającego zniesienia wspólności, gdyż dezorganizuje prowadzenie działalności gospodarczej i przeszkadza w spłacie kolejnych rat kredytu. W konsekwencji utrzymywanie wspólności ustawowej - jak stwierdził Sąd Wojewódzki - nie leży w interesie rodziny ani samej pozwanej, która nie zdaje sobie sprawy, jak dolegliwe mogą okazać się skutki egzekucji bankowej, tym bardziej że wierzytelność banku zabezpieczona została hipoteką. Zniesienie wspólności ustawowej - zdaniem Sądu Wojewódzkiego - ułatwi powodowi spłatę kredytu z dochodów uzyskiwanych z prowadzonej działalności gospodarczej, zwłaszcza że pozwana nie przejawia zainteresowania spłatą kredytu. Z tych względów Sąd Wojewódzki zmienił wyrok oddalający powództwo i na podstawie art. 52 § 1 kro, zniósł wspólność ustawową między stronami z dniem wydania wyroku, czyli z dniem 28 października 1998 r.

Pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Wojewódzkiego kasacją, w której -powołując się na obie podstawy z art. 393¹ kpc - wnosiła o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej wskazała na naruszenie art. 18 Konstytucji w związku z art. 52 § 1 kro, natomiast w ramach drugiej - postawiła „zarzut” naruszenia przepisu art. 382 kpc.

Powód wnosił o oddalenie kasacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rozważenia w pierwszej kolejności wymaga powołana przez skarżącą podstawa kasacyjna z art. 393¹ pkt 2 kpc, gdyż „zarzut” naruszenia prawa materialnego może podlegać ocenie dopiero wtedy, gdy stan faktyczny, przyjęty za podstawę zaskarżonego orzeczenia, nie nasuwa zastrzeżeń. W ramach tej podstawy skarżąca wskazała na naruszenie przepisu art. 382 kpc, polegające na nieuwzględnieniu przez Sąd Wojewódzki okoliczności faktycznych, które wynikają z materiału zebranego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, w szczególności tego, że strony mają na utrzymaniu małoletnie dzieci, że skarżąca nie czyni powodowi przeszkód w prowadzeniu działalności gospodarczej, że powód pozbawiał ją przez cały czas wpływu na losy prowadzonej „firmy” i wreszcie, że powód związał się z inną kobietą, na której utrzymanie przeznacza „lwią” część dochodów osiąganych z prowadzonej działalności gospodarczej.

Odnosząc się do tak sformułowanej podstawy z art. 393¹ pkt 2 kpc trzeba przypomnieć, że zarzut naruszenia ogólnej normy procesowej, jaką stanowi art. 382 kpc, może wypełniać powołaną podstawę kasacyjną, jeżeli skarżący wykaże, że sąd drugiej instancji bezpodstawnie pominął część „zebranego materiału”, a uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy (por. np. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 1999 r. II CKN 100/98, OSNC 1999 z. 9, poz. 146). Skarżąca nie ma racji zarzucając, że Sąd Wojewódzki pominął podnoszone przez nią okoliczności faktyczne takie, jak fakt posiadania przez strony małoletnich dzieci czy związanie się przez powoda z inną kobietą. Świadczy o tym wyraźnie uzasadnienie zaskarżonego wyroku, w którym wspomniane okoliczności były przedmiotem ustaleń. Co się zaś tyczy takich okoliczności, jak zaangażowanie się skarżącej w prowadzoną przez powoda działalność gospodarczą czy wpływ istniejącego konfliktu na sposób prowadzenia i wyniki ekonomiczne tej działalności, to trzeba zauważyć, iż Sądy obu instancji - uwzględniając zebrany materiał dowodowy - zgodnie przyjęły, że skarżąca skupiła się na własnej pracy zawodowej i nie przejawiała zainteresowania sprawami „firmy” oraz że istniejący między stronami konflikt utrudnia powodowi prowadzenie działalności gospodarczej. Nie może być zatem mowy o pominięciu przez Sąd Wojewódzki zebranego w sprawie materiału, a jedynie o jego odmiennej ocenie od tej, której dokonuje w uzasadnieniu kasacji skarżąca. Konkludując trzeba stwierdzić, że „zarzut” naruszenia przepisu art. 382 kpc nie został przez skarżącą wykazany, wobec czego podstawa kasacyjna z art. 393¹ pkt 2 kpc okazała się nieuzasadniona.

W tej sytuacji dla oceny podniesionego w kasacji „zarzutu” naruszenia prawa materialnego miarodajny jest stan faktyczny sprawy przyjęty za podstawę zaskarżonego wyroku [por. art. 393¹⁵ kpc sprzed dnia 1 lipca 2000 r. (art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, Dz.U. Nr 48, poz. 554), a także: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 r. II CKN 18/97, OSNC 1997 z. 8, poz. 112]. W świetle tego stanu faktycznego natomiast nie można dopatrzyć się naruszenia przez Sąd Wojewódzki art. 18 Konstytucji stanowiącego, że małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483). W art. 52 § 1 kro ustawodawca przewidział bowiem instytucję zniesienia wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa na żądanie każdego z małżonków, zastrzegając, że zniesienie wspólności może nastąpić z ważnych powodów. W orzecznictwie przyjmuje się, że separacja faktyczna małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym, może stanowić ważny powód zniesienia przez sąd wspólności majątkowej (por. np. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1997 r. III CKN 51/97, OSNC 1997 z. 12, poz. 194). Na taki właśnie ważny powód powołał się Sąd Wojewódzki w przedmiotowej sprawie.

Wskazując na naruszenie przepisu art. 52 § 1 kro skarżąca podnosi, że uwzględnienie powództwa stanowi dla powoda swoistą „nagrodę” za jego destrukcyjne i patologiczne zachowanie się względem rodziny. Tak uzasadniony zarzut naruszenia przepisu art. 52 § 1 kro nie może odnieść oczekiwanego skutku. W świetle tego przepisu z żądaniem zniesienia wspólności bowiem może wystąpić również małżonek, który jest wyłącznie winny separacji. Wina jego, jak też wzgląd na dobro rodziny lub pozwanego małżonka, powinny być brane pod uwagę jedynie przy ocenie żądania zniesienia wspólności z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (por. np. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1997 r. III CKN 51/97, OSNC 1997 z. 12, poz. 194). Zarzut naruszenia przepisu art. 5 kc nie został natomiast przez skarżącą wywiedziony.

Z przytoczonych wyżej powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 393¹² kpc oddalił kasację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.