Postanowienie z dnia 1999-11-26 sygn. III CKN 484/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 484/98

Postanowienie

z dnia 26 listopada 1999 r.

W sprawie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez posiadaczy samoistnych na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) w związku z art. 4 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy - k.c. oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 11, poz. 81) Sąd może dokonać rozgraniczenia tych nieruchomości, jeżeli ustalenie granicy jest potrzebne do jej rozpoznania. Rozgraniczenie następuje według zasad określonych w art. 153 k.c.

Apelacja wniesiona od orzeczenia nie istniejącego albo zaskarżająca orzeczenie sądu pierwszej instancji w zakresie, którym sąd ten nie rozstrzygał, jest niedopuszczalna.

Przewodniczący: Sędzia SN Z. Kwaśniewski.

Sędziowie SN: S. Dąbrowski, J. Gudowski (spr.).

Protokolant: J. Krajewska.

Sąd Najwyższy - Izba Cywilna po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 1999 r. na rozprawie sprawy z wniosku Krystyny P. z udziałem Kazimierza T., Bronisława P., Izabeli U., Bogdana U., Wiesława T., Wioletty T. i Marii T. o uregulowanie własności na skutek kasacji Krystyny i Bronisława małż. P. od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w Krośnie z dnia 20 stycznia 1998 r., sygn. akt I Ca 348/97

postanawia oddalić kasację.

Uzasadnienie

Małżonkowie Krystyna P. i Bronisław P., zwani dalej wnioskodawcami, choć formalnie wnioskodawcą była tylko Krystyna P., domagali się stwierdzenia nabycia na podstawie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 z późn. zm.) własności działki nr a położonej w P. o powierzchni 6 a oraz ustanowienia służebności drogi koniecznej na rzecz tej działki po sąsiadującej z nią działce nr b.

Postanowieniem z dnia 3 lipca 1997 r. Sąd Rejonowy w Jaśle stwierdził, że wnioskodawcy stali się - z mocy prawa - właścicielami na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej wymienionej we wniosku działki, ale zarazem - w drugim punkcie tego postanowienia - dokonał rozgraniczenia tej działki z działką nr c, stanowiącą własność Wiesława T. i Wioletty T., oraz działką nr b, będącą własnością Izabeli U. i Bogdana U., wzdłuż linii czarnej oznaczonej na planie sytuacyjnym biegłego geodety Józefa D. literami AGBC. Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 4 listopada 1971 r. wnioskodawcy byli samoistnymi posiadaczami działki nr a, z tym, że ich posiadanie tej działki sięgało linii AGBC (linii ogrodzenia i jego "przedłużenia"), poza którą rozciągało się samoistne posiadanie Marii i Kazimierza T.

Sąd Rejonowy nie orzekł natomiast w sentencji postanowienia o żądaniu ustanowienia służebności, a w uzasadnieniu wyjaśnił, że żądanie to - zgłoszone tuż przed zamknięciem rozprawy, zmierzające do odwleczenia wydania orzeczenia -zostało przekazane do odrębnego postępowania.

W apelacji wnioskodawców znalazł się wniosek o zmianę zaskarżonego postanowienia przez stwierdzenie uwłaszczenia działki nr a aż do linii CJFE, przez uchylenie orzeczenia o rozgraniczeniu oraz przez ustanowienie żądanej służebności drogi koniecznej. Wnioskodawcy zarzucili przede wszystkim, że ustalenie zakresu własności działki nr a nastąpiło z uchybieniem w ustaleniu zakresu własności działek sąsiadujących; zdaniem skarżących Sąd Rejonowy nie wziął w szczególności pod rozwagę, że akt własności uczestników Marii i Kazimierza T., mający odzwierciedlać stan własności i posiadania działki nr d, został sfałszowany.

Postanowieniem z dnia 20 stycznia 1998 r. Sąd Wojewódzki w Krośnie odrzucił apelację w części dotyczącej uregulowania dojazdu, natomiast w pozostałym zakresie apelację oddalił. W ocenie Sądu Wojewódzkiego przed Sądem pierwszej instancji prawidłowo ustalono stan faktyczny, a zwłaszcza granice podlegającej uwłaszczeniu działki nr a. W tej mierze Sąd Wojewódzki zaakcentował, że Sąd Rejonowy słusznie uznał, że posiadaczami gruntu leżącego poza ogrodzeniem (linią AGCB) byli uczestnicy T. Odnośnie do pozostałych zarzutów Sąd drugiej instancji stwierdził, że są nietrafne i "... stanowią nieskuteczną próbę podważenia prawidłowych ustaleń...".

Jeśli zaś chodzi o częściowe odrzucenie apelacji, to Sąd Wojewódzki wyjaśnił, że skoro Sąd Rejonowy nie orzekł w kwestii ustanowienia służebności (uregulowania dojazdu), to apelacja - skierowana przeciwko orzeczeniu nieistniejącemu - jest niedopuszczalna.

Kasacja wnioskodawców, zmierzająca - co do istoty - w tym samym kierunku, co apelacja, została oparta na obu podstawach z art. 393¹ k.p.c.

Skarżący zarzucili, że Sąd Wojewódzki dopuścił się naruszenia art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 z późn. zm.) przez błędną wykładnię, oraz art. 244 i 245 w związku z art. 252 k.p.c., a także art. 328 § 2 w związku z art. 382 i 385 k.p.c. W konsekwencji skarżący wnieśli o "... zmianę zaskarżonego postanowienia przez jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania...", względnie "... o zmianę postanowienia II i I instancji przez uwzględnienie wniosków apelacji...".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W orzecznictwie Sądu Najwyższego już dawno wyjaśniono, że środek odwoławczy wniesiony od orzeczenia nieistniejącego albo zaskarżający orzeczenie sądu niższej instancji w zakresie, którym Sąd ten nie rozstrzygał, jest niedopuszczalny (por. np. orzeczenie z 21 września 1937 r., C II 714/37, PPC 1938, nr 9-10, s. 307, orzeczenie z dnia 22 kwietnia 1952 r., C 1040/52, NP 1953, nr 8-9, s. 153, orzeczenie z dnia 9 grudnia 1957 r., 4 CR 1188/56, PUG 1959, nr 8, s. 314, postanowienie z dnia 2 czerwca 1964 r., I PR 10/63, OSNCP 1965, nr 5, poz. 80, orzeczenie z dnia 24 listopada 1971 r., I PR 75/71, OSNPG 1972, nr 7, poz. 46, postanowienie z dnia 25 lutego 1997 r., II CKN 15/97, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 89 albo postanowienie z dnia 7 października 1998 r., II UKN 247/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 665). W tej sytuacji jest oczywiste, że skoro Sąd Rejonowy nie wyrzekł w swym postanowieniu o ustanowieniu drogi koniecznej ani o oddaleniu wniosku w tym zakresie, to apelacja wnioskodawców w tej części została odrzucona słusznie. Zarzuty kasacyjne kwestionujące ten fakt są, zatem chybione, niezależnie od tego, że nie zostały poparte powołaniem właściwego przepisu prawa formalnego. Nietrafnie skarżący powołują się przy tym na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1980 r., III CZP 3/80 (OSNCP 1980, nr 12, poz. 227), która dotyczyła zupełnie innego zagadnienia, a mianowicie prawnej skuteczności deklaratywnego stwierdzenia w akcie własności ziemi obciążenia nieruchomości rolnej, będącej przedmiotem tego aktu, służebnością drogową na rzecz właściciela innej nieruchomości rolnej, który nabył jej własność na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 z późn. zm.) i który w dniu wejścia w życie tej ustawy faktycznie władał obciążoną nieruchomością w zakresie objętym treścią zawartego w akcie własności ziemi stwierdzenia służebności drogowej.

Bezzasadne są także zarzuty dotyczące sfałszowania podpisu w protokole postępowania uwłaszczeniowego. W tej mierze Sąd pierwszej instancji wyczerpująco wyjaśnił - a Sąd Wojewódzki wyjaśnienia te zaaprobował - że fakty pozwalające na przyjęcie istnienia przesłanek uwłaszczenia oraz zakresu przestrzennego wnikającego z tych przesłanek prawa własności zostały ustalone nie na podstawie tego protokołu, lecz na podstawie osobowych źródeł dowodowych, które poddano ocenie w ramach kompetencji przewidzianych w art. 233 § 1 k.p.c. O naruszeniu art. 244, 245 i 252 w związku z art. 382 k.p.c. nie może być, zatem mowy.

Nie sposób także zaaprobować zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., albowiem skarżący nie starał się nawet uprawdopodobnić, jakich elementów przewidzianych przez ten przepis uzasadnienie zaskarżonego postanowienia nie obejmuje. Jest przy tym oczywiste, że zarzut obrazy wymienionego przepisu nie może służyć podważaniu ustaleń Sądu, do czego skarżący w gruncie rzeczy zmierzali.

W tej sytuacji, skoro ustalenia stanowiące podłoże orzeczenia Sądu Wojewódzkiego nie zostały skutecznie obalone, przeto niepodobna mówić o naruszeniu prawa materialnego, tj. art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 z późn. zm.) oraz art. 153 i 154 k.c., gdyż - wbrew temu, co starają się zasugerować wnioskodawcy - przepisy te, po prawidłowej subsumcji, "zostały zastosowane bezbłędnie. Nawiasem mówiąc, wnioskodawcy upatrują naruszenia wymienionych przepisów w błędnej ich wykładni, ale nie podnoszą żadnych argumentów, które mogłyby, choć pośrednio wskazywać, że Sąd drugiej instancji popełnił jakikolwiek błąd w procesie interpretacji prawa, a więc jego objaśniania i rozumienia. Tylko na marginesie należy, więc zaznaczyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, w sprawie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez posiadaczy samoistnych na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 z późn. zm.) w związku z art. 4 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy - k.c. oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 11, poz. 81) Sąd może dokonać rozgraniczenia tych nieruchomości, jeżeli ustalenie granicy jest potrzebne do jej rozpoznania. Rozgraniczenie następuje według zasad określonych w art. 153 k.c. (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1988 r., III CZP 46/88, OSNCP 1989, nr 10, poz. 157).

W konsekwencji kasacja, nieznajdująca usprawiedliwionych podstaw, ulega oddaleniu (art. 393¹² k.p.c.).