Wyrok z dnia 2005-02-24 sygn. V KK 435/04

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KK 435/04

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2005 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Henryk Gradzik (przewodniczący) SSN Rafał Malarski (sprawozdawca) SSA del. do SN Mirosław Ziaja Protokolant Michał Wierzbowski

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Andrzeja Pogorzelskiego

w sprawie S. F. oskarżonego z art. 288 § 1 k.k.

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 24 lutego 2005 r., kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść oskarżonego (PR V KnP […]) od wyroku Sądu Rejonowego w K.

z dnia 7 czerwca 2004 r., sygn. akt VII K […] ,

uchyla wyrok w zaskarżonej części i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania.

U Z A S A D N I E N I E

Sąd Rejonowy w K., wyrokiem z dnia 7 czerwca 2004 r., na podstawie art. 66 § 1 i 2 k.k. i art. 67 § 1 k.k. warunkowo umorzył postępowanie karne wobec S. F. na okres próby wynoszący rok, przyjmując, że w dniu 25 września 2003 r. w B., pow. K., uszkodził drewniany płot poprzez usunięcie go ze swojej działki, które polegało na wyrwaniu kołków z ziemi oraz częściowym połamaniu desek i żerdzi, wskutek czego wyrządził D. G. szkodę w kwocie 1500 zł, co stanowiło czyn wyczerpujący znamiona wypadku mniejszej wagi określonego w art. 288 § 2 k.k. Na podstawie art. 67 § 2 k.k. zobowiązał oskarżonego do naprawienia w całości szkody. Ponadto uniewinnił oskarżonego od popełnienia pozostałych czynów zarzuconych w akcie oskarżenia.

Kasacją od wymienionego wyżej wyroku, który uprawomocnił się bez sporządzenia uzasadnienia, złożył w trybie art. 521 k.p.k. Prokurator Generalny. Zaskarżając wyrok w odniesieniu do warunkowego umorzenia postępowania karnego na korzyść oskarżonego, zarzucił rażące i mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa, mianowicie art. 66 § 1 k.k. i art. 67 § 3 k.k. oraz art. 366 § 1 k.p.k., polegające na błędnym przyjęciu, iż okoliczności popełnienia czynu z art. 288 § 2 k.k. nie budza wątpliwości, podczas gdy zaniechano wyjaśnienia całego szeregu istotnych okoliczności mogących mieć znaczenie dla odpowiedzialności karnej oskarżonego, w tym dotyczących faktycznej wysokości szkody spowodowanej czynem, niezbędnych dla prawidłowego orzekania w porzedmiocie obowiązku naprawienie szkody. W konsekwencji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania.

Obecny na rozprawie kasacyjnej prokurator Porkuratury Krajowej nie poparł skargi kasacyjnej i domagał się jej oddalenia jako oczywiście bezzasadnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja okazała się zasadna.

Jedną z przesłanek warunkowego umorzenia postępowania karnego – zgodnie z art. 66 § 1 k.k. – jest wymóg, aby okoliczności popełnienia czynu nie budziły wątpliwości. Nie może być zatem wątpliwości ani co do tego, że oskarżony wypełnił wszystkie znamiona zarzucanego mu czynu wymienione w konkretnym przepisie, zawierającym opis danego przestęptswa, jak i że spełnione zostały warunki odpowiedzialności konieczne do uznania kogoś za sprawcę przestępstwa ujęte w cześci ogólnej Kodeksu karnego, np. że sprawca nie działał w warunkach kontratypu.

W realiach konkretnej sprawy, stojąc na gruncie zgromadzonego materiału dowodowego, możliwe było zarówno przyjęcie, że oskarżony działał w ramach pozaustawowego kontratypu tzw. dozwolonej samopomocy, jak i uznanie, że nie zachodziła tego rodzaju okoliczność uchylająca bezprawność przypisanego mu czynu.

Warto w tym miejscu przypomnieć, że instytucja tzw. legalnej samopomocy określona jest w art. 343 § 2 k.c. i że według niej posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że działanie posiadacza jest niezwłoczne, jeżeli w krótkim czasie po naruszeniu, bez nieuzasadnionej zwłoki, przywrócił stan poprzedni. „Niezwłoczne” działanie nie jest wszelako rówoznaczne z działaniem „natychmiastowym”. Oceny, czy zachowanie posiadacza miało miejsce „niezwłocznie” po dokonaniu naruszenia, należy dokonywać przy uwzględnieniu okoliczności konkretnego przypadku, mając na uwadze, że okres między naruszeniem a przywróceniem naruszonego posiadania powinien być krótki (zob. Kodeks cywilny. Komentarz pod red. K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2004, tom I, s. 721). Nie straciło aktualności zapatrywanie, według którego niepodobna przyjąć, że działania podjęte w trzy tygodnie po naruszeniu posiadania spełniły wymogi szybkości reakcji, jakiej wymaga art. 343 § 2 k.c. dla usankcjonowania samopomocy (zob. orzeczenie SN z 27 marca 1968 r., II CR 69/68, RPEiS 1/69, s. 373).

Powinnością sądu było zatem precyzyjne ustalenie, choćby poprzez dokładne przesłuchanie oskarżonego i świadków, kiedy pokrzywdzony D. G. wzniósł na działce stanowiącej własność oskarżonego drewniany płot, kiedy S. F. powziął o tym wiadomość i kiedy dokonał demontażu owego ogrodzenia. Ani wyjaśnienia oskarżonego, ani zeznania pokrzywdzonego złożone dotychczas nie pozwalały – jak słusznie zauważył skarżący – na poczynienie w tym zakresie ustaleń.

Zaniedbania Sądu Rejonowgo w K. w tej kwestii, rzucające się w oczy mimo braku pisemnego uzasadnienia wyroku, stanowiły rażące naruszenie przepisów wskazanych w części wstępnej kasacji, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia (art. 523 § 1 k.p.k.). Dlatego Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną w całości (art. 537 § 2 k.p.k.).

W trakcie ponownego ropoznawania sprawy niezbędne będzie w pierwszym rzędzie możliwie dokładne określenie dat zbudowania przez pokrzywdzonego ogrodzenia, dowiedzenia się o tym przez oskarżonego i usunięcia przez niego płotu. Ustalenie tych faktów pozwoli ocenić, czy działanie S. F. mieściło się w ramach samopomocy, o której mowa w art. 343 § 2 k.c., ale nie przesądzi w sposób automatyczny o wyniku sprawy. Nawet uznanie, że oskarżony rozebrał drewniany płot niezwłocznie po jego postawieniu, nie zwolni sądu od obowiązku dociekania, czy przywracaniu stanu poprzedniego musiało towarzyszyć uszkodzenie niektórych części ogrodzenia i czy w związku z tym można mówić o umyślnym uszkodzeniu cudzej rzeczy, rodzącym potrzebę rozważenia istnienia znamion przestępstwa bądź wykroczenia (art. 124 § 1 k.w.). Łączyć się to będzie, o ile pojawi się taka konieczność, z badaniem wysokości ewentualnej szkody, rzutującej – co jest oczywiste – już to na kwalifikację prawną czynu, już to na rozmiar obowiązku jej naprawienia.

Uwzględnienie przez sąd właściwy przedstawionych poglądów prawnych i wskazówek co do dalszego postępowania (art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.) stworzy warunki do wydania w rozpoznawanej sprawie trafnego rozstrzygnięcia.