Uchwała z dnia 1995-09-08 sygn. III CZP 106/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 106/95

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 8 września 1995 r.

Przewodniczący: sędzia SN M. Sychowicz (sprawozdawca).

Sędziowie SN: S. Dąbrowski, C. Żuławska.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Oficyny Wydawniczej (...) Spółki z o.o. w W. o wpis, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 8 września 1995 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Warszawie, postanowieniem z dnia 7 czerwca 1995 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1. Czy w świetle art. 159 § 1 kodeksu handlowego w związku z art. 164 kodeksu handlowego w przypadku postanowienia w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, że wspólnik (wspólnicy) może mieć większą ilość udziałów, które stosownie do zasady wyrażonej w w.wym. art. 159 § 1 kodeksu handlowego powinny być również i są niepodzielne, dopuszczalne jest zastrzeżenie w umowie, zgodnie z którym udziały jednego ze wspólników (niektórych wspólników) są uprzywilejowane co do głosu i co do udziału w zysku,

a w przypadku odpowiedzi twierdzącej.

2. czy umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, powinna precyzować, że uprzywilejowanie to związane jest tylko z określonymi udziałami czy też, że przyznane jest osobiście określonemu wspólnikowi (wspólnikom)?"

p o d j ą ł

następującą uchwałę:

Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może przewidywać przyznanie wspólnikowi szczególnych korzyści związanych z określonym udziałem, w szczególności co do ilości głosów i podziału zysku (art. 164 k.h.). Nie sprzeciwia się temu wymaganie równości co do wysokości udziałów (art. 159 § 1 zdanie trzecie k.h.).

Uzasadnienie

Zarząd Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, występującej pod firmą "Oficyna Wydawnicza (...)" w W., zgłosił do rejestru handlowego zmianę umowy spółki,. dokonaną uchwałą Zgromadzenia Wspólników z dnia 28 września 1994 r. Według tej uchwały, m.in. kapitał zakładowy Spółki wynosi 3.930.000.000 starych zł

i dzieli się na 1965 równych i niepodzielnych udziałów, w tym 200 udziałów uprzywilejowanych, każdy udział po 2.000.000 starych zł (§ 1 ust. 1); każdy ze wspólników może mieć więcej niż jeden udział (§ 1 ust. 2); udział zwykły uprawnienia do oddania jednego głosu, a udział uprzywilejowanych do oddania pięciu głosów (§ 1 ust. 3); udziały są zbywalne; pozostali wspólnicy mają pierwszeństwo nabycia udziałów przeznaczonych do zbycia z tym, że prawo nabycia udziałów uprzywilejowanych w pierwszej kolejności przysługuje wspólnikowi mającemu udziały uprzywilejowane; jeżeli udziały uprzywilejowane nabędzie inna osoba, tracą one charakter uprzywilejowany i ma do nich zastosowanie zasada jeden udział - jeden głos (§ 14); wspólnicy mają prawo do udziału w czystym zysku przeznaczonym do podziału przez Zgromadzenie Wspólników oraz uczestniczą w stratach Spółki; wspólnik mający co najmniej 100 udziałów uprzywilejowanych ma prawo do 10% zysku przeznaczonego do podziału (§ 16).

Postanowieniem z dnia 8 listopada 1994 r. Sąd rejestrowy - Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy wezwał wnioskodawcę do wykreślenia z wymienionej uchwały "uprzywilejowania udziałów" w terminie 30 dni pod rygorem odmowy wpisu.

Rozpoznającemu zażalenie wnioskodawcy na to postanowienie Sądowi Wojewódzkiemu w Warszawie nasunęły się poważne wątpliwości, które Sąd ten ujął w przytoczonym w sentencji zagadnieniu prawnym i zagadnienie to przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W przeciwieństwie do przepisów kodeksu handlowego dotyczących spółki akcyjnej,. które dopuszczają możliwość wydawania przez Spółkę akcji uprzywilejowanych (art. 357), przepisy tego kodeksu nie przewidują - odnośnie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - udziałów uprzywilejowanych. Ogólnie mówiąc, różnica ta wiąże się z tym, że spółka akcyjna jest klasyczną spółką kapitałową, podczas gdy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest typem spółki o charakterze mieszanym i zawiera też cechy spółki osobowej. Jednakże, według art. 164 k.h., w umowie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością można zastrzec przyznanie wspólnikowi szczególnych korzyści (lub nałożyć na wspólnika, prócz pokrycia udziałów, inne obowiązki wobec spółki). Przyznanie wspólnikowi szczególnych korzyści, stanowiące w istocie rzeczy uprzywilejowanie tego wspólnika względem pozostałych wspólników, może przy tym dotyczyć nie tylko oznaczonego wspólnika, ale także określonych udziałów (udziałów należących do oznaczonych wspólników). W kwestii tej nie ma różnicy zdań wśród komentatorów kodeksu handlowego tak z okresu międzywojennego, jak i obecnych. Uprzywilejowanie dotyczące określonego wspólnika, jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, nie przechodzi na nabywcę udziału, Natomiast uprzywilejowanie udziałów, jeżeli nie wygaśnie z przyczyn wskazanych w umowie spółki, rozciąga się także na nabywców tych udziałów.

Kodeks handlowy nie zawiera - inaczej niż ma to miejsce w odniesieniu do spółki akcyjnej (art. 358-360) - żadnych wskazań ani zakazów co do rodzaju i zakresu szczególnych korzyści, jakie mogą być przyznane wspólnikom spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jedynym warunkiem ustawowym jest zastrzeżenie ich w umowie spółki (art. 164 k.h.). Mogą one np. dotyczyć ilości głosów przypadających wspólnikowi na zgromadzeniu wspólników (por. art. 233 k.h.), podziału zysku przypadającego wspólnikom do podziału (por. art. 191 § 3 k.h.), czy podziału majątku pozostałego w razie likwidacji spółki po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli (por. art. 245 § 3 k.h.) Uprzywilejowanie wspólników nie może jednak nastąpić z naruszeniem bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa i zasad współżycia społecznego, nie może też prowadzić do zniweczenia wspólnego celu gospodarczego wszystkich wspólników, np. przez całkowite pozbawienie niektórych wspólników udziału w zysku spółki.

Według art. 159 § 1 zdanie trzecie k.h., jeżeli wspólnik może mieć większą ilość udziałów, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i niepodzielne. Przez równość udziałów, o której mówi ten przepis, należy rozumieć równość udziałów co do wysokości. Jako kolejne zdanie art. 159 § 1 k.h. trzeba bowiem je odczytywać w kontekście zdania pierwszego tego artykułu, które rozróżnia udziały "o równej lub nierównej wysokości". Artykuł 159 § 1 zdanie trzecie k.h. nie stoi przeto na przeszkodzie przyznaniu wspólnikowi, gdy wszystkie udziały w kapitale zakładowym spółki są równe (co do wysokości), szczególnych korzyści związanych z określonym udziałem (art. 164 k.h.). Jest to jeden z przejawów dopuszczonej przez przepisy kodeksu handlowego elastyczności zasad, na jakich mogą zostać ułożone stosunki między wspólnikami w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. W szczególności poza tym, że jeżeli wspólnik może mieć tylko jeden udział, to mogą one być nierównej wysokości, a jeżeli udziały są równe, to poszczególni wspólnicy mogą mieć różną ich ilość (art. 159 § 1 k.h.); zróżnicowanie sytuacji wspólników może właśnie polegać na przyznaniu wspólnikom - także gdy udziały są równe szczególnych korzyści związanych z określonym udziałem.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.

OSNC 1995 r., Nr 12, poz. 175