Wyrok z dnia 2008-03-28 sygn. II PK 225/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II PK 225/07

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2008 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Romualda Spyt (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec

SSN Andrzej Wróbel

w sprawie z powództwa A. B.

przeciwko Urzędowi Gminy w K.

o dodatek specjalny,

na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 marca 2008 r.,

na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W.

z dnia 3 kwietnia 2007 r., sygn. akt VII Pa […],

I uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej roszczenia powoda, za okres od 1 grudnia 2003 r. do 30 września 2004 r. i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego

II oddala skargę kasacyjną w pozostałej części.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ś. wyrokiem z dnia 27 grudnia 2006 r. oddalił między innymi roszczenie powoda A. B. o zapłatę kwoty 22.500 zł tytułem dodatku specjalnego skierowane przeciwko Urzędowi Gminy w K.

W uzasadnieniu wyroku Sąd ten ustalił, że powód od dnia 15 listopada 2002 r. do dnia 27 października 2007 r. pełnił funkcję wójta Gminy K. Uchwałą nr […] z dnia 8 października 2004 r. Rada Gminy przyznała powodowi dodatek specjalny w wysokości 20 % wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego, który był wypłacany począwszy od października 2004 r.

Mając tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy przyjął, że brak podstaw do wypłaty powodowi dodatku specjalnego za okres wcześniejszy niż data wejścia w życie powyższej uchwały. Dodatek ten, między innymi dla wójta, wprowadzony został od 27 października 2002 r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich (Dz.U. Nr 210, poz. 1784). Jednakże, zgodnie z art. 18 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.), dodatek ten ustala rada gminy. Skoro Rada Gminy K. w przywołanej wyżej uchwale nie ustaliła powodowi prawa do dodatku za okres wsteczny, nie ma podstaw do uwzględnienia żądania powoda. Ponadto, Sąd podkreślił, że roszczenie powoda za okres do 13 grudnia 2003 r. uległo przedawnieniu, zgodnie z przepisem art. 291 § 1 k.p.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W. wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2007 r. oddalił apelację powoda od powyższego wyroku podzielając ocenę prawną Sądu Rejonowego, w tym także dotyczącą przedawnienia części roszczenia powoda. Dodatkowo podkreślił, że Rada Gminy ustalając powodowi wynagrodzenie uchwałą z dnia 15 listopada 2002 r. nie skorzystała z możliwości przyznania powodowi dodatku specjalnego. Skoro ustalenie wynagrodzenia wójta, z mocy art. 18 ust.1. pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym, należy do wyłącznej właściwości rady gminy, to sąd pracy nie może w tym zakresie zastąpić stron stosunku pracy.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł powód zarzucając w podstawach kasacyjnych naruszenie przepisu § 7 ust. 1a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2000 r. w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich (Dz.U. Nr 61, poz. 707 ze zm.), obowiązującego do 31 grudnia 2002 r. oraz naruszenie § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 lutego 2003 r. w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich (Dz.U. Nr 33, poz. 264 ze zm.), obowiązującego od 1 stycznia 2003 r., w związku z art. 18 § 1 i 2 k.p. w związku z art. 385 k.p.c., a także naruszenie art. 291 § 1 k.p. w związku z art. 8 k.p.

Uzasadniając wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący stwierdził, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne sprowadzające się do odpowiedzi, czy należny wójtowi dodatek specjalny na podstawie wskazanych w podstawach kasacyjnych rozporządzeń Rady Ministrów przysługuje również w przypadku niedopełnienia przez radę gminy obowiązku podjęcia stosownej uchwały dotyczącej przyznania dodatku specjalnego w wysokości nie niższej niż 20% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego. Skarżący powołał się także na konieczność dokonania wykładni przepisu art. 291 § 1 k.p. i art. 8 k.p. , a mianowicie, wyjaśnienia, czy zgodne z zasadami współżycia społecznego i społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa jest powołanie się przez pracodawcę na zarzut przedawnienia roszczenia o wypłatę wynagrodzenia, jeżeli do jego niewypłacenia doszło na skutek niewykonania obowiązków przez pracodawcę – niepodjęcia stosownej uchwały przez radę gminy.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o „zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie apelacji i zmianę wyroku Sądu Rejonowego i uwzględnienie powództwa” oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi podniesiono, że na podstawie art. 20 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm.) pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych według zasad ustalanych przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia. Zasady te zostały ustalone w rozporządzeniach Rady Ministrów w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnionych z dnia 26 lipca 2000 r. oraz z dnia 11 lutego 2003 r. Z brzmienia regulacji obu tych rozporządzeń dotyczących dodatku specjalnego wynika, że jest to obligatoryjny składnik wynagrodzenia wójta w wysokości co najmniej 20% wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego. Zgodnie przepisem art. 18 § 1 i 2 k.p. korzystniejsze postanowienia prawa pracy powinny zastąpić mniej korzystne postanowienia umowy o pracę, a tym samym niepodjęcie uchwały przez Radę Gminy w K. w tym zakresie nie pozbawiło powoda prawa do tego składnika wynagrodzenia za pracę. Ponadto, powoływanie się pozwanego na zarzut przedawnienia części roszczenia jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa, gdyż to pracodawca przez swoje zaniechanie spowodował niewypłacenie powodowi części należnego mu wynagrodzenia. Powód, pełniący funkcję wójta, był zależny w wielu sprawach od Rady Gminy K., co uniemożliwiało wytoczenie powództwa w czasie trwania kadencji. Skarżący wskazał także, że wobec wniesienia powództwa w dacie 13 grudnia 2006 r. przedawnieniem nie może być objęty dodatek specjalny za grudzień 2003 r., bowiem wynagrodzenie za pracę płatne jest na koniec miesiąca.

Pozwany w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna jest częściowo uzasadniona. W myśl art. 20 ust.1 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 21, poz. 124 ze zm.) pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie stosowne do zajmowanego stanowiska oraz posiadanych kwalifikacji zawodowych. Określenie zasad wynagradzania ustawodawca, zgodnie z ust. 2 tego artykułu, przekazał Radzie Ministrów. Na podstawie tej normy prawnej Rada Ministrów wydała rozporządzenia w sprawie zasad wynagradzania i wymagań kwalifikacyjnych pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich z dnia 26 lipca 2000 r. (Dz.U. Nr 61, poz. 707 ze zm.) oraz z dnia 11 lutego 2003 r. (Dz.U. Nr 33, poz. 264 ze zm.). Nowelizacja tego pierwszego rozporządzenia, dokonana rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 r. (Dz.U. Nr 210, poz. 1784), wprowadziła, od 27 października 2002 r., do § 7 dodatkowy ustęp 1a o następującym brzmieniu: „Dodatek specjalny przysługuje wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta), staroście oraz marszałkowi województwa w kwocie wynoszącej co najmniej 20% i nieprzekraczającej 40% łącznie wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego, a w urzędach: miasta stołecznego Warszawy, miast (miast na prawach powiatu) powyżej 300 tys. mieszkańców - w kwocie nieprzekraczającej 50% łącznie wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego. Dodatek przyznaje właściwy organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego. Obowiązujące od 1 stycznia 2003 r. rozporządzenie z dnia 3 grudnia 2002 r. w § 7, poza zmienionym szykiem zdania, nieistotnym normatywnie, powtórzyła brzmienie dotychczasowego przepisu.

Z kolei art. 18 ust.1 pkt 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) stanowi, iż do wyłącznej właściwości rady gminy należy ustalanie wynagrodzenia wójta. Jednocześnie, w myśl art. 4 pkt 1 ustawy o pracownikach samorządowych, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy za urząd gminy - wobec wójta -wykonuje rada gminy lub w zakresie ustalonym przez ten organ w odrębnej uchwale jej przewodniczący - w formie uchwały, z zastrzeżeniem, że uchwała ta nie może obejmować prawa do ustalania wynagrodzenia wójta. Przepisy te, z pozoru, tworzą dualizm kompetencyjny, bowiem mogą sprawiać wrażenie, iż w uprawnienia dotyczące tej samej materii, w pokrywającym się zakresie, wyposażone zostały dwa organy – Rada Ministrów- na podstawie delegacji ustawowej oraz rada gminy. Tymczasem uważne przyjrzenie się tym normom prawnym prowadzi do wniosku, iż mają one charakter komplementarny. Do zakresu kompetencji Rady Ministrów należy ustalenie obligatoryjnych i fakultatywnych składników wynagrodzenia pracowników samorządowych oraz określenie ich minimalnej i maksymalnej wysokości w stosunku do wszystkich pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich. Natomiast ustalanie wynagrodzenia przez radę gminy, dotyczy określenia wysokości wynagrodzenia wójta tej gminy w ramach zasad ustalonych przez Radę Ministrów w rozporządzeniu, będącym źródłem powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej (art. 87 ust. 1 Konstytucji RP) oraz źródłem prawa pracy w rozumieniu z 9 § 1 k.p. Uchwała ta, kreująca jeden z warunków koniecznych umowy o pracę (art. 29 § 1 pkt 3 k.p.), jest zatem niczym innym jak postanowieniem umowy o pracę.

Kolejnym problemem wymagającym rozważenia jest to, czy postanowienia przywołanych wyżej rozporządzeń Rady Ministrów przewidują dodatek specjalny dla wójta jako obligatoryjny składnik wynagrodzenia za pracę. Za takim stanowiskiem przemawia dosłowne brzmienie tych przepisów, w których użyto - w trybie bezwarunkowym - zwrotu: „przysługuje” i z których jednocześnie nie wynika uzależnienie wypłaty dodatku od spełnienia jakichkolwiek przesłanek negatywnych lub pozytywnych.

W myśl art. 18 § 1 k.p. postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Wyrażona w tym przepisie zasada korzystności wykonywana jest poprzez sankcję wynikającą z § 2 tego przepisu – nieważne z mocy prawa „mniej korzystne” postanowienie umowy o pracę zastępowane jest odpowiednim przepisem prawa pracy.

Skoro dodatek specjalny, przysługujący wójtowi, jest obligatoryjnym składnikiem wynagrodzenia za pracę, to nieuwzględnienie go w uchwale rady gminy, ustalającej jego wynagrodzenie, powoduje skutek w postaci zastosowania w tym zakresie bezpośrednio przepisów rozporządzeń. Rozporządzenia te gwarantują minimalną wysokość dodatku specjalnego w wysokości 20% łącznie wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego, co przesądza o tym, że wójtowi przysługuje roszczenie o wypłatę dodatku w takiej wysokości.

Zarzut naruszenia art. 291 § 1 k.p., który Sąd zastosował do roszczeń powoda za okres od 15 listopada 2002 r. do 13 grudnia 2003 r. jest uzasadniony jedynie w zakresie żądania zapłaty dodatku specjalnego za grudzień 2003 r. Istotnie, dla przedawnienia roszczenia zasadnicze znaczenie ma data jego wymagalności. Jeśli zatem dodatek specjalny wypłacany był na koniec miesiąca, z pozostałymi składnikami wynagrodzenia, to złożenie pozwu w dniu 13 grudnia 2006 r., przerywające z tą datą bieg terminu przedawnienia, spowodowałoby, że roszczenie dotyczące grudnia 2003 r. nie uległoby przedawnieniu.

Natomiast nie sposób jest doszukać się w niniejszej sprawie jakichś szczególnych okoliczności, które mogłyby dać podstawę od oceny, że skorzystanie przez stronę pozwaną z uprawnienia do zgłoszenia zarzutu przedawnienia stanowiło nadużycie prawa. Zwykle niewypłacenie przez pracodawcę wynagrodzenia za pracę, czy też jego części, jest wynikiem bezprawności działania, która sama w sobie nie stanowi podstawy do nieuwzględnienia zarzutu przedawnienia. To, iż powód w okresie sprawowania kadencji był, jak to określa, uzależniony od Rady Gminy K., odczytać można jedynie w taki sposób, że obawa hipotetycznych, niekorzystnych wobec niego posunięć Rady powstrzymywała go od wniesienia powództwa, a taki motyw jest dość powszechny w stosunkach pracownik – pracodawca. Trudno również stawiać tutaj zarzut, że działanie pozwanego powołującego się na przedawnienie roszczenia jest sprzeczne z celem tej instytucji. Jej ratio legis zostało w judykaturze przedstawione w ten sposób, że przepisy o przedawnieniu mają charakter stabilizujący stosunki prawne i gwarantują ich pewność, dopuszczenie bowiem możliwości realizowania roszczeń bez jakiegokolwiek ograniczenia w czasie prowadziłoby do sytuacji, w której strony pozostawałyby przez dziesiątki lat w niepewności co do swej sytuacji prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90, OSNCP 1992 r. nr 7-8, poz. 137).

Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy, na mocy art. 398¹⁵ § 1 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w zakresie roszczenia powoda za okres od dnia 1 grudnia 2003 r. do dnia 30 września 2004 r., w pozostałej części, na mocy art. 398¹⁴ k.p.c., skargę kasacyjną oddalił jako bezzasadną. O kosztach orzeczono na mocy art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 398²¹ k.p.c.