Wyrok z dnia 1993-02-18 sygn. I CRN 112/92

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CRN 112/92

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 18 lutego 1993 r.

Przewodniczący: Sędzia SN T. Żyznowski (spr.).

Sędziowie SN: T. Wiśniewski, A. Wypiórkiewicz.

przy udziale Prokuratora w Ministerstwie Sprawiedliwości: S. Trantsolta.

Sąd Najwyższy - Izba Cywilna po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 1993 r. sprawy z powództwa G. S. przeciwko K. S. o zniesienie ustawowej wspólności majątkowej na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości (...) od wyroku Sądu Wojewódzkiego w P. z dnia 11 grudnia 1991 r., sygn. akt (…):

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Wojewódzkiemu w P. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Powódka, G. S., żądając zniesienia ustawowej wspólności majątkowej (z datą wsteczną) stwierdziła, że jej mąż pozwany K. S. od kilku lat gra hazardowo w karty. Ten nałóg pozwanego pogłębia się do tego stopnia, że przegrywa on wielomilionowe kwoty. Powódka spłaca zobowiązania finansowe zaciągane przez pozwanego.

Pozwany nie stawił się na rozprawę. Złożył pismo procesowe, w którym podkreślił istnienie powodów i zachowania upoważniającego żonę do wystąpienia do Sądu. Jednakże nie wyraził zgody na zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej.

Po przesłuchaniu powódki w charakterze strony, Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 11 grudnia 1991 r. uwzględnił w całości powództwo i orzekł o kosztach procesu.

Wyrok ten uprawomocnił się bez zaskarżenia go przez strony w zwykłym toku instancji i nie zawiera uzasadnienia.

W rewizji nadzwyczajnej złożonej przez Ministra Sprawiedliwości skarżący zarzucił powyższemu wyrokowi rażące naruszenie prawa: art. 3 § 2, 213 § 1, 233 § 1 k.p.c. oraz art. 452 k.p.c. w zw. z art. 426, 431, 441 k.p.c., a ponadto art. 52 § 1 k.r.o. Wskazując na powyższe, wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu w P. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest w pełni uzasadniona.

Nie ulega wątpliwości, że wspólność ustawowa jest podstawowym ustrojem majątkowym małżeńskim. Powstaje ona z mocy prawa z chwilą zawarcia małżeństwa. Jednolicie w doktrynie i judykaturze podkreśla się, że ustrój ten służy ochronie małżeństwa i rodziny. Ma zapewnić stabilizację sytuacji materialnej nowo założonej rodziny niwelując ekonomiczne różnice między małżonkami. Dlatego Sąd Najwyższy wielokrotnie, w tym w uchwale z dnia 9 czerwca 1976 r., III CZP 46/75 (OSNCP 1976, poz. 184), podkreślał znaczenie tej instytucji i jej prawną oraz społeczną doniosłość.

Zamierzenia ustawodawcy powinny być uwzględnione przy wykładni i zastosowaniu przepisów regulujących stosunki majątkowe między małżonkami, jak i zniesieniu w drodze orzeczenia sądowego ustawowej wspólności majątkowej.

Stosownie do art. 52 k.r.o. z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zniesienia przez sąd wspólności majątkowej zarówno ustawowej, jak i umownej. Przez ważne powody rozumie się istnienie takich okoliczności, które sprawiają, że w konkretnej sytuacji faktycznej wspólność majątkowa przestała spełniać ustawowe cele i prowadzi do sytuacji sprzecznej z założeniami prawa rodzinnego. Jednakże zawsze wymagają one skonkretyzowania i ustalenia oraz niezbędnej wnikliwości (a nawet ostrożności) w ocenie ich istnienia, wagi i wpływu tych wskazanych i ustalonych ważnych powodów na sytuację rodziny.

Skoro pozwany wnosił o oddalenie powództwa, to bez wyjaśnienia ogólnie przez niego sformułowanych problemów natury rodzinnej i ekonomicznej trudno dociec rzeczywistych intencji pozwanego. Ze względu na doniosłość prawną tego rozstrzygnięcia nie tylko w odniesieniu do strony lecz także osób trzecich ustawodawca wprowadził w kodeksie postępowania cywilnego (art. 435 § 1 w zw. z art. 459) unormowania mające stanowić szczególną gwarancję ustalenia rzeczywistych stosunków i przeciwdziałanie zmowie, fikcyjności lub pozorności wskazywanych podstaw mających uzasadniać uzyskanie orzeczenia znoszącego wspólność ustawową z datą wsteczną. Sąd orzekający - jak trafnie wykazał skarżący w rewizji nadzwyczajnej - nie podjął nawet próby wyjaśnienia sygnalizowanego przez strony ogólnikowo zadłużenia pozwanego, ani też nie dokonał żadnych ustaleń co do rodzaju i wyników działalności gospodarczej pozwanego i źródeł utrzymania powódki. W całości w istocie pominął ustalenia w zakresie wskazanym w art. 441 w zw. z art. 452 k.p.c. Niewątpliwym przykładem sprzeczności twierdzeń pozwu ze stanem rzeczywistym jest podana w pozwie wartość przedmiotu sporu na kwotę 30.000.000 zł, a z akt sprawy wynika, że na prowadzoną działalność gospodarczą pozwany uzyskuje wielomiliardowe kredyty. Kredyty te nie są spłacane. Jak wynika z ustaleń poczynionych przez Prokuratora Rejonowego P. w załączonych aktach sprawy, nr (…), przeciwko pozwanemu K. S. komornik Rewiru (...) Sądu Rejonowego w P. prowadzi postępowanie egzekucyjne z wniosku Banku H. w W. S.A. Oddział (…), celem wyegzekwowania należności wynikających z umowy kredytu obrotowego wartości 14.500.000 zł.

Powyższe okoliczności nie mogą pozostać bez wpływu na ocenę przesłanek rozstrzygających o zniesieniu ustawowej wspólności majątkowej oraz motywów i ujawnienia rzeczywistej intencji stron wszczętego procesu. Wyjaśnienie powstających tu wątpliwości może przynieść jedynie wnikliwe postępowanie dowodowe.

Obok podniesionych i wykazanych powyżej zarzutów procesowych, które miały bezpośredni wpływ na niedostateczne ustalenie przesłanek do zniesienia ustawowej wspólności małżeńskiej (w tym całkowitego braku podstaw do przyjęcia wstecznej daty jej zniesienia) podzielić należy także zarzut uchybiania normie art. 426 w zw. z art. 452 k.p.c. przez fakt, że pełnomocnik procesowy powódki działał na podstawie pełnomocnictwa do występowania w sprawie o rozwód.

Wyjaśnienia wymagało również powoływanie się powódki na konieczność spłaty długów wynikających z gier hazardowych pozwanego, a to z uwagi na treść art. 413 k.c.

Zawisła sprawa, której rozstrzygnięcie wywiera doniosłe skutki dla rodziny i osób trzecich została rozpoznana z rażącym uchybieniem obowiązujących przepisów prawa materialnego i procesowego. Wobec braków warunków do ostatecznego jej rozstrzygnięcia zaskarżone orzeczenie podlega uchyleniu z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania (art. 422 § 2 k.p.c.). Z przyczyn powyższych i na podstawie przytoczonych przypisów należało orzec, jak w sentencji wyroku.