Postanowienie z dnia 1997-01-22 sygn. I CKN 48/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 48/96

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 22 stycznia 1997 r.

Przewodniczący: sędzia SN H. Ciepła.

Sędziowie SN: G. Bieniek, J. Gudowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 1997 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku (...) Banku SA w P. przeciwko Z. S. o wyznaczenie arbitra i superarbitra, na skutek kasacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu z dnia 17 września 1996 r sygn. akt (...)

postanowił odrzucić kasację.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 10 czerwca 1996 r. Sąd Rejonowy w Poznaniu - Sąd Gospodarczy oddalił wniosek (...) Banku SA w P. o wyznaczenie arbitra i superarbitra sądu polubownego, albowiem podzielił stanowisko strony przeciwnej – Z. S., właściciela Przedsiębiorstwa Budowlanego "S. (...)" w K., sprowadzające się do tezy, że skoro łączący strony zapis na sąd polubowny utracił moc, to wyznaczanie arbitrów jest bezprzedmiotowe.

Zażalenia obu stron skierowane przeciwko temu postanowieniu zostały orzeczeniem Sądu Wojewódzkiego w Poznaniu - Sądu Gospodarczego z dnia 17 września 1996 r. oddalone. W ocenie Sądu drugiej instancji zarówno ustalenie, że zapis na sąd polubowny utracił moc, jak i wniosek, że utrata mocy zapisu czyni wniosek o wyznaczenie arbitra i superarbitra bezzasadnym, są trafne. Zarazem Sąd potwierdził słuszność rozstrzygnięcia przez Sąd Rejonowy co do ponoszenia przez wnioskodawcę kosztów postępowania oraz ich wysokości.

Kasacja (...) Banku SA w P., wytykająca naruszenie art. 365 i 366 k.p.c., jako mające istotny wpływ na wynik sprawy, podważa trafność orzeczenia Sądu Wojewódzkiego i zmierza do jego uchylenia w zaskarżonej części oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na samym wstępie podlega rozważeniu kwestia dopuszczalności kasacji, która - wbrew zapatrywaniu skarżącego - wcale nie jest oczywista.

Otóż, przede wszystkim należy przyjąć, że skoro księga trzecia części pierwszej kodeksu postępowania cywilnego, obejmująca problematykę sądu polubownego, nie zawiera specjalnej regulacji dopuszczalności i terminów środków odwoławczych, to znajdują zastosowanie wprost odpowiednie przepisy księgi pierwszej, a wśród nich art. 392 k.p.c. W związku z tym w rozpoznawanej sprawie aktualizuje się pytanie, czy postanowienie sądu wojewódzkiego oddalające zażalenie na postanowienie sądu rejonowego w przedmiocie wyznaczenia arbitra i superarbitra (art. 701 § 3 k.p.c.) jest - w rozumieniu wymienionego przepisu -postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie.

Jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 listopada 1996 r. I CKN 7/96 (OSNC 1997, z. 3, poz. 31), użyte w art. 392 § 1 k.p.c. sformułowanie "postanowienie kończące postępowanie w sprawie" odpowiada kodeksowemu podziałowi postanowień na postanowienia kończące i nie kończące postępowanie w sprawie (por. np. art. 394 § 1 k.p.c.), przy czym określenie "w sprawie" świadczy wyraźnie o zamiarze ustawodawcy zwężenia kręgu postanowień zaskarżalnych kasacją tylko do orzeczeń kończących postępowanie jako całość. Z tych przyczyn nie jest uzasadniona wykładnia zmierzająca do uznania za kończące postępowanie w sprawie także tych orzeczeń, które zamykają tylko jakiś fragment sprawy lub jej boczny nurt, rozstrzygają kwestię wpadkową lub też finalizują postępowanie pomocnicze albo czynności przygotowawcze; takiej wykładni nie można zaaprobować nawet wówczas, gdy postanowienie wydawane w kwestii ubocznej lub co do jakiejś wyodrębnionej części postępowania stanowi nieodzowny element (etap) poprzedzający rozstrzygnięcie - merytoryczne lub formalne - o całości sprawy przedstawionej przez strony pod osąd.

Stwierdzenia te prowadzą do wniosku, że postanowienie sądu wojewódzkiego oddalające zażalenie na postanowienie sądu rejonowego w przedmiocie wyznaczenia arbitra i superarbitra nie może być uznane za postanowienie kończące postępowanie w sprawie; tę bowiem - z punktu widzenia postępowania przed sądem państwowym - zakończy dopiero orzeczenie kończące postępowanie ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego (art. 715 k.p.c.), ewentualnie postanowienie odrzucające pozew ze względu na istnienie zapisu na sąd polubowny (art. 199 § 1 pkt 4 k.p.c.). Zresztą sam ustawodawca, dopuszczając zażalenie na postanowienia dotyczące wyznaczenia arbitra lub superarbitra w drodze wyraźnego, osobnego ustanowienia w art. 701 § 3 k.p.c., dał w sposób jednoznaczny do zrozumienia, że wymienionych postanowień nie kwalifikuje jako kończące postępowanie w sprawie i z tego względu podpadające pod ogólny przepis art. 394 § 1 in principio k.p.c.; jest jasne, że założenie przeciwne czyniło przyznanie zażalenia w drodze przepisu szczególnego zupełnie zbędnym.

Należy zarazem podkreślić, że bogata judykatura Sądu Najwyższego dotycząca dopuszczalności kasacji pod rządem kodeksu postępowania cywilnego z 1932 r., prezentująca bardziej liberalne stanowisko w omawianym zakresie, nie jest obecnie przydatna, głównie z tego względu, że art. 424 § 2 tego kodeksu przewidywał kasację od postanowień "kończących postępowanie", gdy tymczasem art. 392 § 1 określa postanowienia zaskarżalne kasacją jako postanowienia "kończące postępowanie w sprawie". Różnica - wynikająca z użycia dopełnienia "w sprawie" - jest, oczywiście, bardzo istotna, co obecnie, przy badaniu przesłanek dopuszczalności kasacji, nakazuje oceniać orzecznictwo z lat 1932-1950 z dużą ostrożnością; z tej właśnie przyczyny za pozbawioną waloru aktualności trzeba uznać uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasadę prawną z dnia 28 maja 1938 r. (C.III. 2479/36 i C. III. 1301/36, Zb.Urz. 1939, nr 1, poz. 1), dopuszczającą skargę kasacyjną na postanowienie sądu drugiej instancji przewidziane w art. 485 § 1 dawnego k.p.c. (odpowiednik współczesnego art. 701 k.p.c.), jeżeli wartość przedmiotu sporu przed sądem polubownym ma przenosić kwotę limitującą w owym czasie dopuszczalność kasacji lub jeżeli przedmiot tego sporu nie podlega oszacowaniu na pieniądze.

W konsekwencji, stwierdziwszy, że na postanowienie sądu wojewódzkiego oddalające zażalenie na postanowienie sądu rejonowego w przedmiocie wyznaczenia arbitra i superarbitra kasacja nie przysługuje, Sąd Najwyższy orzekł -na podstawie art. 393⁸ § 1 k.p.c. - jak w sentencji.