Wyrok z dnia 2004-01-15 sygn. II CK 343/02

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CK 343/02

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2004 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)

SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)

SSN Zbigniew Strus

Protokolant Maryla Czajkowska

w sprawie z powództwa K. "[…]"

Spółki Akcyjnej w Z.

przeciwko M. T.

o zapłatę 43.178,35 zł,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 15 stycznia 2004 r.,

kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]

z dnia 7 maja 2002 r., sygn. akt I ACa […],

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu w […] do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd drugiej instancji oddalił apelację pozwanego, uznając za bezzasadny zarzut nieważności postępowania, uzasadniony pozbawieniem pozwanego możności obrony jego praw.

Sąd Apelacyjny uznał, że pełnomocnik pozwanego został prawidłowo powiadomiony o terminie rozprawy w dniu 1 sierpnia 2000 r. przed Sądem pierwszej instancji, a informując następnie ten Sąd o terminie swojego urlopu nie wnosił o odroczenie rozprawy. Zdaniem Sądu odwoławczego, nie zostało wykazane nadzwyczajne zdarzenie lub przeszkoda w rozumieniu art. 214 k.p.c., uniemożliwiające stawienie się w Sądzie pełnomocnika strony pozwanej.

Sąd ten podkreślił, że urlop pełnomocnika procesowego w osobie adwokata nie jest nadzwyczajną przeszkodą uzasadniającą odroczenie rozprawy, ponieważ z mocy art. 91 k.p.c. pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu.

W kasacji pozwanego, opartej na drugiej podstawie kasacyjnej, zarzucono naruszenie art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 378 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 379 pkt 5 k.p.c. Zarzut ten uzasadniono uchybieniem obowiązkowi uchylenia przez Sąd Apelacyjny wyroku Sądu pierwszej instancji dotkniętego nieważnością, wskutek wydania wyroku na rozprawie bez udziału pozwanego oraz jego pełnomocnika, mimo wcześniejszego złożenia wniosku o niewyznaczanie terminu rozprawy z uwagi na urlop pełnomocnika. Nadto pozwany zarzucił naruszenie art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 214 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. poprzez pozbawienie pozwanego możności obrony jego praw, wskutek nie odroczenia rozprawy przed Sądem Apelacyjnym pomimo nieobecności pozwanego, który przedłożył stosowne zaświadczenie lekarskie.

W uzasadnieniu kasacji pozwany wywodzi, że ponownie został pozbawiony możności obrony swoich praw w postępowaniu apelacyjnym, bowiem z powodu choroby nie mógł stawić się na rozprawie apelacyjnej w dniu 7 maja 2002 r., na którą to okoliczność przedstawił Sądowi – za pośrednictwem swojej znajomej p. E.S. – stosowne zaświadczenie lekarskie. Zdaniem pozwanego, Sąd Apelacyjny zobowiązany był z mocy art. 214 k.p.c. odroczyć rozprawę apelacyjną, skoro znana mu była przeszkoda w postaci choroby pozwanego, uniemożliwiająca jego osobiste stawiennictwo, a której to przeszkody nie można było przezwyciężyć. Uchybienie obowiązkowi wynikającemu z art. 214 k.p.c. skutkowało, zdaniem pozwanego, naruszeniem art. 379 pkt 5 k.p.c., bowiem pozwany pozbawiony został w toku postępowania apelacyjnego realnej możliwości zawarcia ugody z powodem oraz zgłoszenia dalszych wniosków dowodowych, w tym wniosku o przesłuchanie w charakterze strony.

Pozwany podkreślił nadto w uzasadnieniu kasacji, że w dniu rozprawy apelacyjnej nie był już reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika i w myśl art. 5 k.p.c. Sąd Apelacyjny powinien udzielić stronie wskazówek i pouczeń o których mowa w tym przepisie, a skoro zaniechał takich działań, to obraził również art. 5 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja została uwzględniona, bowiem usprawiedliwiona okazała się część spośród zawartych w niej zarzutów naruszenia przepisów postępowania.

Nie okazały się trafne zarzuty naruszenia art. 386 § 2 k.p.c. w zw. z art. 378 § 1 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 5 k.p.c.

Sąd drugiej instancji nie uchybił, określonemu w art. 386 § 2 k.p.c., obowiązkowi uchylenia zaskarżonego wyroku, skoro nie stwierdził nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji, a stanowisko Sądu odwoławczego w tym przedmiocie należało ocenić za trafne. Zasadnie wywiedziono w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że urlop pełnomocnika procesowego będącego adwokatem nie jest nadzwyczajnym wydarzeniem, ani też taką przeszkodą, której nie można przezwyciężyć, skoro pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do udzielenia dalszego pełnomocnictwa procesowego adwokatowi lub radcy prawnemu.

Powyższe stanowisko Sądu drugiej instancji jest zgodne z utrwalonym już w tym przedmiocie orzecznictwem, zgodnie z którym nieobecność pełnomocnika strony na rozprawie, spowodowana jego urlopem wypoczynkowym, nie jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem, którego nie można przezwyciężyć (zob. np. wyrok SN z dnia 24 marca 2000 r., I PKN 546/99, OSNP 2001/15/482). Orzecznictwo zdecydowanie sprzeciwia się nieuzasadnionym próbom rozszerzającej wykładni normy art. 214 k.p.c., przyjmując, że nawet leczenie uzdrowiskowe pełnomocnika procesowego w znanym mu wcześniej terminie nie może być uznane za przeszkodę niemożliwą do przezwyciężenia, a w konsekwencji nie stanowi podstawy do odroczenia rozprawy (wyrok SN z dnia 19 marca 2003 r., II UK 172/02, Prok. i Pr. 2003/9/38). Sąd Najwyższy wyraził także pogląd, że choroba pełnomocnika uzasadnia odroczenie rozprawy tylko wówczas, gdy jest zdarzeniem nadzwyczajnym, którego nie można zarazem przezwyciężyć (wyrok SN z dnia 19 września 2002 r., I PKN 400/01, OSNP 2003/5/6).

Natomiast nie można odmówić racji stronie skarżącej w odniesieniu do zarzutu naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 214 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c., wskutek nie odroczenia rozprawy przed Sądem drugiej instancji pomimo nieobecności pozwanego, który przedłożył za pośrednictwem innej osoby zwolnienie lekarskie. Niezależnie od sformułowanych w tym przedmiocie zarzutów kasacji, Sąd Najwyższy zobowiązany jest, z mocy art. 393¹¹ § 1 k.p.c., w granicach zaskarżenia brać z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania.

Z brzmienia zapisów w protokole rozprawy apelacyjnej z dnia 7 maja 2002 r., bezpośrednio po zamknięciu której został ogłoszony zaskarżony wyrok, wynika (k. 341), że znajoma pozwanego przedłożyła Sądowi Apelacyjnemu zaświadczenie lekarskie, dotyczące osoby pozwanego. Z dokumentu tego wynika, że stwierdzony przez lekarza okres choroby pozwanego, uniemożliwiającej stawienie się w Sądzie, obejmuje także dzień 7 maja 2002 r., na który wyznaczono termin rozprawy apelacyjnej. W tej sytuacji obowiązkiem Sądu odwoławczego było odroczenie rozprawy apelacyjnej na podstawie art. 214 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Naruszenie tych przepisów, wskutek przeprowadzenia rozprawy i wydania zaskarżonego wyroku, skutkowało pozbawieniem pozwanego możności obrony jego praw, a w konsekwencji nieważnością postępowania przed Sądem drugiej instancji z mocy art. 379 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 214 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. Zgodnie z utrwalonym w tym przedmiocie orzecznictwem Sądu Najwyższego, choroba strony, wykazana zaświadczeniem lekarskim i uniemożliwiająca stawienie się w Sądzie, w każdym wypadku pociąga za sobą konieczność odroczenia rozprawy, tym bardziej jeśli strona nie jest reprezentowana w procesie przez pełnomocnika, a taka właśnie sytuacja wystąpiła w postępowaniu apelacyjnym w niniejszej sprawie. Wydanie w takiej sytuacji orzeczenia spowodowało nieważność postępowania z powodu pozbawienia pozwanego możności obrony jego praw (wyrok SN z dnia 3 kwietnia 2001 r., I CKN 19/99, Prok. i Pr. 2002/7-8/38; wyrok SN z dnia 28 listopada 1997 r., I CKU 175/97, Prok. i Pr. 1998/5/36; wyrok SN z dnia 18 marca 1981 r., I PRN 8/81, OSN 1981, nr 10, poz. 201).

Skoro więc kasacja pozwanego okazała się być opartą na usprawiedliwionej podstawie w odniesieniu do części spośród zgłoszonych w niej zarzutów, to Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji, działając na podstawie art. 393¹³ § 1 k.p.c.