Wyrok z dnia 2006-11-07 sygn. IV KK 150/06

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KK 150/06

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2006 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Ewa Strużyna (przewodniczący)

SSN Józef Skwierawski

SSN Roman Sądej (sprawozdawca)

Protokolant Jolanta Grabowska

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Wincentego Grzeszczyka

w sprawie A. W. skazanego z art. 56 § 1 k.k.s.

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie

w dniu 7 listopada 2006 r., kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu Okręgowego w C.

z dnia 4 października 2005 r., sygn. akt VII Ka […] utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Z.

z dnia 24 marca 2005 r., sygn. akt VII Ks […]

I. uchyla zaskarżony wyrok oraz utrzymany nim w mocy wyrok Sądu Rejonowego i na podstawie art. 113 § 1 k.k.s. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. oraz art. 5 § 1 p.w.k.k.s. postępowanie w sprawie umarza, a jego kosztami obciąża Skarb Państwa;

II.   zarządza zwrot opłaty od kasacji.

U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem Sądu Okręgowego w C. z dnia 4 października 2005r. został utrzymany w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Z. z dnia 24 marca 2005r., którym A. W. został uznany za winnego popełnienia czynu określonego w art. 56 § 1 k.k.s., za co wymierzono mu karę grzywny w wysokości 200 stawek dziennych, każda po 100 zł.

Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł obrońca skazanego. Podniósł w niej liczne zarzuty naruszenia prawa materialnego oraz prawa procesowego, w tym zarzut wystąpienia bezwzględnej podstawy odwoławczej – art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k., poprzez nieuwzględnienie okoliczności wyłączającej ściganie, jaką jest przedawnienie karalności. Nadto autor kasacji sformułował zarzuty błędów w ustaleniach faktycznych oraz rażącej niewspółmierności wymierzonej oskarżonemu kary.

Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W pisemnej odpowiedzi na kasację Prokurator Okręgowy wniósł o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej, ale stanowisko to zmienił Prokurator Prokuratury Krajowej, który na rozprawie kasacyjnej wniósł o uwzględnienie kasacji i umorzenie postępowania z powodu przedawnienia karalności.

Sąd Najwyższy rozważył co następuje:

Kasacja w zakresie zarzutu wystąpienia bezwzględnej podstawy odwoławczej była zasadna. Trzeba jednak zauważyć, że ze względu na orzeczoną wyłącznie karę grzywny i ograniczenia wskazane w art. 523 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., kasacyjnemu rozpoznaniu podlegał jedynie zarzut dotyczący wystąpienia bezwzględnej podstawy odwoławczej – art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k. Do omówienia tego też zarzutu ograniczyć należy uzasadnienie niniejszego orzeczenia.

W pierwszym rzędzie należy stwierdzić, że tzw. podstawowy okres przedawnienia karalności czynu zarzuconego A. W., regulował przepis art. 5 § 1 przepisów wprowadzających Kodeks karny skarbowy (p.w.k.k.s.) i to niezależnie od zastosowanej kwalifikacji z art. 56 § 1 k.k.s. czy też z art. 94 § 1 u.k.s. Okres ten, jak zasadnie ustaliły Sądy obu instancji, wynosił 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności należności, a więc z upływem dnia 31 grudnia 2002r. Szczegółowej wykładni art. 5 § 1 p.w.k.k.s. dokonał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 września 2002r., sygn. V KKN 94/01, Lex nr 55223 i nie ma potrzeby powtarzania w tym miejscu przytoczonej tam argumentacji.

W niniejszej sprawie przedawnienie karalności nastąpiło nie wobec upływu powyższego pięcioletniego okresu, ale wobec faktu, że w tym okresie nie doszło do skutecznego przekształcenia postępowania z fazy in rem w fazę ad personam, które to przekształcenie powoduje wydłużenie przedłużenia karalności o dalsze 5 lat – art. 44 § 5 k.k.s., który powołuje art. 5 § 1 p.w.k.k.s. Ten element w pełni zasadnie podniesiony został w zarzucie kasacyjnym wskazanym pod numerem II-3 oraz w uzasadnieniu na str. 6-7.

Zgodnie z art. 44 § 5 k.k.s., jeżeli przed upływem podstawowego okresu przedawnienia karalności „wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, karalność (...) ustaje z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu”. Decydujące zatem znaczenie ma moment „wszczęcia postępowania wobec sprawcy”, a oceniać go należy na podstawie treści stosownych przepisów k.p.k. – art. 71 § 1 i art. 313 § 1, mających zastosowanie poprzez art. 113 § 1 k.k.s.

W sprawie bezspornym jest, że postępowanie dotyczące czynu opisanego w akcie oskarżenia toczyło się przez organami finansowymi już od 1998r., ale dochodzenie w sprawie narażenia Skarbu Państwa na uszczuplenie w podatku dochodowym od osób fizycznych za rok 1996r. wszczęto w dniu 22 listopada 2002r. (k.63). Było to jednak postępowanie „w sprawie” a nie „przeciwko osobie”.

Przekształcenie dochodzenia z pierwszej fazy w drugą, a tym samym przedłużenie okresu karalności o dalsze 5 lat, następuje wraz z „wydaniem” postanowienia o przedstawieniu zarzutów – art. 71 § 1 k.p.k. Znaczenie terminu „wydanie” i odkodowanie wynikających z niego norm prawnych może nastąpić jedynie przez pryzmat treści art. 313 § 1 k.p.k. Wprawdzie brzmienie art. 313 § 1 k.p.k. uległo zmianie po wejściu w życie z dniem 1 lipca 2003r. nowelizacji k.p.k. z dnia 10 stycznia 2003r. (Dz.U. Nr 17, poz. 155), ale zmiana ta dla dalszych rozważań znaczenia nie miała.

Przepis art. 313 § 1 k.p.k. przewiduje, że jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają podejrzenie, iż czyn popełniła określona osoba, sporządza się postanowienie o przedstawieniu zarzutów, ogłasza je niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go (...).

Pomiędzy terminami „wydanie” postanowienia z art. 71 § 1 k.p.k. a „sporządzenie” z art. 313 § 1 k.p.k. zachodzi istotna różnica, jako że dla „wydania” niezbędne jest dopełnienie kolejnych czynności procesowych określonych w tym drugim przepisie, w piśmiennictwie nazywanych „promulgacją” postanowienia, niezbędną dla skuteczności tej procesowej czynności. Owa „promulgacja”, czyli niezwłoczne ogłoszenie i przesłuchanie podejrzanego, nie ma procesowego znaczenia jedynie w sytuacji braku faktycznych możliwości ich dopełnienia, co obecnie, od 1 lipca 2003r., wraz z powyższą nowelizacją uzyskało wyraz ustawowy, ale już uprzednio było powszechnie przez doktrynę i praktykę orzeczniczą akceptowane (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 22 czerwca 2001r., sygn. III KKN 44/01, Lex nr 51860).

W niniejszej sprawie urząd skarbowy w dniu 30 grudnia 2002r. sporządził postanowienie o przedstawieniu zarzutów A. W. (k.106). Na ten termin A. W. nie był wzywany ani o nim powiadamiany. Wraz ze sporządzeniem tego postanowienia zarządzono wezwanie A. W. na dzień 20 stycznia 2003r. Wezwanie to doręczono mu w dniu 3 stycznia 2003r. (k.108) i na to wezwanie stawił się. Właśnie w dniu 20 stycznia 2003r. nastąpiło ogłoszenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów (k.106v) i przesłuchanie w charakterze podejrzanego (k.115).

W aktach sprawy nie ma żadnego dowodu na to, aby były podejmowane ze strony organów ścigania jakiekolwiek próby wezwania A. W. na dzień 30 grudnia 2002r. czy ustalania gdzie w tym czasie przebywał. Wręcz przeciwnie, odebranie wezwania w dniu 3 stycznia 2003r. i stawiennictwo na wyznaczony termin, dowodzą, że A. W. w tym czasie przebywał pod adresem znanym urzędowi skarbowemu, nie ukrywał się i nie podejmował żadnych prób unikania stawiennictwa. Sąd Rejonowy wprawdzie stwierdził w uzasadnieniu wyroku, co zaakceptował Sąd Okręgowy, że „Urząd Skarbowy skutecznie wszczął postępowanie przeciwko oskarżonemu (...) a nie doręczenie przedmiotowej decyzji było wynikiem tylko i wyłącznie oportunistycznej postawy oskarżonego” (k.363), ale nie dostrzegł, iż nieodbieranie korespondencji od urzędu miało miejsce przed a nie po wydaniu postanowienia o przedstawieniu zarzutów. W związku z postanowieniem o przedstawieniu zarzutów, mającym wszak gwarancyjny charakter dla wszelkich procesowych uprawnień podejrzanego, ale także z uwagi na prawnokarne konsekwencje wydłużenia okresu przedawnienia, A. W. żadnych prób destrukcji toku postępowania nie podejmował. Skądinąd nawet nie mógł ich podjąć, skoro urząd skarbowy dopiero w przeddzień upływu pięcioletniego okresu przedawnienia sporządził postanowienie o przedstawieniu zarzutów, nie podejmując nawet próby dopełnienia pozostałych czynności procesowych określonych w art. 313 § 1 k.p.k., niezbędnych do oceny, że to postanowienie zostało „wydane” w rozumieniu art. 71 § 1 k.p.k.

W konsekwencji trzeba stwierdzić, że z przyczyn wyłącznie zawinionych ze strony organu dochodzenia – Urzędu Skarbowego – nie doszło do wszczęcia postępowania przeciwko osobie A. W. w pięcioletnim okresie przedawnienia karalności zarzuconego mu czynu (art. 5 § 1 p.w.k.k.s.) i przedawnienie to nastąpiło z upływem dnia 31 grudnia 2002r. Implikacją takiego stanu sprawy było wystąpienie bezwzględnej podstawy odwoławczej przewidzianej w art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. Uchybieniem tym dotknięte były wyroki Sąd Okręgowy oraz Sądu Rejonowego, wobec czego konieczne było uchylenie ich uchylenie i umorzenie postępowania w sprawie na podstawie art. 113 § 1 k.k.s. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. oraz z art. 5 § 1 p.w.k.k.s. Koszty postępowania w sprawie ponosi Skarb Państwa – art. 113 § 1 k.k.s. w zw. z art. 632 pkt 2 k.p.k.

Wobec uwzględnienia kasacji zarządzono zwrócenie A. W. opłaty od kasacji – art. 527 § 4 k.p.k.