Wyrok z dnia 1998-10-02 sygn. III CKN 578/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 578/98

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia2 października 1998 r.

Przewodniczący: Sędzia SN M. Słoniewski (spr.).

Sędziowie SN: M. Wysocka, K. Zawada.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna po rozpoznaniu w dniu 2 października 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej Lokatorsko-Własnościowej w J. przeciwko Eugeniuszowi K. o zapłatę, na skutek kasacji pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 6 marca 1998 r., oddala kasację

Uzasadnienie

Spółdzielnia Mieszkaniowa Lokatorsko-Własnościowa w J. domagała się od swojego członka Eugeniusza K., który w Spółdzielni tej zajmuje mieszkanie lokatorskie na podstawie przydziału z dnia 26 listopada 1990 r. łącznie zapłaty kwoty 17.991,11 zł, w tym kwoty 1.155,74 zł tytułem zaległych opłat eksploatacyjnych oraz kwoty 16.835,37 zł tytułem rat kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami za okres od 1 marca 1993 r. do 30 września 1996 r.

Pozwany Eugeniusz K. przyznając, że sporna należność wynosi kwotę dochodzoną pozwem, wniósł o oddalenie żądania kwestionując jego zasadę. W szczególności pozwany zarzucił, że powodową Spółdzielnię łączy z Fabryką Maszyn w J., której był pracownikiem, umowa z dnia 2 listopada 1988 r. dotycząca wykupu mieszkań dla pracowników tej Fabryki, w myśl której miała ona przekazać wspomnianej Spółdzielni środki finansowe na budowę 10 mieszkań, w tym dla pozwanego.

Wprawdzie Fabryka Maszyn zobowiązania tego wobec powodowej Spółdzielni w całości nie wykonała, ale to powinno skłonić powódkę, która ma obowiązek działać na rzecz swojego członka, do wyegzekwowania brakującej kwoty od wspomnianej Fabryki, a nie przerzucać tego ciężaru na swojego członka.

Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 19 listopada 1997 r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.310,70 zł z odsetkami od dnia wniesienia pozwu, a w pozostałej części powództwo oddalił i stosownie orzekł o kosztach i opłatach.

Orzekając w powyższy sposób Sąd Wojewódzki ustalił, że Fabryka Maszyn w J. nie wywiązała się całkowicie z umowy zawartej z powodową Spółdzielnią, gdyż przekazała na budowę 10 mieszkań dla swoich pracowników tylko kwotę 63.000.000 st. zł. odmawiając w 1991 r. przekazanie dalszej kwoty 205.803.376 zł. koniecznej do pełnego sfinansowania kosztów ich budowy, dlatego też powódka musiała zaciągnąć kredyt bankowy obciążając nim następnie członków Spółdzielni, w tym pozwanego.

Ustalił również Sąd Wojewódzki, że pozwany podpisał oświadczenie, że znana mu jest treść art. 208 Prawa spółdzielczego, określającego zasady uczestniczenia członków Spółdzielni w kosztach budowy, zobowiązanie do wniesienia brakującej części wkładu mieszkaniowego, po końcowym rozliczeniu kosztów budowy z bankiem (4-46), a także oświadczenie z dnia 13 grudnia 1990 r., w którym zobowiązał się do spłaty kredytu bankowego, zaciągniętego na budowę jego mieszkania wraz z odsetkami (k-48).

Opierając się na powyższych ustaleniach Sąd Wojewódzki przyjął, że postanowienia art. 208 i 218 Prawa spółdzielczego oraz podpisane przez pozwanego, pokrywające się z treścią tych przepisów, oświadczenia są wobec niego wyłączone na podstawie zawartego przez powódkę z Fabryką Maszyn w J. porozumienia z dnia 2 listopada 1988 r., które jest ważne i powinno zostać przez nią wyegzekwowane, jako leżące w interesie pozwanego, jako jej członka.

W rezultacie, zdaniem tegoż Sądu, pozwany jest zwolniony od spłaty odsetek od kredytu bankowego, skoro miała je spłacić na rzecz powódki osoba trzecia.

Powinien natomiast sam pozwany spłacać kredyt, bowiem udzielona powódce przez Fabrykę Maszyn pożyczka była zwrotna i miała być spłacana przez pracowników Fabryki, którzy na jej wniosek otrzymali przydział mieszkań we wspomnianej Spółdzielni.

Po uwzględnieniu tego założenia, a nadto okoliczności, że część żądania powódki, będącego świadczeniem okresowym w rozumieniu art. 118 k.c., uległa przedawnieniu, Sąd Wojewódzki orzekł, jak w sentencji.

Na skutek apelacji powodowej Spółdzielni od przytoczonego wyżej wyroku Sądu Wojewódzkiego - Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 6 marca 1998 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powódki dalszą kwotę 16.680,40 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 maja 1997 r. oraz stosownie orzekł o kosztach i opłatach.

Orzekając w powyższy sposób Sąd Apelacyjny przyjął, że w rozpoznawanej sprawie doszło do naruszenia przez Sąd Wojewódzki jedynie prawa materialnego, w szczególności art. 208 § 1 i 218 Prawa spółdzielczego przez błędne przyjęcie, że pozwany nie ma obowiązku spłacać kredytu wraz z odsetkami, zaciągniętego przez Spółdzielnię na sfinansowanie kosztów budowy bloku, w którym przydzielono mu mieszkanie, dlatego że obowiązek ten miał za niego zrealizować jego nakład pracy. Obowiązek ten bowiem obciąża wyłącznie członka spółdzielni, który otrzymał przydział lokalu, a nie osobę trzecią. Stanowisko takie jest - zdaniem Sądu Apelacyjnego - uzasadnione także tym, że Fabryka Maszyn nie pokryła wszystkich kosztów związanych z budową lokalu przydzielonego pozwanemu.

Błędnie wreszcie Sąd Wojewódzki przyjął, że roszczenie powódki uległo w części przedawnieniu, dlatego że spłata kredytu w ratach nie jest świadczeniem okresowym w rozumieniu art. 118 k.c.

Od wyroku Sądu Apelacyjnego wniósł kasację pozwany, który posiada kwalifikacje określone w art. 393² § 2 k.p.c.

Pozwany w kasacji swej - powołując się na naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, a w szczególności art. 519 k.c. w związku z art. 208 § 1 i 218 § 3 Prawa spółdzielczego przez przyjęcie, że zobowiązanym do świadczeń majątkowych na pokrycie kosztów budowy mieszkania jest wyłącznie pozwany, jako członek Spółdzielni, któremu mieszkanie to zostało przydzielone i nie ma on możliwości wskazania osoby trzeciej, jako zobowiązanej z tego tytułu, art. 18 § 1 i 67 Prawa spółdzielczego przez przyjęcie, że powodowa Spółdzielnia nie jest zobowiązana dochodzić od zakładu pracy spłaty kredytu bankowego na podstawie umowy zawartej z tym zakładem oraz art. 118 k.c. przez przyjęcie, iż roszczenie powódki nie jest, przynajmniej w części, przedawnione, a także na naruszenie przepisów postępowania, mających istotny wpływ na wynik sprawy, w szczególności art. 365 i 366 k.p.c. przez nieuwzględnienie przy rozstrzyganiu przedmiotowej sprawy powagi rzeczy osądzonej oraz art. 382 k.p.c. przez wydanie przedmiotowego wyroku jedynie na części materiału dowodowego zebranego przez Sąd I-szej instancji, co jednocześnie oznacza naruszenie prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji) - domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania kasacyjnego, a ewentualnie zmiany tegoż wyroku przez oddalenie apelacji powódki w całości i obciążeniu jej kosztami postępowania za wszystkie instancje.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja pozwanego jest nieuzasadniona.

Nieuzasadniony jest bowiem tak zarzut naruszenia prawa materialnego, jak i przepisów postępowania.

Rozpoznając w pierwszej kolejności zarzut naruszenia przepisów postępowania, w szczególności art. 365 i 366 k.p.c. oraz art. 382 k.p.c. należy stwierdzić, że jest on bezpodstawny.

Zarzutu naruszenia art. 365 i 366 k.p.c. pozwany upatruje w tym,że o obowiązku spłaty kredytu, który zaciągnęła w banku powodowa Spółdzielnia m.in. na budowę przydzielonego mu lokalu przez Fabrykę Maszyn w J., wcześniej orzekł już prawomocnie Sąd Rejonowy w N. wyrokiem z dnia 8 czerwca 1994 r., oraz z dnia 24 czerwca 1997 r.

Wbrew odmiennym twierdzeniom pozwanego przytoczone wyżej wyroki Sądu Rejonowego dotyczą innego okresu. Nie stanowią one zatem powagi rzeczy osądzonej w niniejszej sprawie.

Prawomocne orzeczenie Sądu wiąże bowiem strony i Sąd, który je wydał, a także inne Sądy, tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia (arg. z art. 366 k.p.c.).

Już choćby z tego względu zarzut naruszenia art. 365 i 366 k.p.c. nie mógł odnieść zamierzonego skutku.

Nie był też Sąd Apelacyjny związany odmiennym poglądem wypowiedzianym w wymienionych wyrokach przez Sąd Rejonowy w N., abstrahując od trafności tego poglądu.

Do powyższego stwierdzenia należy jedynie dodać, że pogląd Sądu Najwyższego, zawarty w uchwale tegoż Sądu z dnia 29 marca 1994 r. sygn. III CZP 29/94, został wypowiedziany na tle innego stanu faktycznego. Dotyczył on bowiem celowego rozdrobnienia roszczeń, opartych na tej samej podstawie faktycznej i prawnej.

Nieuzasadniony jest też zarzut naruszenia art. 382 k.p.c.

Skarżący naruszenie tego przepisu uzasadnił tym, że Sąd Apelacyjny, jako Sąd II-giej instancji, oparł swoje orzeczenie tylko na części materiału dowodowego, zebranego w tej sprawie, a mianowicie z pominięciem materiału dowodowego zebranego w sprawie I C 226/96 Sądu Rejonowego w N. Ściśle chodziło o pogląd wypowiedziany przez ten Sąd, kogo w pierwszej kolejności ma obciążać obowiązek spłaty kredytu zaciągniętego przez powodową Spółdzielnię m.in. na budowę mieszkania przydzielonego pozwanemu.

Wprawdzie przepis art. 382 k.p.c. nakazuje Sądowi II instancji wydanie orzeczenia na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, to jednak należy podkreślić, że Sąd Apelacyjny w rozpoznawanej sprawie we własnym zakresie nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego, zaś swoje orzeczenie wyraźnie oparł na materiale dowodowym, zebranym przez Sąd I-szej instancji. Stąd też zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. jest także nieuzasadniony.

Nieuzasadniony jest również zarzut naruszenia prawa materialnego.

Wbrew stanowisku pozwanego przede wszystkim na nim spoczywa obowiązek, który zresztą w rozpoznawanej sprawie pozwany wyraźnie na siebie przyjął, podpisując stosowne oświadczenie dotyczące wniesienia wkładu na przydzielony mu lokal, a w przypadku częściowego pokrycia wkładu kredytem zaciągniętym przez Spółdzielnię w banku - spłaty tegoż kredytu, a także obowiązek partycypacji w kosztach eksploatacji i utrzymania nieruchomości spółdzielczych (art. 208 i 218 § Prawa spółdzielczego).

Wprawdzie należy zgodzić się z pozwanym, że obowiązek ten, zwłaszcza w zakresie uiszczenia wkładu, w tym pokrytego częściowo kredytem, może za członka Spółdzielni wykonać inny podmiot (por. m.in. uchwała SN z dnia 7 stycznia 1998 r. III CZP 67/97 - OSNC 1998, z. 7-8, poz. 110). W szczególności podmiot ten może to uczynić na podstawie umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej, o której mowa w art. 393 k.c.

W rozpoznawanej jednak sprawie do umowy takiej pomiędzy zakładem pracy powoda, to jest Fabryką Maszyn w J. a powodową spółdzielnią w ogóle nie doszło. Nie można bowiem umowy takiej upatrywać w porozumieniu wspomnianej Fabryki z powódką z dnia 2 listopada 1988 r. W porozumieniu tym bowiem Fabryka Maszyn w J. udzieliła powodowej Spółdzielni jedynie nieoprocentowanej pożyczki w zamian za przyjęcie - poza kolejnością - wskazanych pracowników, co zresztą znalazło odbicie w ustaleniu wysokości wkładu dla tych pracowników, w tym pozwanego. Pożyczka ta była jednak za niska, dlatego też powodowa Spółdzielnia musiała zaciągnąć kredyt w banku PKO na sfinansowanie reszty kosztów budowy lokalu (względnie zadania), w którym znajduje się przydzielony pozwanemu lokal.

Okoliczności te są zresztą w rozpoznawanej sprawie niesporne.

Ponadto pozwany w kasacji swej na ewentualne naruszenie przepisu art. 393 k.c. w ogóle się powołał, dlatego też naruszenie tego przepisu pozostaje poza kontrolą kasacyjną (art. z art. 393¹¹ k.p.c.), zaś odmienny pogląd Sądu Apelacyjnego w tym względzie, wypowiedziany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, pozostaje bez wpływu na zasadność tegoż wyroku.

Za oczywiście nieuzasadniony natomiast należy uznać zarzut naruszenia art. 519 k.c. przede wszystkim dlatego, że wspomniane porozumienie, które zostało zawarte pomiędzy powodową Spółdzielnią a byłym zakładem pracy pozwanego, jak też umowa zawarta pomiędzy tym zakładem a pozwanym w dniu 6 sierpnia 1990 r. nie zawierają istotnych elementów umowy dotyczącej przejęcie długu (arg. z art. 519 § 2 k.c.).

Stwierdzenie to w konfrontacji z treścią porozumienia zawartego pomiędzy powodową Spółdzielnią a Fabryką Maszyn, jak również z treścią umowy zawartej pomiędzy tą Fabryką a pozwanym jest tak oczywiste, iż nie wymaga nawet bliższego uzasadnienia. Pozwany zresztą zarzutu naruszenia tego przepisu praktycznie nie uzasadnił, zaś próba jego uzasadnienia odnosi się raczej do naruszenia art. 393 k.c., na który to zarzut - jak już wspomniano - w ogóle się nie powołał.

Za bezpodstawny należy wreszcie uznać zarzut naruszenia art. 18 § 1 w związku z art. 67 Prawa spółdzielczego. Jak już o tym wspomniano, obowiązek wniesienia przez członka spółdzielni mieszkaniowej wkładu (z uwzględnieniem sytuacji, że może to za niego uczynić osoba trzecia), a także obowiązek partycypacji w kosztach eksploatacji utrzymania nieruchomości spółdzielczych, należy do podstawowych obowiązków członka. Stąd też brak jest jakichkolwiek podstaw, by Spółdzielnia miała obowiązek należności tych dochodzić od innych osób, w tym zwłaszcza wytaczać w imieniu członka procesy przeciwko tym osobom. Obowiązek taki zresztą w ogóle nie wynika z treści art. 18 § 1 i art. 67 Prawa spółdzielczego, a tym samym obowiązku takiego nie można przerzucić na spółdzielnię lub jej organy, jak tego chce skarżący.

W końcu nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art. 118 k.c.

Należy bowiem w całej rozciągłości podzielić pogląd Sądu Apelacyjnego, że spłata kredytu w ratach nie jest świadczeniem okresowym w rozumieniu art. 118 k.c.

Zarzut zatem naruszenia tego przepisu sprowadzający się w istocie do polemiki z powyższym poglądem, nie może odnieść zamierzonego skutku.

Okoliczność bowiem, że kredyt ten jest spłacany ratalnie, nie zmienia charakteru tego roszczenia - w roszczenie okresowe.

Z tych wszystkich względów zatem należało kasację pozwanego, jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw, oddalić. Zaskarżony bowiem kasacją wyrok, mimo częściowo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu (art. 393¹² k.p.c.).