Wyrok z dnia 2002-11-26 sygn. I PKN 659/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PKN 659/00

Wyrok

z dnia 26 listopada 2002 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (spr.).

Sędziowie SN: Katarzyna Gonera, Andrzej Kijowski.

Sąd Najwyższy - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2002 r. sprawy z powództwa C. P. przeciwko Skarbowi Państwa - Podkarpackiemu Kuratorowi Oświaty w R. o świadczenie pieniężne na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w T. z dnia 23 lutego 2000 r., oddala kasację.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w T. wyrokiem z dnia 17 listopada 1999 r. zasądził od Skarbu Państwa-Podkarpackiego Kuratora Oświaty w R. na rzecz C. P. kwotę 12.729,42 zł tytułem świadczenia pieniężnego przewidzianego w art. 13¹ ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych. Zasądził również na jej rzecz kwotę 3.003 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka była pracownikiem Kuratorium Oświaty w T. od dnia 1 września 1976 r., zatrudnionym początkowo na stanowisku inspektora kadr, a później - na stanowisku starszego wizytatora. Z dniem 1 stycznia 1999 r., w związku z likwidacją województwa tarnobrzeskiego, stała się pracownikiem Kuratorium Oświaty w R. W końcu grudnia 1998 r., na spotkaniu z Kuratorem Oświaty w T., została poinformowana o zmianie pracodawcy i zapoznała się również z treścią pisma Kuratorium Oświaty w R. z dnia 17 listopada 1998 r. Z pisma tego wynikało, że wobec zmiany pracodawcy, pracownicy Kuratorium Oświaty w T. oraz Oddziałów Zamiejscowych mogą w terminie jednego miesiąca rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem; gdy natomiast przejmujący pracowników pracodawca nie zaproponuje im przed dniem 31 maja 1999 r. nowych warunków pracy i płacy na dalszy okres, albo w razie ich nie przyjęcia przez pracownika do 15 czerwca 1999 r., stosunek pracy wygaśnie z dniem 30 czerwca 1999 r. Od dnia 31 maja 1999 r. powódka oczekiwała na przedstawienie jej przez pracodawcę nowych warunków pracy i płacy, a gdy to się nie stało, wiedząc, że stosunek pracy wygaśnie, w piśmie z dnia 25 czerwca 1999 r. zwróciła się do Kuratorium Oświaty w R. o przygotowanie i przekazanie właściwemu oddziałowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych dokumentów niezbędnych do przyznania jej emerytury. W piśmie tym zwróciła się również o wypłatę odszkodowania w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia za pracę, należnego wskutek nie nawiązania z nią stosunku pracy na nowych warunkach, jak też o wypłatę odprawy pieniężnej na podstawie art. 28 ust. 1 pkt 3 ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Powódka nie zamierzała skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury zwłaszcza, że we wrześniu 2000 r. nabywała prawo do nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy, lecz stało się to dla niej konieczne, skoro jej stosunek pracy miał wygasnąć z dniem 30 czerwca 1999 r. W wymienionym piśmie (z dnia 25 czerwca 1999 r.) powódka zaznaczyła, że jej wnioski nie oznaczają, iż wypowiada stosunek pracy. Sąd Rejonowy ustalił, że w piśmie tym powódka nie wniosła również o rozwiązanie stosunku pracy w drodze porozumienia stron. Strona pozwana, odpowiadając zaś na powyższe pismo oraz na zawarte w nim wnioski, w swoim piśmie z dnia 30 czerwca 1999 r. oświadczyła, że wyraża zgodę na rozwiązanie z powódką stosunku pracy z dniem 30 czerwca 1999 r. na mocy porozumienia stron, w celu umożliwienia jej przejścia na emeryturę na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Zobowiązała się ponadto wypłacić sześciomiesięczną odprawę emerytalną. Odmówiła natomiast wypłacenia odszkodowania przewidzianego w art. 13¹ ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych z tego względu, że przepis ten nie przewiduje przyznania świadczenia temu urzędnikowi państwowemu, który nabył prawo do emerytury. W drugim piśmie z dnia 30 czerwca 1999 r. strona pozwana oświadczyła, że rozwiązuje z powódką - po uwzględnieniu jej wniosku - stosunek pracy z dniem 30 czerwca 1999 r. na mocy porozumienia stron.

W ocenie Sądu Rejonowego, ustanie łączącego strony stosunku pracy nastąpiło w wyniku jego wygaśnięcia, a nie wskutek jego rozwiązania w drodze porozumienia stron. Wobec tego, stosownie do art. 58 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, pracownikowi mianowanemu dotychczasowego urzędu wojewódzkiego przysługuje świadczenie pieniężne przewidziane w art. 13¹ ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych. Uprawnienia do tego świadczenia ustawodawca nie wyłączył ani nie ograniczył. Z art. 13¹ ustawy wynika, że świadczenie to pochodzi ze środków budżetu państwa i przysługuje przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy. Stanowi ono formę rekompensaty dla tych pracowników, którzy nie otrzymali propozycji pracy na nowych warunkach i których stosunki pracy wygasły z dniem 30 czerwca 1999 r.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w T. wyrokiem z dnia 23 lutego 2000 r. oddalił apelację strony pozwanej, której podstawę stanowił zarzut naruszenia art. 58 ust. 5 pkt 1 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną wskutek błędnej wykładni tego przepisu, pomijającej okoliczność, że art. 13¹ ustawy o pracownikach urzędów państwowych w końcowej swej części nie pozwala przyznać świadczenia pieniężnego temu urzędnikowi państwowemu, który nabył prawo do emerytury.

Sąd Okręgowy przede wszystkim podzielił jako trafne, i przyjął zarazem jako własne, ustalenie Sądu Rejonowego, według którego, stosunek pracy łączący strony wygasł z mocy prawa z dniem 30 czerwca 1999 r. w myśl art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Podstawę do stwierdzenia, że stosunek pracy uległ rozwiązaniu w drodze porozumienia stron, mogłyby bowiem stanowić jedynie zgodne oświadczenia woli pracownika i pracodawcy, których w przedmiotowej sprawie nie było. Gdyby jednak przyjąć, że w piśmie z dnia 25 czerwca 1999 r. powódka zawarła wniosek o rozwiązanie stosunku pracy na mocy porozumienia stron, to oświadczenie strony pozwanej w przedmiocie wyrażenia zgody na ten sposób jego rozwiązania zostało przesłane powódce w dniu 1 lipca 1999 r., a dotarło do niej jeszcze później. Zatem przed tymi zdarzeniami stosunek pracy już wygasł. Sąd Okręgowy uznał również za słuszny pogląd prawny Sądu Rejonowego, przyjmujący, że art. 58 ust. 5 pkt 1 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną zawiera kategoryczny zwrot: "przysługuje świadczenie pieniężne przewidziane w art. 13¹ ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych", który przesądza o zasadności roszczenia. Zwrócił również uwagę na to, że przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. nie przewidują dla pracowników, którzy nie otrzymali propozycji dalszej pracy, uprawnień wynikających z ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Należało więc uznać, że świadczenia pieniężne określone w art. 13¹ tej ustawy stanowią dla nich - z woli ustawodawcy -rekompensatę za brak możliwości kontynuowania pracy.

Od powyższego wyroku strona pozwana złożyła kasację opartą na podstawie naruszenia prawa materialnego wskutek błędnej wykładni art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872 ze zm.) w związku z art. 13¹ ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 ze zm.). Wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz wyroku Sądu Rejonowego z dnia 17 listopada 1999 r. i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a także orzeczenia o kosztach procesu za wszystkie instancje. Zdaniem skarżącego, do rozwiązania stosunku pracy doszło w drodze porozumienia stron, gdyż powódka zwróciła się pismem z dnia 25 czerwca 1999 r. o przygotowanie dla niej dokumentów do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w celu umożliwienia jej przejścia na emeryturę przewidzianą w art. 88 Karty Nauczyciela, natomiast strona pozwana wyraziła na to zgodę. Skorzystanie z uprawnień emerytalnych na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela wymaga złożenia wniosku o rozwiązanie stosunku pracy, zatem tak należało rozumieć pismo powódki z dnia 25 czerwca 1999 r. Przede wszystkim jednak przeszkodą do przyznania powódce spornego świadczenia jest art. 13¹ ustawy o pracownikach urzędów państwowych, który stanowi, że świadczenie nie przysługuje wtedy, gdy pracownik nabył prawo do emerytury. Skoro powódka nabyła prawo do tego świadczenia i otrzymała sześciomiesięczną odprawę emerytalną, to nie przysługuje jej już wynagrodzenie, o którym mowa w art. 13¹ ustawy o pracownikach urzędów państwowych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest niezasadna.

Przede wszystkim należy podkreślić, że strona pozwana nie wskazała jako podstawy kasacji naruszenia prawa procesowego, zatem dokonane w sprawie ustalenia były dla Sądu Najwyższego wiążące przy ocenie zarzutu naruszenia prawa materialnego. Z ustaleń tych wynika, że łączący strony stosunek pracy wygasł z dniem 30 czerwca 1999 r., gdyż - wbrew temu, co utrzymuje strona pozwana - przed tym dniem nie doszło do jego rozwiązania w drodze porozumienia stron.

Ocena prawna Sądu Okręgowego jest w tej kwestii trafna. Rozwiązanie stosunku pracy na mocy porozumienia stron może bowiem nastąpić wtedy, gdy strony złożą zgodne oświadczenia woli w tym przedmiocie - bądź w sposób wyraźny bądź dorozumiany, ale nie budzący wątpliwości co do tego, że obie dążą do rozwiązania stosunku pracy w określony sposób i w określonej dacie. Tymczasem powódka, składając w piśmie z dnia 25 czerwca 1999 r. wniosek "o przygotowanie i przekazanie właściwemu oddziałowi ZUS (...) dokumentów niezbędnych dla ustalenia i przyznania z dniem 1 lipca 1999 r. emerytury przewidzianej w art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela", zastrzegła, że wniosek ten bynajmniej "nie oznacza, że osobiście wypowiada istniejący stosunek pracy". Nie miała więc strona pozwana podstaw, by przyjąć, że intencją powódki było osiągnięcie zgody pracodawcy na rozwiązanie stosunku pracy w trybie porozumienia stron z dniem 30 czerwca 1999 r. Nie miała również podstaw, by stwierdzić, że w taki sposób rzeczywiście doszło do ustania stosunku pracy w czasie poprzedzającym wygaśnięcie stosunku pracy z mocy prawa. Do wniosków zawartych w piśmie powódki strona pozwana odniosła się bowiem w swoim piśmie z dnia 30 czerwca 1999 r., wysłanym powódce w dniu 1 lipca 1999 r., a doręczonym jej dopiero w połowie lipca 1999 r. Nie negując więc dopuszczalności zawarcia przez strony porozumienia (umowy) w kwestii rozwiązania tego stosunku, i to w dowolnej formie, a więc także przez czynności konkludentne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 sierpnia 1997 r., I PKN 232/97, OSNAPiUS z 1998 r. z. 10, poz. 306), należało podzielić pogląd Sądu Okręgowego, że w rozpoznawanej sprawie nie doszło między stronami do tego rodzaju porozumienia, zatem stosunek pracy wygasł z dniem 30 czerwca 1999 r., w myśl art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz. U. Nr 133, poz. 872 ze zm.).

Stosownie do art. 58 ust. 5 pkt 1 wymienionej ustawy, w przypadku wygaśnięcia stosunku pracy, o którym mowa w ust. 1 (a także w razie wypowiedzenia przez pracodawcę stosunku pracy przed terminem jego wygaśnięcia), pracownikom mianowanym przysługuje świadczenie pieniężne przewidziane w art. 13¹ ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 ze zm.). Według zaś tego ostatniego przepisu, w razie rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym z przyczyn określonych w art. 13 ust. 1 pkt 2, tj. w wypadku likwidacji urzędu lub jego reorganizacji, jeżeli nie jest możliwe przeniesienie urzędnika państwowego mianowanego na inne stanowisko w tym samym urzędzie, urzędnikowi temu - w okresie między ustaniem zatrudnienia w likwidowanym lub reorganizowanym urzędzie a podjęciem pracy lub działalności gospodarczej - przysługuje świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa, przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy.

Świadczenie to jest obliczane jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy i nie przysługuje urzędnikowi państwowemu, który nabył prawo do emerytury.

Przytoczone unormowanie nie stwarza więc podstawy do przeniesienia w całości przepisu art. 13¹ ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych do sytuacji powstałej w wyniku zastosowania art. 58 ust. 1 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną. Pierwszy z wymienionych przepisów zawiera bowiem w zdaniu drugim zastrzeżenie, które odnosi się do urzędnika państwowego w razie rozwiązania z nim stosunku pracy, natomiast przepis art. 58 ust. 5 pkt 1 w związku z ust. 1 - do pracownika, którego stosunek pracy wygasł.

Kolejna sporna między stronami kwestia powstała w związku z interpretacją powyższego przepisu, zwłaszcza zaś w związku z tym, czy istnienie w zdaniu drugim art. 13¹ ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych zastrzeżenia, że świadczenie nie przysługuje urzędnikowi państwowemu, który nabył prawo do emerytury, może być odniesione do sytuacji powódki.

W ocenie Sądu Najwyższego stanowisko strony skarżącej jest nietrafne przynajmniej z dwóch względów. Pierwszy z nich wynika z analizy brzmienia art. 58 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r., przy czym w przepisie tym zwraca przede wszystkim uwagę jednoznacznie sformułowane następujące stwierdzenie: "pracownikom mianowanym - przysługuje świadczenie pieniężne przewidziane w art. 13¹ ustawy z dnia 16 września 1982 r." Stwierdzenie powyższe nie może oznaczać nic innego, jak to, że wymienionym pracownikom przysługuje po prostu i bezwarunkowo "to" świadczenie. Gdyby bowiem ustawodawca chciał wprowadzić pewne rygory jego przyznawania, na przykład, uzależnił prawo do jego otrzymania od nie nabycia prawa do emerytury, to posłużyłby się znaną techniką legislacyjną i zastrzegł, że świadczenie przysługuje "na zasadach" bądź "na warunkach" określonych w art. 13¹ ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Wówczas byłoby oczywiste, że skoro art. 13¹ ust. 1 wymienionej ustawy, ustanawiając prawo do świadczenia pieniężnego, nie przewidział go (w zdaniu drugim) dla pracownika, który nabył prawo do emerytury, to tym samym nie mogłaby go nabyć powódka, której od dnia 1 lipca 1998 r. została przyznana emerytura. Drugi argument przemawiający przeciwko poglądowi strony skarżącej wyrażonemu w kasacji wynika z odmienności przedmiotu uregulowania objętego art. 58 ust. 1 i ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną oraz art. 13¹ ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych. Pierwsze z wymienionych przepisów określają bowiem sytuację pracownika, którego stosunek pracy wygasł ze względu na zaistnienie szczególnych, nietypowych zdarzeń w postaci reformy administracji publicznej i konieczności jej wdrażania, drugi zaś przepis normuje sytuację pracownika w razie rozwiązania z nim przez pracodawcę stosunku pracy w warunkach dość typowych dla obecnej rzeczywistości, to znaczy ze względu na likwidację urzędu lub jego reorganizację, gdy zarazem nie było możliwe przeniesienie urzędnika państwowego mianowanego na inne stanowisko w tym samym urzędzie, a urzędnik ten nie podjął pracy lub działalności gospodarczej w okresie sześciu miesięcy po rozwiązaniu stosunku pracy.

Z przedstawionych zatem względów Sąd Najwyższy orzekł o oddaleniu kasacji (art. 393¹² k.p.c.), jako nie zawierającej usprawiedliwionych podstaw.