Wyrok z dnia 1998-07-15 sygn. II CKU 19/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKU 19/98

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 15 lipca 1998 r.

1. Zdolność sądowa, czyli zdolność występowania w procesie w charakterze strony przysługuje każdej osobie fizycznej (art. 64 KPC), od momentu urodzenia do chwili śmierci (art. 8 KC). Zalicza się ona do tzw. bezwzględnych przesłanek procesowych, których brak sprzeciwia się prowadzeniu postępowania cywilnego. Brak zdolności sądowej strony w dacie wniesienia powództwa wywołuje skutki określone w art. 70 i 71 KPC.

2. Śmierć osoby fizycznej w trakcie procesu stanowi przeszkodę w jego kontynuowaniu i w przypadku, gdy przedmiotem procesu są prawa i obowiązki, które przechodzą na następców prawnych, musi nastąpić zawieszenie postępowania (art. 174 § 1 pkt 1 KPC). Niezawieszenie postępowania i jego kontynuowanie po utracie zdolności sądowej przez stronę, bez wstąpienia w jej miejsce następców prawnych, powoduje nieważność postępowania (obecnie art. 379 pkt 2 KPC, w czasie prowadzenia postępowania i wyrokowania - art. 369 pkt 2 KPC).

Przewodniczący: SSN - H. Pietrzkowski

Sędziowie: SN - B. Myszka

SN - M. Wysocka (spraw.)

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 15 lipca 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa głównego B. N. przeciwko L. P. i z powództwa wzajemnego L. P. przeciwko B. N. o zapłatę na skutek kasacji Ministra Sprawiedliwości nr (...) od wyroku Sądu Wojewódzkiego w K. z dnia 25 marca 1994 r., sygn. akt (...) uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed Sądem Wojewódzkim w K. za okres od dnia 19 listopada 1992 r. i przekazuje sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Kasacją wniesioną w dniu 27 lutego 1998 r. w trybie art. 12 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 43, poz. 189) Minister Sprawiedliwości zaskarżył prawomocny wyrok Sądu Wojewódzkiego w K. z dnia 25 marca 1994 r., wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy temuż Sądowi do ponownego rozpoznania.

Postępowanie w sprawie toczyło się z powództwa B. N. przeciwko L. P., wniesionego w dniu 2 września 1992 r. oraz z powództwa wzajemnego wniesionego przez L. P. przeciwko B. N. w dniu 12 października 1992 r. Z dołączonego do kasacji odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w O. z dnia 27 stycznia 1995 r. wynika, że B. N. (powód główny, pozwany wzajemny) zmarł w dniu 19 listopada 1992 r. w L. (Belgia). Oznacza to, że wyrok w sprawie zapadł po utracie przez stronę zdolności sądowej (art. 64 § 1 KC) i po wygaśnięciu udzielonego przez nią pełnomocnictwa procesowego. Rażące naruszenie wymienionego przepisu postępowania oraz naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej będące wynikiem naruszenia powagi wymiaru sprawiedliwości wywołanego wydaniem wyroku na rzecz i przeciwko osobie nieżyjącej, powołane zostały jako podstawy uzasadniające wnioski kasacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

zdolność sądowa, czyli zdolność występowania w procesie w charakterze strony przysługuje każdej osobie fizycznej (art. 64 KPC), od momentu urodzenia do chwili śmierci (art. 8 KC). Zalicza się ona do tzw. bezwzględnych przesłanek procesowych, których brak sprzeciwia się prowadzeniu postępowania cywilnego. Brak zdolności sądowej strony w dacie wniesienia powództwa wywołuje skutki określone w art. 70 i 71 KPC.

Z aktu zgonu powoda dołączonego do kasacji wynika, że powód zmarł po wytoczeniu powództwa (głównego i wzajemnego). Śmierć osoby fizycznej w trakcie procesu stanowi przeszkodę w jego kontynuowaniu i w przypadku, gdy - jak ma to miejsce w sprawie niniejszej - przedmiotem procesu są prawa i obowiązki, które przechodzą na następców prawnych, musi nastąpić zawieszenie postępowania (art. 174 § 1 pkt 1 KPC). Niezawieszenie postępowania i jego kontynuowanie po utracie zdolności sądowej przez stronę, bez wstąpienia w jej miejsce następców prawnych, powoduje nieważność postępowania (obecnie art. 379 pkt 2 KPC, w czasie prowadzenia postępowania i wyrokowania - art. 369 pkt 2 KPC).

W okolicznościach faktycznych sprawy ocenionych przy uwzględnieniu powołanych przepisów, zgodzić się trzeba z twierdzeniem kasacji, że zaskarżone orzeczenie narusza wymienione przepisy w sposób rażący, a charakter i skutki uchybienia procesowego uzasadniają ocenę, że zaskarżone orzeczenie uchybia powadze wymiaru sprawiedliwości i godzi w porządek prawny Państwa, naruszając w ten sposób interes Rzeczypospolitej Polskiej. Spełnione zatem zostały przesłanki określone w stanowiących podstawę wywiedzenia kasacji przepisach art. 417 § 1 i art. 421 § 2 KPC w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie wymienionej ustawy, treść bowiem tych przepisów musi być uwzględniona, gdy kasację wniesiono w trybie art. 12 ust. 1 i 2 tej ustawy.

Omówione okoliczności uzasadniały uwzględnienie kasacji, na podstawie art. 393¹³ KPC oraz art. 386 § 2 KPC, zastosowanego odpowiednio w postępowaniu kasacyjnym (art. 393¹⁹ KPC).