Postanowienie z dnia 2000-10-17 sygn. I CKN 1196/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 1196/98

P O S T A N O W I E N I E

Dnia 17 października 2000 r.

Sąd Najwyższy, Izba Cywilna w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN - Tadeusz Żyznowski Sędziowie: SN - Gerard Bieniek (spraw.) SN - Barbara Myszka

Protokolant: Beata Rogalska

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2000 r. na rozprawie sprawy z wniosku H. G.

z udziałem R. O.

o podział majątku dorobkowego na skutek kasacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w W.

z dnia 11 grudnia 1997 r., sygn. akt V Ca […]

p o s t a n a w i a:

oddalić kasację.

U Z A S A D N I E N I E

Postanowieniem z dnia 25.04.1997 r., wydanym po wznowieniu postępowania Sąd Rejonowy w W. dokonał podziału majątku dorobkowego zgromadzonego w okresie trwania małżeństwa H. i R. O. w ten sposób, iż H. O. przyznał spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr […] przy ul. D w W. oraz samochód F., zaś R. O. przyznał kwoty zgromadzone na rachunkach oszczędnościowych, a nadto zasądził od H. O. na rzecz R. O. kwotę 68.196 zł tytułem wyrównania udziału uczestnika postępowania w majątku wspólnym. W sprawie tej ustalono, że strony były małżeństwem od 17.02.1979 r. do 30.09.1989 r. W czasie trwania małżeństwa uzyskali przydział spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nr […], przy ul. D. […] w W.. Nastąpiło to 1988 r. Wkład budowlany związany z tym lokalem ustalony został na kwotę 5.572.145 (starych złotych). Wymagana zaliczka na wkład budowlany wynosiła 1.114.229 (starych zł) i została pokryta w całości z wyniku przelewu z książeczki mieszkaniowej prowadzonej na nazwisko R. O.. W dniu 22.12.1989 r. H. O. dokonała przedterminowej spłaty kredytu w wysokości 4.346.281 starych zł. Ponadto spłata kredytu dokonywana była ratami wraz z czynszem, do 31.12.1989 r. w kwocie 111.435 zł. Ustalono, że H. O. wpłaciła nadto na brakujący wkład budowlany w dniu 11.05.1990 r. kwotę 10.000.000 starych złotych i w dniu 3.09.1992 r. - kwotę 550.000 starych złotych. Wartość spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu ustalono na kwotę 135.718 zł. Ustalono też, że H. O. dokonała nakładu ze swego majątku odrębnego na majątek wspólny w kwocie 2.443 zł. W skład majątku dorobkowego stron wchodzi też samochód F. o wartości 5.000 zł oraz kwoty zgromadzone na rachunku oszczędnościowym prowadzonych na nazwisko R. O..

Dokonując podziału majątku stron, Sąd Rejonowy zaliczył kwotę 4.346.281 starych złotych wpłaconą przez H. O. w dniu 22.12.1989 r. (a więc po rozwodzie) na rzecz Spółdzielni z tytułu spłaty mieszkania, do majątku wspólnego. Uznał bowiem za wiarygodne twierdzenie R. O., iż na spłatę mieszkania przesłał H. O. kwotę 1513 dolarów USA, co potwierdził dowodem przekazania. H. O. nie wykazała, aby dysponowała zasobami finansowymi, z których mogłaby pokryć tę wpłatę.

W apelacji wnioskodawczyni kwestionowała ustalenie, że wpłaty związane z przekształceniem spółdzielczego prawa do lokalu nastąpiły z majątku wspólnego oraz sposób dokonanej waloryzacji dokonanych przez nią wpłat; natomiast uczestnik twierdził, że przekazał wnioskodawczyni większe -niż 1513 dolarów USA - kwoty na spłaty mieszkaniowe. Sąd Wojewódzki postanowieniem z 11.12.1997 r. oddalił obie apelacje, podzielając ocenę dokonaną przez Sąd Rejonowy.

Od tego postanowienia kasację wniosła wnioskodawczyni. Jako podstawę kasacyjną wskazała naruszenie przepisów postępowania, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy tj. art. 231 kpc przez błędne uznanie, że wpłaty związane z przekształceniem lokatorskiego prawa do lokalu na prawo własnościowe spółdzielcze nastąpiły z majątku wspólnego, chociaż wniosek taki nie daje się wyprowadzić z innych ustalonych w sprawie faktów. W uzasadnieniu kasacji wskazano też na naruszenie art. 328 § 2 kpc. Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 231 kpc Sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów. Przepis ten zawiera konstrukcję tzw. domniemania faktycznego. Fakt domniemany nie wymaga ani twierdzenia, ani dowodzenia, natomiast twierdzenia i dowodzenia wymagają fakty składające się na podstawę faktyczną domniemania. Generalnie przyjmuje się, że przy konstruowaniu domniemania faktycznego, obok zasad logiki, istotną rolę odgrywają zasady doświadczenia. W szczególności domniemanie faktyczne nie powinno być sprzeczne z tymi zasadami. Przedstawiając w kasacji zarzut naruszenia art. 231 kpc twierdzi się, że błędnie uznano za ustalony fakt wspólnego dokonywania wpłat związanym z przekształceniem spółdzielczego prawa stron do lokalu z lokatorskiego na własnościowe mimo, że z ustalonych w tej sprawie faktów wniosku takiego nie da się wyprowadzić. Przeciwnie, ustalony fakty dają podstawę - według twierdzeń wnoszącego kasację - do sformułowania wniosku, że wpłat tych dokonała wnioskodawczyni z majątku odrębnego. Wskazując te fakty wnosząca kasację zwraca uwagę na następujące okoliczności: po pierwsze, wnioskodawczyni nie przecząc, iż w dniu 9.09.1988 r. otrzymała od uczestnika postępowania 1513 dolarów USA wskazuje, że w tym czasie uczestnik przebywający w Stanach Zjednoczonych miał poważne zaległości alimentacyjne; po wtóre, od marca 1988 r. nastąpiło leczenie córki stron, przeprowadzone w Niemczech, które trwało ponad 4 lata a jego koszty (około 45.000 DM) pokryli rodzice wnioskodawczyni i jej brat, zaś uczestnik postępowania w tym nie partycypował; po trzecie, wnioskodawczyni zgromadziła znaczne kwoty przed zawarciem małżeństwa na książeczce mieszkaniowej.

W kontekście tak sformułowanego zarzutu kasacyjnego powstaje pytanie, czy istotnie ustalenie i przyjęcie przez Sąd II instancji, że sfinansowanie przekształcenia spółdzielczego prawa do lokalu nastąpiło z majątku wspólnego, opiera się jedynie na domniemaniu faktycznym Pozornie tak można twierdzić, mając na uwadze fragment uzasadnienia Sądu II instancji. Tymczasem wnikliwa analiza uzasadnienia w kontekście zebranych w sprawie dowodów uzasadnia inny wniosek. Rzecz w tym, że w swoich zeznaniach (k. 182) uczestnik postępowania R. O. stwierdza jednoznacznie, że wnioskodawczyni powiadomiła go o tym, iż potrzebne są środki finansowe na uzupełnienie wkładu budowlanego. Wówczas uczestnik postępowania przesłał kwotę ponad 1500 dolarów USA. Przy ocenie wiarygodności tych zeznań Sąd II instancji zwrócił uwagę na następujące okoliczności: po pierwsze na fakt, iż przesłanie tej kwoty nastąpiło 9.08.1988 r., zaś wyrok zaoczny orzekający rozwód zapadł 15.06.1989 r., a uprawomocnił się 30.09.1989 r.; po wtóre, przydział spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nastąpił 17.08.1988 r.; po trzecie, starania o przekształcenie spółdzielczego prawa do lokalu podjął uczestnik postępowania, zaś kontynuowała i ostatecznie zrealizowała wnioskodawczyni, dysponując do czasu odwołania pełnomocnictwem uczestnika postępowania.

W tym kontekście dokonano oceny wiarygodności zeznań uczestnika postępowania, a przede wszystkim jego twierdzenia, iż sfinansowanie tzw. wykupu mieszkania nastąpiło z majątku wspólnego mimo, iż przedterminowa spłata kredytu nastąpiła już po rozwodzie. Oczywiście taka ocena dowodu może podlegać weryfikacji, jeśli sąd orzekający naruszył granice swobodnej oceny dowodów z art. 233 § 1 kpc. Owa weryfikacja jest możliwa, jeśli taki zarzut zostanie przedstawiony w kasacji. Tego jednak nie uczyniono.

Nie sposób przy tym zauważyć, że treść zeznań wnioskodawczyni (k. 181) nie potwierdza tego, iż w chwili przesłania kwoty 1513 dolarów USA uczestniczka postępowania obciążały znaczne zaległości alimentacyjne. Wnioskodawczyni stwierdza jedynie, że uczestnik postępowania początkowo nie płacił regularnie, zaś po wyroku rozwodowym płaci regularnie. Pomiędzy nieregularnym płaceniem a zaległością alimentacyjną i to znaczną, zachodzi jednak różnica. W każdym bądź razie z zeznań samej wnioskodawczyni nie wynika, jakoby w chwili przesłania przez uczestnika postępowania spornej kwoty, istniały znaczne zaległości alimentacyjne, a zatem sporna kwota została zarachowana na te zaległości. Odnośnie kosztów leczenia córki, które pokryła rodzina wnioskodawczyni, nie jest kwestionowany w kasacji zarzut uczestnika postępowania, iż o tej chorobie córki nie był poinformowany, zaś fakt iż nie partycypował w kosztach leczenia sam przez się nie przekreśla przeznaczenia kwoty 1513 dolarów USA na spłatę wkładu budowlanego. Nie można także uznać za uzasadniony zarzut naruszenia art. 231 kpc poprzez przyjęcie, iż wnioskodawczyni nie wykazała, aby dysponowała środkami finansowymi pozwalającymi z majątku odrębnego dokonać spłaty wkładu budowlanego. Tak sformułowany zarzut wiąże się przede wszystkim z oceną dowodów w ramach art. 233 § 1 kc, jednakże takiego zarzutu nie przestawiono, zaś nie jest rzeczą Sądu Najwyższego dokonywanie korekty zarzutów kasacyjnych. Trafność tego spostrzeżenia potwierdza fakt, iż Sąd II instancji ustalił fakt dokonania nakładów z majątku odrębnego wnioskodawczyni na majątek wspólny oraz wysokość tych nakładów. Uczynił to na podstawie oceny zgromadzonych w sprawie dowodów. Jeśli wnosząca kasację ocenę tę kwestionuje, co do wysokości nakładów -a przecież w istocie do tego sprowadza się treść kasacji - to należało podnieść zarzut naruszenia art. 233 § 1 i art. 382 kpc.

Nie jest także uzasadniony zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc. Naruszenie tego przepisu może polegać na tym, że uzasadnienie Sądu II instancji nie zawiera wszystkich elementów, które wymieniono w tym przepisie. Wnosząca kasację musi zatem wykazać, jakich konkretnie elementów brak oraz wykazać, jaki to miało wpływ na wynik sprawy (art. 393¹ pkt 2 kpc). Tego w kasacji nie uczyniono.

Reasumując, kasacja nie zawiera usprawiedliwionych podstaw, a zatem w oparciu o art. 393¹² kpc, w brzmieniu sprzed 1.07.2000 r., podlega oddaleniu.

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 12/2012

Fakt domniemany – w rozumieniu art. 231 k.p.c. – nie wymaga ani twierdzenia, ani dowodzenia, natomiast twierdzenia i dowodzenia wymagają fakty składające się na podstawę faktyczną domniemania.

(postanowienie z dnia 17 października 2000 r., I CKN 1196/98, T. Żyznowski, G. Bieniek, B. Myszka, niepubl.)

Glosa

Pawła Laskowskiego, Glosa 2012, nr 4, s. 45

Glosa ma charakter krytyczny.

Autor podjął polemikę z poglądem Sądu Najwyższego, że fakt domniemany nie wymaga ani twierdzenia, ani dowodzenia, natomiast twierdzenia i dowodzenia wymagają fakty składające się na podstawę faktyczną domniemania. Zdaniem glosatora, Sąd Najwyższy nie przedstawił argumentacji tego twierdzenia. W jego ocenie, twierdzenie to jest nietrafne, strona bowiem obowiązana jest podnieść zarówno twierdzenia o fakcie stanowiącym podstawę domniemania, jak i o fakcie, który ma być ustalony w drodze domniemania, a fakt niepowołany nie może być podstawą rozstrzygnięcia.

Konkludując, autor glosy stwierdził, że nie można zgodzić się z Sądem Najwyższym, jakoby domniemanie faktyczne pozwalało na ustalenie faktów przez stronę niepowołanych. Strona obowiązana jest podnieść zarówno twierdzenie o fakcie stanowiącym podstawę domniemania, jak i fakcie, który ma być ustalony w drodze domniemania. Zasada ta doznawałaby wyjątku jedynie w razie faktów powszechnie znanych, które sąd bierze pod uwagę z urzędu.