Wyrok z dnia 2021-06-15 sygn. IV KK 40/20

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KK 40/20

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 czerwca 2021 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący, sprawozdawca)
‎SSN Małgorzata Gierszon
‎SSN Zbigniew Puszkarski

Protokolant Klaudia Binienda

przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Roberta Tarsalewskiego,
‎w sprawie M. L., T. L., P. P. oraz Ł.K.

skazanych z art. 158 § 1 k.k.,
‎po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
‎w dniu 15 czerwca 2021 r.,
‎kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść
‎od wyroku Sądu Rejonowego w C.
‎z dnia 21 marca 2019 r., sygn. akt IV K (…),

uchyla w całości zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego rozpoznania .

UZASADNIENIE

Wniesionym w dniu 21 grudnia 2018 r. aktem oskarżenia Prokurator Rejonowy w C. oskarżył M. L., T.L., P. P., J. K. i Ł.K. o to, że w dniu 7 października 2018 r. w C., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi ustalonymi osobami, brali udział w bójce, „(…) w trakcie której wraz z innymi uczestnikami poprzez zadawanie ciosów po całym ciele narażali siebie nawzajem na nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k., gdzie A. M. doznał obrażeń ciała w postaci powierzchownego urazu powłok głowy oraz stłuczenia głowy”, tj. o czyn z art. 158 § 1 k.k.

Do aktu oskarżenia dołączone zostały, na podstawie art. 335 § 2 k.p.k., wnioski o wydanie w stosunku do oskarżonych M. L., T. L., P. P. i Ł. K. wyroku skazującego i wymierzenie im, przy przyjęciu art. 37a k.k., uzgodnionych z nimi kar w wymiarze po 200 stawek dziennych grzywny, przy ustaleniu wysokości jednej stawki na kwotę 10 zł (wobec każdego z oskarżonych) oraz obciążenie ich kosztami postępowania.

Na posiedzeniu w dniu 21 marca 2019 r., po wyłączeniu do odrębnego postępowania sprawy oskarżonego J.K., co do którego wniosek w trybie art. 335 § 2 k.p.k. złożony nie został, Sąd Rejonowy w C. wnioski te uwzględnił i wyrokiem z tego samego dnia, sygn. akt IV K (…), oskarżonych Ł. K., M.L., T. L. i P.P. uznał za winnych tego, że „w dniu 7 października 2018 r. w C., działając wspólnie i w porozumieniu z inną ustaloną osoba, brali udział w bójce w trakcie której wraz z innymi uczestnikami poprzez zadawanie ciosów po całym ciele narażali siebie wzajemnie na nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k., gdzie A.M. doznał obrażeń w postaci powierzchownego urazu powłok głowy oraz stłuczenia głowy”, tj. popełnienia przestępstwa określonego w art. 158 § 1 k.k. i za to, przy zastosowaniu art. 37a k.k., wymierzył im kary po 200 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 zł (pkt 1 wyroku). Nadto, obciążono oskarżonych koszami postępowania w tym opłatami (pkt 2 wyroku).

Orzeczenie to uprawomocniło się w dniu 29 marca 2019 r.

Kasację od powołanego wyżej wyroku, zaskarżając go w całości na niekorzyść oskarżonych, wniósł w dniu 31 stycznia 2020 r. Prokurator Generalny, zarzucając w niej „rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 2 k.p.k., polegające na uwzględnieniu dołączonych do aktu oskarżenia wniosków prokuratora o skazanie: M. L., T.L., P.P. i Ł. K. bez przeprowadzenia rozprawy i wymierzenie uzgodnionych z tymi oskarżonymi kar grzywny w wysokości 200 stawek dziennych w wymiarze 10 zł każda stawka, w następstwie czego doszło do rażącego naruszenia art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k., polegającego na pominięciu w opisie czynu przypisanego oskarżonym znamienia „bezpośredniego niebezpieczeństwa” nastąpienia skutku opisanego w przepisie art. 158 § 1 k.k., co doprowadziło do obrazy wskazanej normy prawa materialnego”. W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w C.

Kasację tę poparł uczestniczący w rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury Krajowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja jest zasadna, gdyż za trafny należy uznać podniesiony w niej zarzut rażącego naruszenia prawa procesowego, którego konsekwencją było wydanie wyroku dotkniętego naruszeniem prawa materialnego o charakterze rażącym i mającym istotny wpływ na treść tego orzeczenia. Powyższe, w powiązaniu z dochowaniem terminu do jej wniesienia na niekorzyść określonego w art. 524 § 3 k.p.k., implikowało uchylenie zaskarżonego nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Zarzut kasacji oraz wspierająca go argumentacja w konfrontacji z treścią zaskarżonego orzeczenia Sądu Rejonowego w C. wydanego w następstwie uwzględnienia dołączonych do aktu oskarżenia wniosków prokuratora o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i orzeczenie uzgodnionych z oskarżonymi kar lub innych środków za zarzucany im występek, nie pozostawiają wątpliwości, że procedując na posiedzeniu w dniu 1 marca 2019 r. Sąd ten uchybił wymaganiom określonym w przepisach procedury karnej wskazanym w petitum kasacji.

Przyznać należy rację skarżącemu, że sąd rozpoznający wniosek prokuratora, złożony w trybie art. 335 § 1 k.p.k. czy też art. 335 § 2 k.p.k., każdorazowo winien przeprowadzić kontrolę poprawności wszystkich zawartych w nim uzgodnień, zarówno pod względem zgodności ujawnionych dowodów z ustaleniami faktycznymi, prawidłowości zaproponowanej w nim kwalifikacji prawnej czynów, jak też wymiaru kary, środków karnych i wszelkich innych jego postanowień. Powinność ta wynika z treści art. 343 § 7 k.p.k. W przypadku zaś stwierdzenia przez sąd braku podstaw do uwzględnienia wniosku prokuratora sąd winien, w zależności od trybu, w jakim został złożony wniosek, zwrócić sprawę prokuratorowi albo rozpoznać ją na zasadach ogólnych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2020 r., V KK 35/20).

W niniejszej sprawie opis czynu sformułowany przez oskarżyciela publicznego w akcie oskarżenia w odniesieniu do wszystkich oskarżonych był jednobrzmiący. Wskazywał on, że biorąc udział w bójce „narażali siebie nawzajem na nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k.”. Taki opis czynu, przyjęty następnie przez sąd meriti, w sposób bezsporny odbiegał od wymogu określonego w art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k., zgodnie z którym wyrok skazujący powinien zawierać dokładne określenie przypisanego oskarżonemu czynu oraz jego kwalifikację prawną. Opis czynu zawarty w wyroku musi bowiem odpowiadać kompletowi ustawowych znamion czynu zabronionego, ponieważ odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto popełnia czyn zabroniony (nullum crimen nullum poena sine lege scripta). Co więcej, wszystkie znamiona powinny znajdować wyraz w sentencji wyroku skazującego Sądu pierwszej instancji. Opis czynu musi w związku z tym zawierać te określenia, które od strony leksykalnej są tożsame znaczeniowo ze słowami, zwrotami opisującymi znamiona czynu zabronionego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2018 r. V KK 228/18). Nie ulega wątpliwości, że zarówno czyn zarzucany w brzmieniu zaproponowanym przez prokuratora w akcie oskarżenia, jak i w konsekwencji czyn opisany przez Sąd w pkt 1 zaskarżonego wyroku, nie zawierają wszystkich znamion przestępstwa stypizowanego w art. 158 § 1 k.k.

Przypomnieć należy, że występek z art. 158 § 1 k.k. ma charakter materialny i w rezultacie do przypisania sprawcy tego przestępstwa wymagane jest ustalenie – które musi znaleźć odzwierciedlenie w opisie czynu – nie tylko udziału oskarżonego w bójce lub pobiciu, lecz także tej okoliczności, że pobicie (bójka) miało niebezpieczny charakter, który powodował stan realnego, bezpośredniego (podkreślenie SN) zagrożenia wystąpieniem skutków wymienionych w tym przepisie. Przestępstwo to jest więc typowym przestępstwem konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo. Nie jest w związku z tym obojętne dla odpowiedzialności karnej sprawców, jaki stopień niebezpieczeństwa dla zdrowia czy też dla życia został spowodowany w wyniku pobicia (lub bójki) określonego w art. 158 § 1 k.k. Słusznie Sąd Najwyższy w innym swoim orzeczeniu, które ten skład orzekający podziela, wywiódł, że nie każde sprowadzenie niebezpieczeństwa nosi cechę bezpośredniości, które stanowi signum specifficum przestępstw materialnych z narażenia, odróżniających je od przestępstw bezskutkowych (postanowienie z dnia 11 października 2016 r., II KK 159/16). Skoro zaś tak, to brak takiego ustalenia, czego odzwierciedleniem w tej sprawie jest opis czynu przypisanego M.L., T.L., P. P. i Ł. K., świadczy o dekompletacji znamion występku z art. 158 § 1 k.k., za który zostali oni prawomocnie skazani.

Uwarunkowań tych nie dostrzegł Sąd Rejonowy w C., do czego był zobligowany treścią art. 343 § 3 k.p.k. i art. 343 § 7 k.p.k. W rezultacie doszło do wydania wyroku niespełniającego wymagania przewidzianego w art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k., którego skutkiem było również rażące naruszenie prawa materialnego, gdyż przypisany skazanym czyn nie wyczerpywał wszystkich znamion przestępstwa określonego w art. 158 § 1 k.k.

Nie było to zresztą jedyne w tym zakresie (naruszenia art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. oraz w konsekwencji art. 158 § 1 k.k.) uchybienie. Wprawdzie zarzut w części dyspozytywnej kasacji wprost do tej problematyki się nie odnosi, jednak oczywistym jest, że z uwagi na kierunek kasacji oraz treść rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego o uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, kwestia, o której będzie mowa, wynikająca pośrednio z części motywacyjnej nadzwyczajnego środka zaskarżenia, nie powinna umknąć Sądowi Rejonowemu w C. w toku ponowionego postępowania pierwszoinstancyjnego. Pośrednio to inne uchybienie zasygnalizował skarżący, powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2017 r., V KK 342/16. W orzeczeniu tym zasadnie zauważono, że poza ustaleniem bezpośredniości narażenia, konieczne jest również określanie potencjalnego stopnia narażenia, a więc wskazanie postaci wystąpienia możliwego skutku z art. 148 § 1 k.k., 156 § 1 k.k. czy też z art. 157 § 1 k.k., przy czym te znamiona przestępstwa z art. 158 § 1 k.k. nie mogą wystąpić jednocześnie. Tożsamy pogląd wyrażono również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2019 r., IV KK 302/18. Podkreślono w nim, że w wypadku przestępstwa z art. 158 § 1 k.k. skutek w postaci narażenia został określony w formie alternatywy rozłącznej. W konsekwencji, sprawcy tego typu przestępstwa możliwe jest przypisanie tylko jednej z tych postaci narażenia, tj. utraty życia albo wystąpienia skutku z art. 156 § 1 k.k. czy też z art. 157 § 1 k.k. Wadliwe jest więc, w ramach opisu czynu przypisanego w wyroku skazującym (art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k.), zamieszczenie w opisie czynu wszystkich alternatywnych znamion wynikających z treści konkretnego przepisu, który wskazuje na możliwość popełnienia identycznie kwalifikowanego przestępstwa w różnych formach (OSNK 2019, z. 9, poz. 56). Tymczasem w tej sprawie wskazany skutek został określony właśnie alternatywnie (z art. 156 § 1 k.k. lub art. 157 § 1 k.k.). Rzeczą sądu a quo będzie przy tym rozważenie, czy wobec pozostawienia tej kwestii poza zarzutem kasacji, z uwagi na pośredni zakaz reformationis in peius (art. 443 k.p.k.), określenie skutku nie powinno przybrać postaci najbardziej korzystnej dla oskarżonych.

Oczywiste jest natomiast, że procedując powtórnie Sąd Rejonowy w C. będzie mógł ponownie rozstrzygnąć o odpowiedzialności karnej oskarżonych w trybie konsensualnym, a więc ponownie rozpoznać wniosek prokuratora złożony w oparciu o przepis art. 335 § 2 k.p.k. Warunkiem jego uwzględnienia powinno być jednak uzależnienie uwzględnienia wniosku od dokonania w nim przez prokuratora zmiany w zakresie wynikającym z treści niniejszego uzasadnienia, i zaakceptowanie tego przez oskarżonych. W wypadku nieuwzględnienia wskazanych przez Sąd zmian, konieczne będzie rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych stosownie do treści art. 343 § 7 zd. 2 k.p.k.

Mając na uwadze całokształt poczynionych wyżej rozważań Sąd Najwyższy orzekł, jak w części dyspozytywnej wyroku.