Postanowienie z dnia 2012-10-09 sygn. II PK 139/12

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II PK 139/12

POSTANOWIENIE

Dnia 9 października 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Maciej Pacuda

w sprawie z powództwa J.G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W.

o uznanie odwołania za bezskuteczne, odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 października 2012 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 8 grudnia 2011 r., sygn. akt XXI Pa […],

1) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,

2) zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy w W. wyrokiem z dnia 8 grudnia 2011 r., wydanym w sprawie z powództwa J.G. przeciwko pozwanemu Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w W. o uznanie odwołania za bezskuteczne i odszkodowanie, na skutek apelacji powoda zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego – Sądu Pracy w P. z dnia 2 marca 2011 r. w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 19.170 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 3 stycznia 2011 r. do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę oraz kwotę 4.320 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, oddalając apelację w pozostałym zakresie.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego, zaskarżając go w części, w jakiej rozstrzyga on o zmianie wyroku Sądu pierwszej instancji (pkt I sentencji) oraz o zasądzeniu zwrotu kosztów procesu (pkt III sentencji). Skargę tę oparto na zarzutach naruszenia prawa materialnego, poprzez niezastosowanie art. 73 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 250, poz. 1585 ze zm.) do oceny skutków prawnych aktu powołania powoda na stanowisko kierownika inspektoratu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz bezpodstawne zastosowanie art. 30 § 4 k.p. do oświadczenia pracodawcy o rozwiązaniu stosunku pracy, nawiązanego na podstawie powołania.

We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano z kolei, że jest ona oczywiście uzasadniona w zakresie obu zarzutów kasacyjnych, a także ze względu na występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, polegającego na rozstrzygnięciu, czy powołanie na stanowisko kierownika terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kreuje stosunek pracy na podstawie powołania.

Uzasadniając wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, skarżący podniósł, że Sąd Okręgowy w ogóle nie rozważył, czy przepis art. 73 ust. 3 pkt 4 ustawy systemowej obejmuje swoją hipotezą ustalony w sprawie stan faktyczny, wychodząc z błędnego założenia, że według stanu rzeczy na dzień 27 stycznia 1999 r., nie było normy prawnej zawartej w ustawie, do której mógłby odsyłać art. 68 § 1 Kodeksu pracy.

Ponadto, w ocenie skarżącego, w niniejszej sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, sprowadzające się do rozstrzygnięcia kwestii, czy powołanie, o jakim mowa w art. 73 ust. 3 pkt 4 ustawy systemowej, skutkuje nawiązaniem stosunku pracy na podstawie powołania. Pozwany uważa przy tym, że powołanie na stanowisko kierownika jednostki organizacyjnej wywiera taki skutek. Jednakże w doktrynie wyróżnia się także powołanie pozorne, to jest wywołujące tylko skutki o charakterze organizacyjnym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestia ta nie została natomiast dotychczas wyjaśniona.

Powód J.G. w odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwanego wniósł o odmowę przyjęcia jej do rozpoznania i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, a gdyby skarga kasacyjna została przyjęta do rozpoznania, o jej oddalenie oraz również o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Stosownie do art. 398⁹ § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (pkt 1), istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (pkt 2), zachodzi nieważność postępowania (pkt 3) lub skarga jest oczywiście uzasadniona (pkt 4). Wypada również dodać, iż zgodnie z art. 398⁴ § 2 k.p.c., określającym wymogi formalne skargi kasacyjnej, skarga kasacyjna powinna zawierać wniosek o przyjęcie do rozpoznania i jego uzasadnienie. Należy zatem stwierdzić, że wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że zachodzi przynajmniej jedna z okoliczności wymienionych w powołanym wcześniej art. 398⁹ § 1 k.p.c., a jego uzasadnienie (sporządzone odrębnie od uzasadnienia podstaw kasacyjnych) winno zawierać argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście, biorąc pod uwagę sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania skargi przez Sąd Najwyższy. Skarga kasacyjna nie jest bowiem (kolejnym) środkiem zaskarżenia przysługującym od każdego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, z uwagi na przeważający w jej charakterze element interesu publicznego. Służy ona kontroli prawidłowości stosowania prawa, nie będąc instrumentem weryfikacji trafności ustaleń faktycznych stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia.

Jako przyczynę uzasadniającą przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania strona pozwana wskazała w pierwszej kolejności oczywistą zasadność skargi (art. 398⁹ § 1 pkt 4 k.p.c.). Należało zatem przypomnieć, że skarga jest oczywiście uzasadniona wówczas, jeżeli zaskarżone tą skargą orzeczenie zapadło wskutek oczywistego naruszenia prawa, zaś oczywiste naruszenie prawa powinno być

rozumiane jako widoczna, bez potrzeby dokonywania pogłębionej analizy jurydycznej, sprzeczność wykładni lub stosowania prawa z jego brzmieniem albo powszechnie przyjętymi regułami interpretacji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2001 r., I PKN 15/01, OSNAPiUS 2002, nr 20, poz. 494 oraz z dnia 17 października 2001 r., I PKN 157/01, OSNAPiUS 2003, nr 18, poz. 437), jest możliwe do przyjęcia tylko wówczas, gdy jest ono z góry widoczne dla każdego prawnika, bez potrzeby głębszej analizy prawniczej, gdy jest zupełnie pewne i nie może ulegać żadnej wątpliwości, gdy podniesione zarzuty naruszenia wskazanych przepisów są zasadne prima facie, bez dokonywania głębszej analizy tekstu tych przepisów i bez doszukiwania się ich znaczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2008 r., I UK 11/08, LEX nr 491 538), gdy orzeczenie jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej wykładni przepisami prawa (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1963 r., II CZ 3/63, OSPiKA 1963, nr 11, poz. 286). Powołanie się przez autora skargi kasacyjnej na przesłankę zawartą w art. 398⁹ § 1 pkt 4 k.p.c. zobowiązuje go zatem do przedstawienia wywodu prawnego zmierzającego do wykazania kwalifikowanej postaci naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego polegającej na jego oczywistości, widocznej prima facie, przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy prawniczej, co daje podstawy do uznania skargi za oczywiście uzasadnioną, tj. podlegającą  uwzględnieniu (por. postanowienia Sądu

Najwyższego: z dnia 11 grudnia 2009 r., II PK 223/09, LEX nr 585777 oraz z dnia 3 lutego 2010 r., II PK 304/09, LEX nr 602695). Innymi słowy, jeżeli skarżący powołuje się na oczywistą zasadność skargi, to powinien zawrzeć w niej wywód prawny, z którego ta oczywista zasadność będzie wynikała. Ma to być przy tym zasadność łatwo dostrzegalna już nawet przy pobieżnej lekturze skargi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2010 r., V CSK 459/09, LEX nr 602638).

Drugim argumentem przemawiającym, zdaniem autora skargi, za przyjęciem tej skargi do rozpoznania było występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego. W takiej zaś sytuacji, w uzasadnieniu tego wniosku (sporządzonym odrębnie od uzasadnienia podstaw kasacyjnych) winno zostać sformułowane zagadnienie prawne oraz przedstawione argumenty prawne, które wykażą możliwość różnorodnej oceny zawartego w nim problemu. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w judykaturze, skarżący ma w tym zakresie obowiązek wywiedzenia i uzasadnienia występującego w sprawie problemu prawnego w sposób zbliżony do tego, jaki jest przyjęty przy przedstawianiu zagadnienia prawnego przez sąd odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2006 r., V CSK 75/06, niepublikowane). Oznacza to w praktyce, iż zagadnienie prawne musi odpowiadać określonym wymaganiom, a mianowicie: 1) być sformułowane w oparciu o okoliczności mieszczące się w stanie faktycznym sprawy wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1996 r., II UR 5/96, OSNP 1997 nr 3, poz. 39 i postanowienie z dnia 7 czerwca 2001 r., III CZP 33/01, LEX nr 52571), 2) być przedstawione w sposób ogólny i abstrakcyjny tak, by umożliwić Sądowi Najwyższemu udzielenie uniwersalnej odpowiedzi, nie sprowadzającej się do samej subsumcji i rozstrzygnięcia konkretnego sporu (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 października 2002 r., III CZP 66/02, LEX nr 57240; z dnia 22 października 2002 r., III CZP 64/02 LEX nr 77033 i z dnia 5 grudnia 2008 r., III CZP 119/08, LEX nr 478179), 3) pozostawać w związku z rozpoznawana sprawą i 4) dotyczyć zagadnienia budzącego rzeczywiście istotne (a zatem poważne) wątpliwości. Istotność zagadnienia prawnego konkretyzuje się zaś w tym, że w danej sprawie występuje zagadnienie prawne mające znaczenie dla rozwoju prawa lub znaczenie precedensowe dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw. Twierdzenie o występowaniu istotnego zagadnienia prawnego jest uzasadnione tylko wtedy, kiedy przedstawiony problem prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty przez Sąd Najwyższy lub kiedy istnieją rozbieżne poglądy w tym zakresie, wynikające z odmiennej wykładni przepisów konstruujących to zagadnienie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2010 r., II UK 363/09, LEX nr 577467, czy też z dnia 12 marca 2010 r., II UK 400/09, LEX nr 577468).

Wniosek skarżącego nie spełnia tak określonych kryteriów. Przede wszystkim Sąd Najwyższy stoi bowiem na stanowisku, że wniosek ten jest wewnętrznie sprzeczny, gdyż jeśli zważyć, że zarówno wskazywana w tym wniosku oczywista zasadność skargi, jak i podnoszone w nim występowanie zagadnienia prawnego, odnoszą się do tych samych przepisów prawnych (wymienionych w petitum skargi), to zapatrywania te wzajemnie wykluczają się. Nie można wszak równocześnie twierdzić, że rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym wyroku jest efektem oczywistego naruszenia przepisów rozumianego jako widoczna, bez potrzeby dokonywania pogłębionej analizy jurydycznej, sprzeczność wykładni lub stosowania prawa z jego brzmieniem albo powszechnie przyjętymi regułami interpretacji, oraz choćby sugerować, iż w przedmiotowej kwestii występuje istotne zagadnienie prawne, które występuje wszak tylko wtedy, gdy stosowanie konkretnych przepisów budzi poważne wątpliwości. Niezależnie od tych stwierdzeń, Sąd Najwyższy jest zdania, że rozstrzygnięcie Sądu drugiej instancji z całą pewnością nie zapadło wskutek rozumianego w wyżej określony sposób oczywistego naruszenia przepisów prawa, ponieważ oparto je na właściwej wykładni art. 68 § 1 k.p. Konsekwencją takiej właśnie wykładni wymienionego przepisu było z kolei uznanie przez Sąd drugiej instancji, że strony wiązał stosunek pracy oparty na umowie o pracę, co wymuszało zastosowanie w sprawie art. 30 § 4 k.p.

Wbrew odmiennemu stanowisku autora skargi, które w jego ocenie miałoby uzasadniać występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, w judykaturze Sądu Najwyższego zgodnie przyjmuje się zaś, że nawiązanie stosunku pracy z powołania jest możliwe tylko wtedy, gdy przepis odrębny w rozumieniu art. 68 § 1 k.p. (samodzielnie lub w powiązaniu z innymi przepisami) wyraźnie odnosi się do podstawy nawiązania stosunku pracy. Zatem nawet sam przepis kompetencyjny przewidujący powierzenie określonego stanowiska lub określonej funkcji i odwołanie z tego stanowiska lub funkcji oznacza jedynie powołanie pozorne (organizacyjne) i określa sposób powierzenia stanowiska lub funkcji, a nie powołanie właściwe wywołujące skutek w postaci powstania stosunku pracy na tej podstawie. Nie we wszystkich przypadkach, w których przepis ustawy mówi o powołaniu na określone stanowisko lub funkcję, powstaje stosunek pracy na podstawie powołania. Część przepisów ustawowych używa pojęcia powołanie wyłącznie w znaczeniu aktu inwestytury na określone stanowisko lub funkcję. Tylko wówczas, gdy przepis ustawy wiąże z powołaniem na określone stanowisko jednoczesne nawiązanie stosunku pracy z osobą powołaną, powstaje więc stosunek pracy na podstawie powołania (por. wyroki z dnia 7 września 2005 r., II PK 290/04, OSNP 2006 nr 13-14, poz. 206; z dnia 12 lipca 2007 r., I PK 45/07, OSNP 2008 nr 17-18, poz. 255; z dnia 13 marca 2009 r., III PK 59/08, OSNP 2010 nr 21-22, poz. 257 oraz z dnia 15 kwietnia 2010 r., II UK 296/09, LEX nr 602706 i orzeczenia w nich powołane). Wypada natomiast podkreślić, że z żadnego przepisu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie wynika obowiązek zatrudnienia kierownika inspektoratu ZUS (które to stanowisko zajmował powód) na podstawie powołania. Wskazany przepis art. 73 ust. 3 pkt 4 ustawy systemowej, stanowiący że „do zakresu działania Prezesa Zarządu należy w szczególności (…) powoływanie i odwoływanie kierowników jednostek organizacyjnych Zakładu” także nie jest takim przepisem, ponieważ stanowi on typowy przykład przepisu kompetencyjnego w tym znaczeniu, że daje Prezesowi Zakładu wyłącznie uprawnienie (kompetencję) do powoływania i odwoływania kierowników jednostek organizacyjnych Zakładu, ale tylko tych, których stosunek pracy jest oparty na powołaniu. Nie określa natomiast z całą pewnością stanowisk, których zajmowanie wiązałoby się z powstaniem stosunku pracy na podstawie powołania. Interpretacja tego przepisu nie nasuwa przy tym żadnych wątpliwości, wobec czego nie może on być traktowany jako „odrębny przepis” w rozumieniu art. 68 § 1 k.p. Wniosek taki wynika zarówno z usytuowania art. 73 ust. 3 pkt 4 ustawy systemowej, jak i z jego treści. W tej sytuacji podnoszony w skardze kasacyjnej pozwanego zarzut, iż Sąd drugiej instancji w ogóle nie odniósł się do art. 73 ust. 3 pkt 4 w uzasadnieniu swojego orzeczenia, nie może również świadczyć o oczywistej zasadności owej skargi. Z przyczyn wyżej podniesionych Sąd ten słusznie bowiem nie zastosował tego przepisu, w związku z czym brak odniesienia się do niego musi pozostawać bez wpływu na rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym wyroku.

Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy uznał, iż pozwany nie wykazał potrzeby rozpoznania jego skargi kasacyjnej. Dlatego, na podstawie art. 398⁹ § 2 k.p.c. oraz art. 98 § 3 k.p.c. i § 11 ust. 1 w związku z § 12 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.