Uchwała z dnia 1993-11-24 sygn. II PZP 3/93

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II PZP 3/93

Uchwała

Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 24 listopada 1993 r.

Uzasadnienie

Na pograniczu prawa pracy i prawa cywilnego zdarza się, iż takie same sprawy rozpoznawane są zarówno przez sądy pracy jak i sądy cywilne. Tę praktykę pewnego marginesu swobody w przekazywaniu wskazanych spraw na obydwie drogi postępowania usprawiedliwia się tym, iż rozpoznanie prawy przez niewłaściwy wydział nie jest uchybieniem procesowym mającym wpływ na wynik sprawy (uchwała SN z dnia 2 października 1986 r., III PZP 57/86, OSNCP z 1987 r., z. 10, poz. 152).

Ustalenie zaś właściwości drogi sądu cywilnego bądź sądu pracy bywa niezwykle trudne i kłopotliwe, stąd rozbieżności poglądów poszczególnych składów orzeczniczych są rzeczą naturalną.

Zakwalifikowanie poszczególnych spraw do drogi sądu pracy bądź sądu cywilnego może mieć jednak w szczególnych przypadkach reperkusje nawet dla oceny ważności postępowania.

Rozpoznanie sprawy z zakresu prawa cywilnego może bowiem nastąpić przez jednego sędziego na podstawie zarządzenia Prezesa Sądu Rejonowego, a nie dotyczy to spraw z zakresu prawa pracy (art. XII Przepisów wprowadzających KPC). Sprzeczność natomiast składu orzekającego z przepisami prawa powoduje nieważność postępowania (art. 369 pkt 4 KPC). Niebezpieczeństwu temu co prawda łatwo zapobiec, unikając przekazywania do rozpoznawania przez jednego sędziego spraw cywilnych z pogranicza z prawem pracy. Nie zawsze jednak uwzględnia się te względy ostrożności w wyznaczaniu składu sądu. Należy także wziąć pod uwagę, iż pracownik dochodzący roszczeń z zakresu prawa pracy nie ma obowiązku uiszczania opłat sądowych. Te względy powodują, iż problem rozgraniczenia omawianych dróg postępowania w sprawach "granicznych" ma dla praktyki sądowniczej istotne znaczenie.

Sąd Wojewódzki w T. przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne, czy sprawy o roszczenia uzupełniające rozpoznają sądy pracy, czy w zwykłym postępowaniu sądy cywilne, w związku ze sprawą, w której powód żądał zasądzenia od pozwanego zakładu pracy renty uzupełniającej, z tytułu choroby zawodowej. Żądanie swoje oparł powód na odpowiedzialności deliktowej pozwanego, wykraczającej poza zakres świadczeń, przyznanych powodowi na podstawie ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.). Na podstawie art. 300 KP stosuje się przepisy kodeksu cywilnego do stosunku pracy w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy. Wskazuje to, że przepisy kodeksu cywilnego stosowane na tej podstawie do stosunku pracy uzupełniają regulacje prawa pracy, a spory do których mają one zastosowanie są sporami z zakresu prawa pracy.

Po wejściu w życie KPC z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U nr 15, poz. 113) sprawy odszkodowawcze z tytułu wypadków w zatrudnieniu i chorób zawodowych, rozpoznawane w oparciu o przepisy prawa cywilnego zakwalifikowane zostały do spraw o roszczenia pracowników, w rozumieniu art. 459 § 1 KPC, uchwałą Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 29 i 30 września 1966 r. (III_CZP_26/66 OSNCP 1967, z. 1, poz. 1). Kwalifikacja ta nie uległa zmianie także po wejściu ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadku przy pracy (Dz.U. Nr 3, poz. 6). Dopiero ustawa z dnia 31 marca 1977 r. o dalszym. zwiększeniu emerytur i rent oraz o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.U. Nr 11, poz. 44) zamknęła definitywnie możliwość dochodzenia jakichkolwiek roszczeń wyrównawczych od zakładu pracy na podstawie KC. Możliwość taka została przywrócona dopiero ustawą z dnia 24 maja 1990 r. o zmianie niektórych przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym (Dz.U. Nr 36, poz. 206). W ten sposób odżył też problem klasyfikacji spraw o świadczenia uzupełniające oparte o KC.

Za traktowaniem tych spraw jako spraw z zakresu prawa pracy przemawiają także argumenty z zakresu wykładni historycznej.

Pojęcie spraw z zakresu prawa pracy wprowadzone w 1985 r. do KPC obejmuje obok tradycyjnego pojęcia spraw o roszczenia ze stosunku pracy także sprawy o roszczenia związane ze stosunkiem pracy. Art. 476 § 1 pkt 1 KPC sankcjonuje więc praktykę szerokiej wykładni orzeczniczej pojęcia roszczeń ze stosunku pracy i nadaje jej nowe impulsy. Przepis ten nie wymaga już bowiem, aby roszczenia wynikały ze stosunku pracy, a wystarcza, aby były z nim związane. Mogą one wynikać więc także z innego stosunku prawnego, a w tym z czynu niedozwolonego, byle był on związany z realizacją stosunku pracy. Wywód ten można streścić następująco: skoro sprawy o roszczenia odszkodowawcze od zakładu pracy dochodzone na zasadach KC przed ich wykluczeniem w 1977 r. były zaliczane do spraw z prawa pracy, to i obecnie należy je tak kwalifikować.

Najpoważniejszy argument przeciw temu kierunkowi wykładni art. 476 § 1 pkt 1 KPC wysuwany jest w drodze wnioskowania a contrario z pkt 3 tegoż art. 476 § 1 KPC. Wymienia on expressis verbis sprawy o odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Wniosek wyprowadzony a contratio z tego przepisu, iż sprawy o odszkodowania od zakładu pracy dochodzone na innej podstawie, niż przepisy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych - nie są sprawami z zakresu prawa pracy - koliduje z wykładnią językową pkt 1 tegoż art. 476 § 1. Przepis ten bowiem, jak wskazano, zalicza do spraw z zakresu prawa pracy nie tylko sprawy o roszczenia ze stosunku pracy, ale i sprawy o roszczenia związane ze stosunkiem pracy. Wobec tego należy przyjąć, iż pkt 3 analizowanego art. 476 § 1 KPC ma jedynie znaczenie instrukcyjne. Zmierza do usunięcia ewentualnych wątpliwości co do kwalifikacji spraw o świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, rekapitulując w tym przedmiocie wskazany dorobek orzecznictwa Sądu Najwyższego. Wobec tego przepis ten nie uzasadnia zwężającej wykładni art. 476 § 1 pkt 1 KPC, a zwłaszcza pojęcia "spraw o roszczenia związane ze stosunkiem pracy".