Orzeczenie z dnia 1950-10-03 sygn. C 223/50

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt C 223/50

Orzeczenie

Sądu Najwyższego

z dnia3 października 1950 r.

Przewodniczący: sędzia M. Lisiewski; Sędziowie: dr J. Marowski, dr J. Jodłowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie Leona Edmunda J. przeciwko Juliannie J. o rozwód, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej powoda na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 września 1949 r., zaskarżony wyrok uchylił i sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie do ponownego rozpoznania odesłał.

Uzasadnienie

W pozwie wniesionym dnia 30.X 1947 r. powód Leon Edmund J. żądał rozwiązania swego małżeństwa z pozwaną Julianną J. zawartego w dniu 27.XII 1924 r. z winy tej ostatniej. Powód twierdził, że pozwana ubliżała mu, znieważała jego matkę i siostry i postępowaniem swym zmusiła go do opuszczenia domu, co nastąpiło w 1943 r.

Pozwana nie wyraziła zgody na rozwód i wnosiła o oddalenie powództwa, twierdząc, że powód awanturował się, bił ją i porzucił.

Sąd Okręgowy w Warszawie, po przesłuchaniu świadków z powołania obu stron, wyrokiem z dnia 20.XII 1948 r. powództwo oddalił, ustalając, że rozkład pożycia małżeńskiego stron nastąpił z winy powoda. Sąd Okręgowy pozostawił bez uwzględnienia wniosek powoda z dnia 24.XI 1948 r. o dopuszczenie dowodu z dalszych świadków.

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrok Sądu Okręgowego w dniu 19.IX 1949 r. zatwierdził, podzielając stanowisko, że rozkład pożycia małżeńskiego stron nastąpił z winy powoda. Sąd Apelacyjny nie dopuścił dowodu ze świadków wskazanych przez powoda w wymienionym wyżej podaniu oraz z dalszego świadka wskazanego w skardze apelacyjnej z uwagi na to, że strona powodowa zgłosiła tych świadków po upływie 13 miesięcy od wszczęcia sprawy, po wyczerpaniu środków dowodowych i zrzeczeniu się dowodu z jednego świadka spośród pierwotnie zgłoszonych. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, spóźnione i nieusprawiedliwione zgłoszenie świadków przez powoda stanowi z jego strony działanie na zwłokę w rozumieniu art. 231 k.p.c., wobec czego powód powinien ponieść skutki swej opieszałości.

Wyrok Sądu Apelacyjnego zaskarża pełnomocnik powoda, który wnosi o jego uchylenie z powodu obrazy art. 231, 240, 404, 408 i 411 k.p.c. Obrazy wymienionych przepisów skarżący dopatruje się w odmowie zbadania świadków zgłoszonych w podaniu z dnia 24.XI 1948 r. i w skardze apelacyjnej oraz w niewłaściwym potraktowaniu wniosków dowodowych powoda jako działania na zwłokę.

Uzasadnienie

Zarzutom skargi kasacyjnej nie można odmówić słuszności. Jak wynika z treści podania powoda z dnia 24.XI 1948 r., powód zgłosił wniosek o przesłuchanie dalszych świadków na okoliczności przytoczone w pozwie z uwagi na to, że świadkowie zbadani poprzednio niedostatecznie okoliczności te ustalili. Wniosek ten był zgłoszony przed zamknięciem rozprawy w I instancji, a więc w ramach uprawnień służących stronom z mocy art. 231 § 1 k.p.c. Wniosek ten (uzupełniony o jeszcze jednego świadka) powód ponowił w skardze apelacyjnej. Stosownie do § 2 cyt. przepisu sąd może odrzucić środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione albo jeżeli strona powołuje dowody jedynie dla zwłoki.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił wniosku powoda uznając okoliczności sporne za dostatecznie wyjaśnione, natomiast Sąd Apelacyjny odmówił wnioskowi powoda uznając, że działa on na zwłokę.

Ani jedna, ani druga podstawa oddalenia wniosku dowodowego powoda nie jest jednak w okolicznościach sprawy uzasadniona. Z uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego wynika, że na podstawie przeprowadzonych dowodów została ustalona wina powoda w spowodowaniu rozkładu pożycia stron. Nie wyłącza to jednak ewentualnej współwiny pozwanej i kwestia ta pozostała otwarta, a powód ma prawo współwinę pozwanej udowadniać, gdyż ustalenie jej mogłoby doprowadzić do ewentualnego orzeczenia rozwodu z winy obu stron.

Trudno też jest mówić w okolicznościach sprawy o działaniu na zwłokę ze strony powoda, skoro powód jest stroną, która spowodowała wszczęcie procesu i zmierza do uzyskania rozwodu, a powództwo wzajemne nie zostało wytoczone. Jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w powołanym przez skarżącego orzeczeniu Nr C.III 3708/36, odrzucenie środków dowodowych z powodu dostatecznego wyświetlenia sprawy dopuszczalne jest tylko w przypadku, gdy wyjaśnione zostały okoliczności na korzyść strony prowadzącej dowód.

Sądy meriti zastosowały w sprawie niniejszej art. 231 § 2 k.p.c. zbyt rygorystycznie. Należy przy tym mieć na względzie, że sprawa niniejsza jest sprawą małżeńską, a - jak to Sąd Najwyższy wielokrotnie już wyjaśniał - w sprawach małżeńskich wykrycie prawdy materialnej jest przedmiotem szczególnych gwarancji ze strony ustawodawcy i obowiązkiem sądu orzekającego. Ustaleniu prawdy materialnej w tych sprawach nie może stać na przeszkodzie rygorystyczne stosowanie art. 231 § 2 i 404 k.p.c., które w sprawach tych stosowane być mogą raczej wyjątkowo i ze szczególną ostrożnością.

Ponieważ odmowa uwzględnienia wniosków dowodowych powoda przez sądy meriti pozostawiła poza materiałem dowodowym sprawy część dowodów, które mogły ewentualnie wpłynąć na wynik sprawy, o ile doprowadziłyby do ustalenia współwiny pozwanej, przeto zaskarżony wyrok należało uchylić, odsyłając sprawę Sądowi Apelacyjnemu dla uzupełnienia postępowania dowodowego w myśl wniosków dowodowych powoda.