Postanowienie z dnia 1995-03-22 sygn. II CRN 4/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CRN 4/95

Postanowienie

z dnia 22 marca 1995 r.

Jest poza sporem, że:

a) w ugodzie zawartej w Sądzie Rejonowym w O. 29.V.1992 r. w sprawie A. W. zobowiązał się płacić na rzecz swoich małoletnich dzieci: A.1, K. i M. rodz. W., do rąk ich matki A.2 W., alimenty po 300.000 zł dla każdego dziecka, poczynając od

1.VI.1992 r. w miejsce alimentów ustalonych przez Sąd Rejonowy w O. w łącznej kwocie 240.000 zł miesięcznie;

b) w ugodzie, zawartej w Sądzie Rejonowym w O. 29.V.1992 r. w sprawie, A. W. zobowiązał się płacić na rzecz swojej małol. córki K. W., do rąk jej matki A.2 W., alimenty po 300.000 zł. miesięcznie, poczynając od 1.VI.1992 r.;

c) Sąd Rejonowy w O. wyrokiem z 31.VIII. 1992 r. 31.VIII.1992 r. zasądził od A. W. na rzecz jego małol. dzieci: A.3 i A.4 rodz. W., do rąk ich matki A.2 W., alimenty po 300.000 zł miesięcznie dla każdego z tych dzieci, poczynając od 29.VI.1992 r.

A.1 W., działając imieniem małoletnich dzieci, w pozwie z 19.VII.1994 r. wniosła o podwyższenie wymienionych wyżej alimentów.

Sąd Rejonowy w O. wyrokiem zaocznym z 10.X. 1994 r., zasądził od A. W., na rzecz jego małoletnich dzieci:

a) A.1, K., M. i K. rodz. W. alimenty po 800.000 zł miesięcznie dla każdego z nich,

b) A.3 i A.4 rodz. W. alimenty po 600.000 zł dla każdego z nich, do rąk ich matki A.2 W., poczynając od 1.X.1994 r., w miejsce dotychczasowych alimentów po 300.000 zł dla każdego dziecka, przyznanych w wymienionych wyżej sprawach.

Od wyroku tego Minister Sprawiedliwości z urzędu złożył rewizję nadzwyczajną, zarzucając rażące naruszenie art. 3 § 2, art. 339 § 1 i 2 k.p.c. i art. 138 k.r.o. oraz wnosząc o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.

Matka małoletnich powodów wniosła o oddalenie rewizji nadzwyczajnej.

Sąd Najwyższy, niezależnie od podstaw zaskarżenia wymienionych w rewizji nadzwyczajnej, z urzędu (art. 420 § 2 k.p.c.) zważył, co następuje:

1. W rozpoznawanej sprawie matka małoletnich powodów podała w pozwie, że pozwany zamieszkuje w K., Os. S. 3. Na ten adres Sąd Rejonowy trzykrotnie wysłał odpis pozwu i wezwanie na rozprawę. Przesyłki te, złożone w urzędzie pocztowym (art. 139 § 1 k.p.c.) i nie podjęte, zostały zwrócone Sądowi z adnotacją "nie podjęto w terminie" (k. 5, 6, 9, 10, 13, 14). Również odpis wyroku zaocznego Sąd Rejonowy doręczał pozwanemu na ten adres dwukrotnie z takim samym skutkiem (k. 18-21). Sąd Rejonowy przyjął, że wymienione doręczenia były skuteczne (art. 139 § 1 k.p.c.).

2. Sposób doręczenia, przewidziany w art. 139 § 1 k.p.c. w zw. § 7 ust. 3, § 9 i 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 15.XII.1979 r. w sprawie doręczania pism sądowych przez pocztę (Dz. U. Nr 31, poz. 266), oparty jest na domniemaniu, że zawiadomienie o złożeniu pisma sądowego w urzędzie pocztowym dotarło do rąk adresata, i że w ten sposób doręczenie zostało dokonane prawidłowo. (Jest tylko kwestia daty tego doręczenia wynikająca z § 10 tego rozporządzenia, zob. w tym przedmiocie uchwałę składu siedmiu sędziów SN z 10.V.1971 r., III CZP 10/71, OSNCP 1971, z. 11, poz. 187). Domniemanie to może być jednak przez stronę obalone przez wykazanie, że takie zawiadomienie do adresata nie dotarło. Obalenie domniemania nie likwiduje jednak samej fikcji prawnej skutecznego doręczenia, a jedynie uchyla ujemne skutki w zakresie terminów, jakie dla strony wiążą się z tym doręczeniem (por. postanowienia SN z 4.IX.1970 r. I PZ 53/70 - OSNCP 1971, z. 6, poz. 100 i z 12.I.1973 r., I CZ 157/72 - OSNCP 1973, z. 12, poz. 215 oraz nie publ. postanowienie SN z 25.I.1995 r., III CRN 71/94).

Podstawowym warunkiem skuteczności zastępczego doręczenia, o którym mowa w art. 139 § 1 k.p.c., jest prawidłowy adres osoby, do której pismo sądowe jest adresowane. Przepis ten zakłada bowiem, że adresat mieszka pod wskazanym adresem, a jedynie zachodzi niemożność doręczenia mu pisma w sposób przewidziany w artykułach poprzedzających. "Mieszkaniem" w rozumieniu art. 139 § 1 k.p.c. jest lokal w miejscowości, o jakiej mowa w art. 25-28 k.c., w którym adresat (albo osoba wymieniona w art. 26 i 27) przebywa z zamiarem stałego pobytu. Przy tym nie strona pozwana ma obowiązek wykazania, że nie mieszka pod adresem, na który kierowane są przeznaczone dla niej przesyłki sądowe, lecz strona powodowa (art. 126 § 2 k.p.c.) - jeśli powołuje się na skuteczność doręczenia przesyłki pod wskazanym przez nią adresem i wynikające stąd konsekwencje prawne.

3. Sąd Rejonowy dołożył wiele staranności, by pisma sądowe zostały faktycznie doręczone pozwanemu (trzykrotne doręczanie odpisu pozwu i wezwania na rozprawę, dwukrotne doręczanie odpisu wyroku zaocznego). Należy też zauważyć, że adres, na jaki te przesyłki wysyłał, był identyczny z adresem, na który skutecznie doręczano pozwanemu pisma sądowe w trzech poprzednich sprawach o alimenty, wymienionych na początku uzasadnienia. Biorąc pod uwagę tylko te okoliczności można by przyjąć, że doręczenia pozwanemu w trybie art. 139 § 1 k.p.c. były skuteczne.

Sąd Rejonowy nie wziął jednak pod uwagę, że pozwany zeznając jako strona na rozprawie w dniu 31.VIII.1992 r. (którymi to aktami Sąd Rejonowy dysponował rozpoznając niniejszą sprawę), podał, iż "stara się o wyjazd za granicę" (k. 12v).

W związku z tym Sąd Rejonowy powinien był rozważyć, czy istnieją dostateczne podstawy do przyjęcia, że pozwany nie wyjechał za granicę i w dalszym ciągu mieszka pod wskazanym adresem. Przy powyższym twierdzeniu pozwanego było to potrzebne także z tego względu, że od kilku lat istnieje w Polsce swoboda wyjazdu za granicę. Obowiązek takiego rozważenia i poczynienia stosownych dochodzeń wynikał dla tego Sądu również z § 235 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19.XI.1987 r. - Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38, poz. 218), albowiem przedmiotem sprawy są alimenty. Sąd Rejonowy jednak tego nie uczynił. Przewodniczący zarządził pozostawienie w aktach odpisu wyroku zaocznego dla pozwanego, ze skutkiem doręczenia (k. 21v), nie zarządził zaś pobrania od niego kosztów sądowych, wynikających z tego wyroku, co mogłoby świadczyć o tym, iż sam nie uważał wyroku zaocznego za prawomocny.

W tej sytuacji brak podstaw do przyjęcia, iż odpis wyroku zaocznego został prawidłowo doręczony pozwanemu. Konsekwencją tego jest brak prawomocności tego wyroku (art. 363 § 1 k.p.c.).

4. Rewizja nadzwyczajna przysługuje jedynie od takiego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, które jest prawomocne (art. 417 § 1 k.p.c.). Skoro zaś zaskarżony nią wyrok zaoczny nie jest prawomocny, dlatego rewizja nadzwyczajna podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna (art. 372 i 375 k.p.c. w zw. z art. 423 § 1 k.p.c.).

Z tego względu zbyteczne staje się rozważanie zasadności podstaw zaskarżenia, wymienionych w rewizji nadzwyczajnej.