Wyrok z dnia 1998-05-20 sygn. I CKN 671/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 671/97

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 20 maja 1998 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Z. Strus.

Sędziowie: SN A. Górski (spr.), SA I. Koper.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna po rozpoznaniu w dniu 20 maja 1998 r. na rozprawie sprawy z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "W." przeciwko "A." Spółce z o.o. o zapłatę, na skutek kasacji pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 24 stycznia 1997 r.: oddala kasację.

Uzasadnienie

Powód - Spółdzielnia Mieszkaniowa "W." domagała się zasądzenia od pozwanej "A." spółki z o.o. 163.680.000 zł tytułem kar umownych za opóźnienie prac budowlanych przy budowie domów segmentowych wykonywanych na zlecenie powódki. Zdaniem strony powodowej należą się jej od pozwanej zarówno kara za niedotrzymanie ustalonych w umowie z dnia 21.01.10 r. terminów realizacji: segmentów nr 1 i 2 (0,3 % za każdy dzień zwłoki), jak i kara za zawinione przez pozwanego odstąpienie strony powodowej od tej umowy (10 % umówionego wynagrodzenia).

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa, twierdząc, że opóźnienie w realizacji przez budowlanych nastąpiło z winy powódki, a nie na skutek zaniedbań pozwanej.

Wyrokiem z dnia 30 września 1996 r. Sąd Wojewódzki zasądził od pozwanej na rzecz powódki 16.368 zł z ustawowymi odsetkami. Ustalił, że należna powódce kara umowna za 70 dni opóźnienia przez budowlanych przy segmentach 1 i 2 wynosi 11.088 zł, zaś za odstąpienie od umowy - 5.280 zł, co łącznie daje zasądzony wyrokiem kwotę.

Rozpoznający sprawę na skutek apelacji pozwanej od tego orzeczenia Sąd Apelacyjny uznał jedynie, że ze względu na poważny stopień zaawansowania prac budowlanych wykonanych na rzecz powódki, istnieją podstawy do zmiarkowania wysokości tych kar o 30 %. Dlatego też obniżył zasądzoną kwotę od pozwanego do 11.368 zł, a w pozostałym zakresie oddalił apelację, jako niezasadną.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w części oddalającej apelację zaskarżył kasacją powód.

Zarzucił w niej naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 483 § 1 k.c., niewłaściwe zastosowanie art. 353¹ k.c., oraz pominięcie przy orzekaniu art. 58 § 3 i 492 k.c. Domagał się zmiany wyroku, uzasadnienia jego apelacji i oddalenie powództwa w całości.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nietrafne jest stanowisko autora kasacji, który twierdzi, iż skoro w treści art. 483 § 1 k.c. mówi się o karze umownej przez zapłatę określonej sumy, to niedopuszczalnym jest ustalenie w umowie kary w formie określenia procentu od wartości umowy. Powinna to być bowiem konkretna kwota pieniężna. Tak formalistyczna interpretacja tego przepisu jest nie do przyjęcia. Pomija ona bowiem zasadniczą istotę uregulowanej w nim instytucji, która wyraża się w tym, że zarówno samo zastrzeżenie kary, jak i szczegółowe jej uregulowanie zależą od umownego uznania i ułożenia przez strony. Ma zatem do niej w pełni zastosowanie zasada swobody umów ustanowione w art. 353¹ k.c. Trzeba przy tym podkreślić, że samo wyliczenie wysokości kary w niniejszej sprawie nie nastręcza żadnych trudności, gdyż jest prostym zabiegiem arytmetycznym. Strona pozwana zresztą tej wysokości nie kwestionuje. Skarżący nie wykazał też aby zastosowany przez strony sposób procentowego określenia kary umownej sprzeciwiał się naturze tej instytucji, ustawie, albo zasadom współżycia społecznego, czyli żeby wykraczał poza zakreślone w art. 353¹ k.c. ramy swobody układania kontraktów. Dlatego też nie sposób jest podzielić zarzutu kasacji obrazy art. 483 § 1 k.c. Wbrew niemu stwierdzić należy, iż obowiązek w przepisie tym nie tylko chodzi o obowiązek wskazania przez strony kary umownej w postaci konkretnej sumy, lecz raczej o zalecenie zachowania dla kary formy pieniężnej a nie na przykład innych rzeczy zamiennych.

W rezultacie niesłuszny jest też zarzut kasacji, że tak sformułowane zastrzeżenia co do kar umownych było nieważne, jako sprzeczne z ustawą, art. 58 § 1 k.c.).

Sądy obu instancji uznały, że treść wiążącej strony umowy upoważnia powoda do dochodzenia od pozwanego kar umownych zarówno za opóźnienie w wykonaniu poszczególnych etapów przez budowlanych, jak i za odstąpienie od umowy. Prawidłowości takiej interpretacji tej umowy skarżący nie zdołał podważyć. Dopuszczalność umownej kumulacji kar przyjmowało już orzecznictwo arbitrażowe w dawnym systemie gospodarki nakazowo-rozdzielczej (por. orzeczenie G.U.A. z 11 stycznia 1972 r., OSPiKA nr 6 1973 r., poz. 132). Tym bardziej takiego sposobu naliczenia kar co do zasady nie sposób zanegować dzisiaj, o ile tylko nie narusza on ograniczeń przewidzianych w art. 353¹ k.c. Skarżący nie wykazał jednak, aby taki sposób regulacji kar in concreto stanowił przekroczenie ram swobody kształtowania umów zakreślonych w tym przepisie. Dlatego też i w tym zakresie zarzut kasacji naruszenie art. 483¹ k.c. i art. 353¹ k.c. okazał się bezpodstawny.

Nie jest wreszcie trafny zarzut naruszenia art. 492 k.c. Stosownie do treści zdania pierwszego tego przepisu jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zaskarżone na wypadek niewykonania zobowiązania w terminie ściśle określonym, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy bez wyznaczenia terminu dodatkowego. Zgodnie z § 5 łączącej strony umowy zamawiający może odstąpić od umowy w przypadku przekroczenia terminu wykonania robót o 30 dni. Sąd Apelacyjny prawidłowo przyjął, Ze opóźnienie w zakończeniu budowy przez pozwanego segmentów nr 1 i 2 przekroczyło 30 dni. Dawało to zatem stronie powodowej możliwość zrealizowania uprawnienia z § 5 umowy i z tej możliwości powód skorzystał. Wbrew więc zarzutowi kasacji stwierdzić należy, iż odstąpienie przez powoda od umowy było zgodne z dyspozycją art. 492 k.c.

Z powyższego wynika, że kasacja nie zawierała usprawiedliwionych podstaw, dlatego też podlegała oddaleniu na mocy art. 393¹² k.p.c.