Wyrok z dnia 1983-06-10 sygn. I CR 208/83

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 208/83

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 10 czerwca 1983 r.

Przewodniczący: Sędzia SN J. Pietrzykowski.

Sędziowie SN: Ł. Grygołajtys (spr.), M. Sychowicz.

Sąd Najwyższy - Izba Cywilna i Administracyjna po rozpoznaniu w dniu 13 maja 1983 r. sprawy z powództwa Heleny D. przeciwko Kazimierze D. o eksmisję na skutek rewizji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w L. z dnia 27 października 1982 r., sygn. akt (...),

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w L. do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 27 października 1982 r. Sąd Rejonowy w L. nakazał eksmisję pozwanej Kazimiery D. wraz z osobami prawa jej reprezentującymi z lokalu mieszkalnego, położonego w domu powódki, Heleny D., w K. Sąd ten ustalił, że powódka wraz z synem, Stefanem D., jest właścicielką działki A i B położonej w K. zabudowanej domem mieszkalnym dwuizbowym. Pozwana jest byłą synową powódki i po rozwodzie powódka mieszka z synem i wnukiem w jednej izbie, zaś pozwana zajmuje wraz z trojgiem dzieci drugą izbę. Wspólne zamieszkiwanie rodzi szereg konfliktów, zwłaszcza że syn powódki, a były mąż pozwanej, związał się z inną kobietą, która z nim zamieszkała. Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione, gdyż pozwana zamieszkuje bez tytułu prawnego w domu stanowiącym własność powódki, co jest dla powódki uciążliwe. W ocenie Sądu Rejonowego przepis art. 3 k.c. nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu eksmisji, gdyż pozwana jest osobą zdolną do pracy, dla której wynajęcie innego mieszkania nie będzie stanowiło problemu.

Rozpoznając rewizję pozwanej od powyższego wyroku, Sąd Wojewódzki w trybie art. 391 k.p.c. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie prawne: czy w wypadku użyczenia mieszkania osobom bliskim, współwłaściciel domu może wypowiedzieć umowę użyczenia i domagać się nakazania eksmisji jednego z byłych małżonków, jeżeli Sąd rozwodowy na podstawie art. 58 § 2 k.r.o. orzekł o sposobie korzystania z tego mieszkania, uprawniającym tego małżonka do zajmowania części wspólnego mieszkania w sytuacji, gdy drugi z byłych małżonków jest także współwłaścicielom domu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zasadniczą przesłanką uwzględnienia powództwa o eksmisję było stwierdzenie Sądu Rejonowego, że pozwana zajmuje sporny lokal bez tytułu prawnego, gdyż, jak należy domniemywać, powódka wypowiedziała istniejącą między stronami umowę i służy jej roszczenie windykacyjne o wydanie lokalu. Aczkolwiek nie zostało wyjaśnione, czy i jakie prawa do lokalu przysługiwały jednemu lub obojgu z byłych małżonków, to w świetle akt sprawy rozwodowej Sądu Rejonowego w L. nie budziło wątpliwości, że lokal stanowił wspólne mieszkanie małżonków.

W rozumieniu art. 58 § 2 k.r.o. Sąd Rejonowy, orzekając rozwód, z urzędu orzekł o sposobie korzystania z mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków, stosując najprostsze rozwiązanie, polegające na utrzymaniu istniejącego stanu rzecz (powód zajmował jeden pokój, pozwana drugi pokój z kuchnią). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, rozstrzygnięcie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania obejmuje w zasadzie każde mieszkanie rozwiedzionych małżonków, znajdujące się w ich dyspozycji, niezależnie od rodzaju, a nawet istnienia tytułu prawnego. Rozstrzygnięcie to reguluje tylko stosunki faktyczne między rozwodzącymi się małżonkami przez czas wspólnego zamieszkania, nie stanowi jednak żadnego ograniczenia praw osób trzecich do mieszkania, zajmowanego przez byłych małżonków, w konsekwencji uznać należy, że zawarte w wyroku rozwodowym stosownie do art. 58 § 2 k.r.o. orzeczenie o sposobie korzystania z mieszkania przez rozwiedzionych małżonków nie stoi na przeszkodzie wypowiedzeniu umowy użyczenia i zgłoszenia żądania eksmisji jednego z byłych małżonków przez współwłaściciela nieruchomości także wtedy, gdy współwłaścicielem tej nieruchomości jest drugi z małżonków. Każdy ze współwłaścicieli może bowiem wykonywać wszelkie czynności zachowawcze (art. 209 k.c.), do których należy powództwo windykacyjne. Współwłaściciel taki działa zgodnie z domniemaną wolą pozostałych współwłaścicieli, co oznacza, że nie może realizować roszczenia windykacyjnego, przysługującego innemu współwłaścicielowi wbrew jego woli. W literaturze prawniczej reprezentowany jest nadto pogląd, że osoba pozwana przez jednego ze współwłaścicieli o wydanie rzeczy wspólnej może powołać się na stosunek łączący ją z innym współwłaścicielem, którą ją podstawił w swoje prawa, gdy chodzi o korzystanie z rzeczy lub na umowę, zawartą z tym współwłaścicielem. Sąd Rejonowy nie poczynił żadnych ustaleń w tym zakresie, w szczególności co do tego, czy drugi współwłaściciel nieruchomości nie przeciwstawia się dochodzeniu roszczenia, objętego powództwem. Należy podzielić stanowisko rewizji, że ocena żądania powódki w płaszczyźnie art. 5 k.c. została dokonana przez Sąd Rejonowy w sposób powierzchowny, bez należytego wyjaśnienia sprawy. Przede wszystkim uszło uwadze Sądu Rejonowego, że pozwana zajmuje sporny lokal z trojgiem dzieci, z których dwoje jest małoletnich. Interes dzieci, które w świetle prawa są dziećmi z małżeństwa i wnukami powódki, powinien być chroniony. Dlatego też konieczne było wyjaśnienie, czy rzeczywiście w określonych warunkach, w danej miejscowości, pozwana ma realną możliwość wynajęcia innego mieszkania dla siebie i dzieci. Istotne też jest, czy mieszkanie jest niezbędne powódce dla własnych potrzeb oraz czy pozwana jest osobą na tyle uciążliwą, pod względem zachowania, że zgłoszone przez powódkę żądanie eksmisji i wydania lokalu nie stanowi nadużycia prawa z jej strony.

Z przytoczonych względów i na mocy art. 388 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.