Postanowienie z dnia 2001-07-25 sygn. I CKN 233/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 233/99

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 25 lipca 2001 r.

Przewodniczący: SSN Tadeusz Wiśniewski.

Sędziowie: SN Tadeusz Żyznowski, del. SA Jan Górowski (spr.).

Protokolant: Ewa Krentzel.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 22 grudnia 1997 r. Sąd Wojewódzki w (...) oddalił rewizję uczestników A.a S., Margarete Hedwig S. i Irene L. od wpisu dokonanego przez Sąd Rejonowy w O. w dniu 20 września 1995 r. Dz. Kw w księdze wieczystej nr (…), prawa własności Skarbu Państwa w miejsce J. S.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd Wojewódzki przytoczył, że J. S., którego uczestnicy są spadkobiercami, w związku z wyjazdem z kraju jako repatriant niemiecki z mocy prawa nabywając obywatelstwo niemieckie, utracił obywatelstwo polskie w dniu 8 sierpnia 1977 r., co zostało wykazane zaświadczeniem Wydziału Spraw Obywatelskich Urzędu Wojewódzkiego w O. z dnia 10 marca 1992 r. Dokument ten stwierdza, że został wystawiony na podstawie rejestru osób, które utraciły obywatelstwo polskie i że J. S. figuruje w nim pod pozycją (...).

Sąd Wojewódzki ocenił, że podstawę wpisu do księgi wieczystej może stanowić przepis prawa, gdy stwierdza nabycie go ex lege - bez ustawowego wymagania poświadczenia tego nabycia. Wskazał, że jest nim art. 38 ust. 3 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach (tekst jedn. Dz. U. z 1969 r., Nr 22, poz. 159).

Kasację złożył uczestnik postępowania A. S. Powołując podstawę naruszenia prawa materialnego, autor kasacji zarzucił: niewłaściwe zastosowanie art. 38 ust. 3 wyżej powołanej ustawy oraz art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm., nazwanej dalej ust. o ks. wiecz. i hip.).

Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i orzeczenia o wpisie Sądu Rejonowego oraz o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Najwyższy ze względu na charakter rozpoznawanego środka odwoławczego i wysoki stopień sformalizowania postępowania kasacyjnego nie jest uprawniony do ustalania, poszukiwania bądź też dociekania istoty i rzeczywistej treści przytoczonych w kasacji zarzutów, bądź korygowania oznaczenia powołanych w tejże kasacji przepisów zarówno z zakresu prawa materialnego, jak i procesowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 1997 r., II CKN 189/97, niepubl.). Wskazywanie zatem wadliwości proceduralnych nie mogło stanowić skutecznego uzasadnienia podstawy kasacji przewidzianej w art. 393¹ pkt 1 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 1997 r., III CRN 143/97, niepubl.)

Postępowanie wieczystoksięgowe jest postępowaniem nieprocesowym (art. 37 ust. o ks. wiecz. i hip.). Niemniej zgodnie z art. 46 ust. 1 tej ustawy kognicja sądu wieczystoksięgowego jest ograniczona do badania jedynie treści wniosku, treści i formy dołączonych do niego dokumentów oraz treści księgi wieczystej. Skoro zatem zainteresowani otrzymali zawiadomienie o wpisie i złożyli od niego środek odwoławczy, to nie sposób uznać, że byli pozbawieni udziału w postępowaniu przed Sądem Rejonowym. Poza tym, kontrola kasacyjna dokonywana przez Sąd Najwyższy obejmuje stosowanie prawa procesowego i materialnego przez sąd drugiej instancji (art. 392 k.p.c.), jeżeli zaś chodzi o naruszenia prawa popełnione przez sąd pierwszej instancji, to mogą one być wytykane w apelacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1997 r., I CKN 825/97, OSNC 1998, poz. 81).

Ustawa wieczystoksięgowa w art. 38 ust. 3 określa krąg podmiotów legitymowanych do składania wniosków o wpis. Ponieważ skarżący nie powołał tego przepisu, to nie mógł skutecznie podnosić, że wnioskodawca jako reprezentant Skarbu Państwa nie był kompetentny do złożenia wniosku o wpis prawa własności tego podmiotu, z tego powodu, że były już wtedy prawomocne decyzje o komunalizacji przedmiotowej nieruchomości na rzecz Gminy. Niemniej przepis art. 34 ust. o ks. wiecz. i hip. tworzy zasadę wpisywania nieprzerwanego ciągu następstwa prawnego osób ujawnionych. Dopuszczalne na podstawie zdania drugiego tego artykułu odstępstwo od tej zasady dotyczące wpisu właściciela nie oznacza, że wszyscy kolejni właściciele nie mogą być ujawnieni to jest, że istnieje nakaz ujawniania tylko aktualnego właściciela.

W postępowaniu wieczystoksięgowym nie są rozpoznawane jakiekolwiek spory z zakresu własności (ani w charakterze przesłanki, ani samego rozstrzygnięcia), prowadzące Sąd do konkluzji, że dokonanie wpisu zgodnego z wnioskiem doprowadzi do niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Jest to jeden z powodów, że nie mogły odnieść oczekiwanego przez skarżącego skutku dokumenty dołączone w toku postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

Skoro art. 38 ust. 3 powołanej na wstępie ustawy jest źródłem przejścia prawa własności ex lege i nie wymaga poświadczenia tego nabycia własności przez Państwo (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1997 r., II CKN 216/97, OSNC 1998, nr 1, poz. 7), to dla realizacji dyspozycji tego przepisu, dla potrzeb postępowania wieczystoksięgowego, zasadnicze znaczenie miała odpowiedź na pytanie, czy zaświadczenie Urzędu Wojewódzkiego w O. z 10 marca 1992 r. potwierdziło w sposób dostateczny, że J. S. utracił obywatelstwo polskie w związku z wyjazdem z kraju jako repatriant niemiecki.

Jako dokument urzędowy w rozumieniu art. 244 k.p.c. zaświadczenie to może stanowić podstawę wpisu z mocy art. 37 ust. o ks. wiecz. i hip. i art. 13 § 2 k.p.c. (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 października 1984 r., III CZP 62/84, OSNCP 1985, nr 7, poz. 78). Moc dowodowa dokumentu urzędowego nakazuje traktować jego treść za udowodnioną. Na gruncie mającego zastosowanie w sprawie art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49) to właśnie organ szczebla wojewódzkiego był wówczas kompetentny do stwierdzenia utraty obywatelstwa polskiego. O ile organ administracyjny potwierdza stan rzeczy wynikły z posiadanych danych (rejestry, ewidencja itp.), istnieje podstawa do wydania zaświadczenia a nie decyzji. Dołączone do wniosku zaświadczenie z 10 marca 1992 r. zostało wydane na podstawie rejestru osób, które utraciły obywatelstwo polskie, w którym J. S. figuruje pod pozycją (...). Było zatem dokumentem właściwym i wystarczającym do dokonania kwestionowanego wpisu. Konkludując, uznać należy, że skarga kasacyjna była nieuzasadniona. Dlatego też podlegała oddaleniu na podstawie art. 393¹² k.p.c. w brzmieniu sprzed 1 lipca 2000 r.