Wyrok z dnia 2000-07-20 sygn. I PKN 733/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PKN 733/99

Wyrok

z dnia 20 lipca 2000 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Walerian Sanetra.

Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Andrzej Kijowski.

Sąd Najwyższy - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu w dniu 20 lipca 2000 r. sprawy z powództwa H. K. przeciwko Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w W. o przywrócenie do pracy na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. z dnia 24 sierpnia 1999 r.,

1. oddala kasację.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w W. wyrokiem z 31 maca 1999 r., przywrócił powódkę H. K. do pracy w pozwanym Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w W.

Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona w ośrodku pomocy społecznej w W. od 25 lat. Ostatnio - w 1998 r. - pełniła również funkcję sekretarza Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w W. (na podstawie umowy zlecenia). Jako pracownik socjalny Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej większość swojej pracy powódka wykonywała w terenie. Praca ta polegała na odwiedzaniu rodzin wymagających pomocy społecznej w ich miejscu zamieszkania, co często wiązało się z wchodzeniem po schodach na piętro z torbą wypchaną aktami. Poza pracą w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej powódka prowadziła sprawy Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, co wiązało się z pracą biurową w pomieszczeniach Komisji na parterze budynku. Od 5 października 1998 r. powódka korzystała ze zwolnienia lekarskiego, albowiem lekarz stwierdził u niej zwyrodnienie stawów kręgosłupa, zapalenie korzonków nerwowych i tkanki okołostawowej. Lekarz leczący powódkę uznał, że schorzenia te uniemożliwiają jej wykonywanie pracy zawodowej związanej z chodzeniem po piętrach oraz dźwiganiem ciężkich przedmiotów, w tym noszeniem torby z aktami. Orientując się, jaką pracę powódka wykonuje na co dzień, lekarz udzielił jej zwolnienia lekarskiego stwierdzającego niezdolność pracy, jednak ze wskazaniem, że pacjentka może chodzić. Według lekarza powódka mogła chodzić, nie mogła natomiast wykonywać czynności powodujących obciążenie kręgosłupa, bo mogłoby to spowodować pogorszenie stanu jej zdrowia i w konsekwencji wydłużenie okresu zwolnienia lekarskiego. W dniu 14 października 1998 r. o godz. 17.00 odbyło się posiedzenie Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Zarządu Miasta, w którym brali udział pracownicy naukowi Uniwersytetu w P. W posiedzeniu tym uczestniczyła również powódka - jej obecność była niezbędna i obowiązkowa, ponieważ jako sekretarz Komisji koordynowała działalność tej instytucji. Zebranie trwało godzinę, a praca powódki nie wymagała jakiegokolwiek wysiłku fizycznego, była wyłącznie umysłowa. W okresie zwolnienia chorobowego powódka brała udział w trzech innych posiedzeniach Komisji, w dniach 5 października, 15 października i 24 października 1998 r., jej udział w tych posiedzeniach nie był związany z wysiłkiem fizycznym powodującym obciążenie kręgosłupa. Pismem z 3 listopada 1998 r. kierownik Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w W. rozwiązał z powódką umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika z uwagi na ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. Jako przyczynę rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. pracodawca podał, że w dniu 29 października 1998 r. powziął wiadomość o świadczeniu przez powódkę pracy sekretarza Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych podczas przebywania na zwolnieniu lekarskim, za którą to pracę powódka otrzymała dietę; tym samym powódka wykazała zdolność do świadczenia pracy również na rzecz pracodawcy. Przywracając powódkę do pracy Sąd Rejonowy ocenił, że jej postępowanie -polegające na wzięciu udziału w kilku posiedzeniach Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w czasie zwolnienia lekarskiego - nie stanowiło ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, o jakim mowa w art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Udział w posiedzeniach Komisji nie był bowiem sprzeczny z zaleceniami lekarskimi i nie przyczynił się do przedłużenia okresu niezdolności powódki do pracy u pozwanego pracodawcy.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. wyrokiem z 24 sierpnia 1999 r., oddalił apelację pozwanego pracodawcy. Strona pozwana zarzucała w apelacji naruszenie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w związku z § 3, § 4 i § 8 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 maja 1996 r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz. U. Nr 63, poz. 302).

Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego i ich kwalifikację prawną. Sąd drugiej instancji zwrócił uwagę na to, że rozwiązanie z pracownikiem umowy o pracę w trybie art. 52 k.p. jest nadzwyczajnym sposobem rozwiązania stosunku pracy i wobec tego powinno być stosowane przez pracodawcę wyjątkowo. Musi być ponadto uzasadnione szczególnymi okolicznościami, zwłaszcza zachowanie pracownika stanowiące podstawę przypisania mu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych musi być zawinione w sposób ciężki, a więc nosić znamiona umyślności lub rażącego niedbalstwa (jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 2 czerwca 1997 r., I PKN 193/97, OSNAPiUS 1998, Nr 9, poz. 269). Świadczenie przez pracownika pracy u jednego pracodawcy w czasie przebywania na zwolnieniu lekarskim u drugiego pracodawcy może stanowić uzasadnioną przyczynę rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., jeżeli pracownikowi można przypisać złą wolę w jego postępowaniu. W rozpoznawanej sprawie tak jednak nie było. Praca wykonywana przez powódkę w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej (u pozwanego pracodawcy, na podstawie umowy o pracę) miała inny charakter niż praca w Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (wykonywana na podstawie umowy zlecenia). Jedynie pewien fragment zakresu czynności powódki u pozwanego pracodawcy był zbieżny z czynnościami wykonywanymi przez nią w Komisji. W czasie zwolnienia chorobowego powódka mogła wykonywać pełen zakres czynności w Komisji, gdyż była to praca biurowa, podczas gdy nie mogła wykonywać wszystkich czynności w Ośrodku Pomocy Społecznej. Nawet gdyby przyjąć, że zachowanie powódki stanowiło naruszenie obowiązków pracowniczych, w żaden sposób nie można byłoby jej zachowania zakwalifikować jako "ciężkiego" naruszenia tych obowiązków. W postępowaniu powódki brak bowiem cech pozwalających na przypisanie jej złej woli. Dostrzec można raczej nadgorliwość w wypełnianiu swoich obowiązków. Świadczenie przez powódkę pracy (na podstawie umowy zlecenia) na rzecz Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych nie stało się przyczyną przedłużenia okresu jej niezdolności do pracy u pozwanego pracodawcy, nie było także sprzeczne z celem zwolnienia lekarskiego. Pozwany nie wykazał, że z powodu zwolnienia lekarskiego powódki musiał ponieść koszty związane z jej zastępstwem w pracy.

Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł pozwany, zaskarżając wyrok ten w całości. Jako podstawę kasacji skarżący wskazał naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w związku z § 3, § 4 i § 8 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 17 maja 1996 r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz. U. Nr 63, poz. 302) poprzez błędną jego wykładnię i przyjęcie, że świadczenie przez pracownika odpłatnej pracy na rzecz innego podmiotu w okresie stwierdzonej niezdolności do pracy nie stanowi ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz ewentualnie wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu lub Sądowi Rejonowemu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw.

Jako przyczynę rozwiązania z powódką umowy o pracę bez wypowiedzenia pozwany pracodawca wskazał wykonywanie przez nią pracy na rzecz innego podmiotu (zleceniodawcy) w czasie przebywania na zwolnieniu lekarskim, nie zaś dokonanie przez nią nadużyć w zakresie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Pracując w okresie zwolnienia lekarskiego na rzecz zleceniodawcy i pobierając z tego tytułu wynagrodzenie, powódka udowodniła - zdaniem pracodawcy - faktyczną zdolność do świadczenia pracy również na jego rzecz, a zatem nie świadcząc jej naruszyła podstawowe obowiązki pracownicze. Tak określona przez pracodawcę przyczyna rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 30 § 4 k.p.) podlegała ocenie Sądu przy rozstrzyganiu o zgodności z prawem zastosowania przez pracodawcę tego trybu rozwiązania umowy (art. 56 k.p. w związku z art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że w okresie stwierdzonej orzeczeniem lekarskim niezdolności do pracy na stanowisku pracownika socjalnego w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej, z powodu choroby (schorzeń) kręgosłupa, powódka świadczyła odpłatnie (na podstawie umowy zlecenia) pracę na rzecz Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, pełniąc funkcję sekretarza tej Komisji. W okresie zwolnienia lekarskiego powódka wzięła udział w czterech posiedzeniach Komisji. Jednocześnie z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że czynności wykonywane przez powódkę w ramach jej obowiązków pracowniczych wynikających z umowy o pracę różniły się w istotny sposób od czynności wykonywanych przez nią w ramach umowy zlecenia na rzecz zleceniodawcy. W pierwszym przypadku były to czynności obciążające kręgosłup (chodzenie po schodach, noszenie ciężkiej torby z aktami), których powódka nie mogła wykonywać w okresie czasowej niezdolności do pracy spowodowanej chorobą (licznymi schorzeniami kręgosłupa), w drugim przypadku były to czynności biurowe nie stanowiące obciążenia dla kręgosłupa, a praca na rzecz zleceniodawcy nie była sprzeczna z zaleceniami lekarskimi i nie przyczyniła się do przedłużenia okresu niezdolności powódki do pracy u pozwanego. Kwestionowanie w uzasadnieniu kasacji przytoczonych ustaleń Sądu Okręgowego jest nieskuteczne wobec braku oparcia kasacji na podstawie naruszenia przepisów postępowania, a w jej ramach na zarzutach naruszenia przepisów prawa procesowego dotyczących dokonywania ustaleń faktycznych i oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Podobnie nieskuteczne jest powoływanie się przez skarżącego w kasacji na to, że zmuszony był odpłatnie zlecić innej osobie wykonanie czynności nie cierpiących zwłoki podczas nieobecności powódki w pracy. Brak ustaleń Sądu Okręgowego dotyczących wskazanej okoliczności uniemożliwia rozważanie tego argumentu w postępowaniu kasacyjnym, choćby w aspekcie ewentualnego zagrożenia przez zachowanie powódki interesów pracodawcy lub narażenia go na szkodę.

W ustalonym stanie faktycznym - skutecznie nie zakwestionowanym w kasacji - dokonana przez Sąd Okręgowy kwalifikacja prawna zachowań powódki jako nie stanowiących ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych jest prawidłowa.

O niezdolności do pracy decyduje z jednej strony określony stan chorobowy i jego nasilenie, z drugiej rodzaj i charakter wykonywanej pracy. Możliwa jest zatem sytuacja, w której pracownik zatrudniony u różnych pracodawców w różnym charakterze staje się niezdolny do wykonywania jednej pracy, a zachowuje zdolność do wykonywania drugiej (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1995 r., II UZP 38/94, OSNAPiUS 1995, Nr 11, poz. 135). Prowadzący leczenie lekarz jest uprawniony do stwierdzenia, czy istniejący stan chorobowy powoduje, że pracownik jest co prawda czasowo niezdolny do wykonywania jednej pracy, ale zachował pomimo choroby zdolność do wykonywania innej pracy. W rozpoznawanej sprawie na podstawie dowodu z zeznań w charakterze świadka lekarza prowadzącego leczenie powódki, który wydał orzeczenie o jej czasowej niezdolności do pracy u pozwanego pracodawcy z powodu schorzeń kręgosłupa, Sąd Okręgowy ustalił, że powódka mogła świadczyć pracę na rzecz zleceniodawcy, albowiem nie było to niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego ani nie stanowiło czynności uciążliwych mogących przedłużyć okres jej niezdolności do pracy. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela pogląd prawny wyrażony w wyroku tego Sądu z dnia 19 stycznia 1998 r., I PKN 486/97 (OSNAPiUS 1998, Nr 23, poz. 687), zgodnie z którym nie stanowi ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych wykonywanie w czasie zwolnienia chorobowego pracy, która nie jest sprzeczna z zaleceniami lekarskimi.

Jednocześnie powódce nie można skutecznie postawić zarzutu - jak to uczynił pracodawca rozwiązując z nią umowę o pracę bez wypowiedzenia - że ciężko naruszyła swoje obowiązki pracownicze względem pracodawcy podejmując w okresie zwolnienia lekarskiego pracę na rzecz zleceniodawcy, albowiem świadcząc pracę w tym czasie na jego rzecz, wykazała tym samym zdolność do jej świadczenia na rzecz pracodawcy. Świadczenie pracy na rzecz innego podmiotu nie oznaczało -w ustalonym stanie faktycznym - że powódka była zdolna do wykonywania każdej (jakiejkolwiek) pracy w okresie czasowej niezdolności do pracy, w tym także pracy w charakterze pracownika socjalnego u pozwanego pracodawcy. Ustalone przez Sąd Okręgowy różnice co do charakteru, rodzaju i sposobu wykonywania pracy u pozwanego i pracy u zleceniodawcy - istotne z punktu widzenia schorzeń kręgosłupa, które stały się przesłanką orzeczenia lekarskiego o czasowej niezdolności powódki do pracy - nie pozwalają na ocenę, że powódka świadomie i w złej wierze uchylała się od świadczenia pracy na rzecz pozwanego. Tym samym -jak prawidłowo ocenił tę kwestie Sąd Okręgowy - brak było podstaw do przypisania jej winy umyślnej stanowiącej przesłankę kwalifikacji naruszenia przez pracownika jego obowiązków jako "ciężkiego" w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

Brak jest podstaw do przypisania Sądowi Okręgowemu naruszenia wskazanych w kasacji przepisów § 3, § 4 i § 8 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 maja 1996 r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy (Dz. U. Nr 63, poz. 302). Przepisy te stanowią, że wydając orzeczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby lekarz powinien brać pod uwagę wszystkie okoliczności istotne dla oceny stanu zdrowia pracownika, ze szczególnym uwzględnieniem rodzaju i warunków pracy (§ 3). Czasową niezdolność do pracy z powodu choroby stanowi okres ustalony w odpowiednim orzeczeniu lekarskim wydanym pracownikowi (§ 4). Orzeczenie o czasowej niezdolności do pracy wydaje m.in. lekarz prowadzący leczenie na okres, w którym pracownik ze względu na stan zdrowia powinien powstrzymać się od pracy (§ 8). Kasacja nie zawiera uzasadnienia wykazującego, na czym miałoby polegać naruszenie wskazanych przepisów rozporządzenia. Niezdolność powódki do pracy u pozwanego pracodawcy została stwierdzona zgodnie z powołanymi przepisami.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art. 393¹² k.p.c. orzekając o kosztach na podstawie art. 98 i 108 § 1 k.p.c