Postanowienie z dnia 2012-08-22 sygn. I UZ 83/12

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I UZ 83/12

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 22 sierpnia 2012 r.

Wyrok, w którym sąd ubezpieczeń społecznych uwzględnił odwołanie wnioskodawcy, ustalając stopień umiarkowanej niepełnosprawności na czas określony, zamiast - zgodnie z żądaniem ustalenia tego stopnia - "na stałe", stanowił orzeczenie o całości odwołania, w którym zawarte było rozstrzygnięcie o całości żądania, przeto w dalszym zakresie "nieosądzonym negatywnie" (ustalenia umiarkowanego stopnia niepełnosprawności "na stałe"), wnioskodawcy przysługuje środek zaskarżenia.

Przewodniczący: Sędzia SN Beata Gudowska.

Sędziowie SN: Zbigniew Hajn, Zbigniew Myszka (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z odwołania Dawida S. przeciwko Wojewódzkiemu Zespołowi do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W. Ś. w K. o stopień niepełnosprawności, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 sierpnia 2012 r., zażalenia ubezpieczonego na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. z dnia 27 marca 2012 r. (...) uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 27 marca 2012 r. Sąd Okręgowy w K. - Sąd Ubezpieczeń Społecznych X Wydział Ubezpieczeń odrzucił apelację ubezpieczonego Dawida S. z dnia 19 stycznia 2012 r. i apelację jego pełnomocnika z dnia 30 stycznia 2012 r. od wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w S. z dnia 22 grudnia 2011 r., którym Sąd ten zmienił orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W. Ś. z dnia 8 września 2009 r., zaliczające ubezpieczonego do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do dnia 31 stycznia 2011 r., w ten sposób, że ustalił jego umiarkowany stopień niepełnosprawności do dnia 28 maja 2013 r. (pkt 1 wyroku) i orzekł o kosztach pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu (pkt 2 wyroku).

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy uznał, że podstawową przesłanką dopuszczalności apelacji w świetle art. 367 § 1 k.p.c. jest procesowy byt zaskarżanego orzeczenia. Dlatego w sytuacji, w której Sąd w sentencji wyroku nie orzekł o całości żądania strona może domagać się tylko uzupełnienia wyroku w trybie art. 351 k.p.c. Nie ma bowiem podstawy do zaskarżenia wyroku w części, w której wyrok nie istnieje. W konsekwencji wniesiona apelacja ze względu na brak "substratu zaskarżenia" powinna zostać odrzucona. Jak wynika z sentencji wyroku z dnia 22 grudnia 2011 r., Sąd Rejonowy zmienił zaskarżone orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w ten sposób, że ustalił umiarkowany stopień niepełnosprawności do dnia 28 maja 2013 r. (pkt 1 wyroku) i orzekł o kosztach pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu (pkt 2 wyroku). W swojej apelacji ubezpieczony zaskarżył ten wyrok w całości i wniósł o jego zamianę, przyznanie mu umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na stałe oraz ustalenie, że jego niepełnosprawność istnieje od dzieciństwa. Natomiast pełnomocnik ubezpieczonego wniósł w apelacji o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i ustalenie umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na trwałe, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Tymczasem, w ocenie Sądu Okręgowego, w zaskarżonym wyroku Sąd Rejonowy nie zawarł rozstrzygnięcia w przedmiocie oddalenia odwołania ubezpieczonego w pozostałej części, tj. nieobjętej pkt 1 wyroku. Tym samym brak w zaskarżonym wyroku negatywnego dla ubezpieczonego rozstrzygnięcia, w zakresie którego ubezpieczony mógłby skutecznie wywieść apelację. Dlatego Okręgowy uznał obie apelacje za niedopuszczalne, jako wywiedzione od nieistniejącego wyroku, i odrzucił je na zasadzie art. 373 k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c.

W zażaleniu na to postanowienie pełnomocnik ubezpieczonego zarzucił naruszenie: 1) art. 367 § 1 k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c. oraz art. 373 k.p.c., przez błędne uznanie, że apelacja została wniesiona od wyroku nieistniejącego i jako taka ulegała odrzuceniu, 2) art. 373 k.p.c. w związku z art. 375 k.p.c. przez przystąpienie do merytorycznego rozpoznania apelacji na rozprawie, a następnie jej odrzucenie, podczas gdy ewentualne odrzucenie powinno nastąpić na posiedzeniu niejawnym, a po wyznaczeniu rozprawy możliwe jest wyłącznie wydanie jednego z rozstrzygnięć przewidzianych w art. 385 k.p.c. i art. 386 k.p.c.

Wnoszący zażalenie zakwestionował przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że apelacja została wniesiona od nieistniejącego rozstrzygnięcia, co jest pozbawione podstaw faktycznych i prawnych. W sprawie w pkt 1 wyroku Sąd pierwszej instancji ustalił umiarkowany stopień niepełnosprawności ubezpieczonego do dnia 28 maja 2013 r. i to właśnie rozstrzygnięcie zostało w apelacji zaskarżone "w części w jakiej dotyczy ustalenia umiarkowanego stopnia niepełnosprawności ubezpieczonego tylko do dnia 18 maja 2013 r.". Dlatego substrat zaskarżenia istniał i powinien być poddany kontroli apelacyjnej. Ponadto ustalenie umiarkowanego stopnia niepełnosprawności do konkretnej daty oznaczało przecież, że Sąd Rejonowy uznał ustalenie umiarkowanego stopnia niepełnosprawności za uzasadnione, a jednocześnie nie przychylił się do żądania ubezpieczonego dotyczącego ustalenia tego stopnia niepełnosprawności na stałe. Kontestowane orzeczenie zawierało zatem rozstrzygnięcie o żądaniach strony w pełnym zakresie i nie było potrzebne ani konieczne zamieszczenie w nim wzmianki o oddaleniu żądania w pozostałym zakresie. W takiej sytuacji Sąd nie musi oddalić powództwa w pozostałym zakresie, albowiem jest to najzwyczajniej zbędne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wstępnie i dla porządku należało wskazać, że w judykaturze przyjmuje się, że sprawa o ustalenie stopnia niepełnosprawności nie jest sprawą o prawa majątkowe (por. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 14 stycznia 2011 r. II UZ 36/2010 LexPolonica nr 3933882), przeto na zaskarżone postanowienie Sądu drugiej instancji - kończące postępowanie w przedmiotowej sprawie o ustalenie (postanowienie o odrzuceniu obu apelacji) - służy zażalenie zgodnie z art. 394¹ § 2 k.p.c., które jest uzasadnione co do zasady. Sąd Najwyższy nie podzielił jedynie poglądu wnoszącego zażalenie, jakoby po wyznaczeniu rozprawy i przystąpieniu do merytorycznego apelacji wykluczone byłoby odrzucenie apelacji na rozprawie. Wprawdzie odrzucenie apelacji z przyczyn (wad procesowych) wymienionych w art. 370 k.p.c. następuje na posiedzeniu niejawnym, ale nie ma procesowych przeszkód ani nie jest wadliwe odrzucenie apelacji na rozprawie apelacyjnej przez sąd drugiej instancji, który nie może i nie powinien merytorycznie orzekać w przedmiocie środka zaskarżenia, który nie powinien być poddany merytorycznemu rozpoznaniu z przyczyn wymienionych w art. 370 k.p.c. W każdym razie odrzucenie spóźnionej, nieopłaconej lub z innych przyczyn niedopuszczalnej na rozprawie, zamiast na posiedzeniu niejawnym, nie jest procedurą dotkniętą sankcjonowaną wadą procesową, jaką byłoby merytoryczne osądzenie apelacji, gdyby ta podlegała i powinna zostać prawidłowo odrzucona. W konsekwencji, wymienione w art. 385 i 396 k.p.c. możliwości merytorycznego osądzenia apelacji, na które powołał się wnoszący zażalenie, odnoszą się wyłącznie do uzasadnionej potrzeby rozpoznania obu apelacji, które nie wymagały odrzucenia na podstawie art. 370 lub art. 373 k.p.c.

Równocześnie wniesione zażalenie było uzasadnione, ponieważ ustalenie stopnia niepełnosprawności na czas określony stanowiło merytoryczne osądzenie całości żądania wnioskodawcy, który w odwołaniu domagał się ustalenia stopnia niepełnosprawności "na stałe". Był to osąd pozytywny - z zakresie ustalającym umiarkowany stopnień niepełnosprawności do 28 maja 2013 r. oraz "implicite" negatywny - po tym okresie. Trzeba tu zauważyć, że wedle reguł procesowych Sąd drugiej instancji nie tylko nie był zobowiązany do dalej idącego (poza 28 maja 2013 r.)"negatywnego" orzeczenia, ale nie mógł i prawidłowo nie oddalił żądania w zakresie ustalenia stopnia umiarkowanej niepełnosprawności po 28 maja 2013 r., gdyż w dacie wyrokowania nie dysponował materiałem dowodowym, że po wymienionym terminie wnioskodawca potencjalnie może "utracić" ustalony na czas określony stopień niepełnosprawności (przestanie być osobą niepełnosprawną w stopniu umiarkowanym). Ponadto w razie potencjalnego oddalenia dalej idącego spornego żądania (negatywnego ustalenia stopnia umiarkowanej niepełnosprawności po 28 maja 2013 r.), strona, która potencjalnie nie zaskarżyłaby tego "dalszego" negatywnego osądu (ustalenia), byłaby krępowana powagą rzeczy osądzonej takiego potencjalnie dalej idącego negatywnego orzeczenia (art. 366 k.p.c.).

Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uznał, że wyrok, w którym sąd ubezpieczeń społecznych uwzględnił odwołanie wnioskodawcy, ustalając stopień umiarkowanej niepełnosprawności na czas określony, zamiast - zgodnie z żądaniem ustalenia tego stopnia - "na stałe", stanowił orzeczenie o całości odwołania, w którym zawarte było rozstrzygnięcie o całości żądania, przeto w dalszym zakresie "nieosądzonym negatywnie" (ustalenia umiarkowanego stopnia niepełnosprawności "na stałe"), wnioskodawcy przysługuje środek zaskarżenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2008 r. II PZ 13/2008). W konsekwencji Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia.