Uchwała z dnia 1994-04-14 sygn. III CZP 45/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 45/94

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 14 kwietnia 1994 r.

Akt własności ziemi stwierdzający nabycie przez jednego z małżonków własności nieruchomości rolnej - na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodastw rolnych (Dz.U. Nr 27, poz. 250) - wraz z aktem małżeństwa stanowią podstawę wpisu w księdze wieczystej drugiego z nich, jeżeli w dniu 4 listopada 1971 r. pozostawali oni w ustawowej wspólności małżeńskiej.

Uzasadnienie

(...) Zagadnieniem dopuszczalności ustalenia w takim postępowaniu, że właścicielem konkretnej nieruchomości jest - na prawach ustawowej wspólności majątkowej - także małżonek osoby wpisanej w dziale II księgi wieczystej, Sąd Najwyższy zajmował się już niejednokrotnie. Ostatnio w uchwale III CZP 172/92 z dnia 29 stycznia 1993 r. (OSNCP 1993 r., nr 6, poz. 110). W uchwale tej, kontynuując niejako linię dotychczasowego orzecznictwa, wyjaśnił, że w postępowaniu wieczystoksięgowym (o wpis prawa własności) nie jest dopuszczalne ustalenie, że współmałżonkowi osoby wpisanej jako właściciel do księgi wieczystej przysługuje także prawo własności do danej nieruchomości jako przedmiotu ustawowej wspólności majątkowej, chyba że uprawnieni wyrażą na to zgodę. Stanowisko to uzasadnia się ograniczonym zakresem badania w tym postępowaniu (art. 46 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece), a w szczególności niedopuszczalnością rozstrzygania w nim sporów o własność.

Zdaniem Sądu Najwyższego (składu rozstrzygającego zagadnienie prawne w sprawie niniejszej) inne stanowisko należy zająć w sytuacji, gdy postępowanie wieczystoksięgowe dotyczy założenia księgi wieczystej i wpisania w dziale drugim takiej księgi jako właścicieli na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej (czy też jako współwłaścicieli - po ustaniu wspólności) obojga małżonków. Nie wydaje się, by takie stanowisko mogło budzić jakiekolwiek zastrzeżenia w sytuacji, gdy z wnioskiem o założenie księgi wieczystej i wpisanie w niej obojga małżonków występuje małżonek, na którego opiewa akt własności ziemi. (...)

Skoro art. 32 § 1 kro statuuje zasadę, że przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej stanowią dorobek obojga małżonków, niezależnie od tego, czy zostały nabyte przez oboje, czy też tylko przez jedno z nich (poza przedmiotami i prawami, o których mowa w art. 33 i 34 kro), nie ma podstaw do twierdzenia, iż sąd winien w postępowaniu wieczystoksięgowym wyjaśniać i ustalać, czy zasada powyższa ma zastosowanie w konkretnym wypadku.

Z unormowania zawartego w art. 46 ust. 1 ust. o ks. wiecz. stanowiącego, że sąd rejonowy rozpoznając sprawę "bada jedynie treść wniosku, treść i formę dołączonych doń dokumentów oraz treść księgi wieczystej" nie wynika, by był on pozbawiony możliwości czynienia jakichkolwiek ustaleń oraz uwzględniania domniemań faktycznych i prawnych, uprawniony zaś był do ustalania, iż wyrażona w art. 32 § 1 kro zasada nie odnosi się do konkretnej nieruchomości rolnej nabytej w czasie trwania wspólności ustawowej na podstawie art. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250). Ocena takich dowodów, jak akt własności ziemi, akt małżeństwa i wyrok znoszący wspólność ustawową, z którego wynika, iż w dniu 4 listopada 1971 r. małżonkowie pozostawali w ustawowej wspólności majątkowej i wyciąganie na podstawie takich dokumentów wniosków o przynależności gospodarstwa do majątku dorobkowego, nie wykracza poza zakres kognicji sądu przewidzianej w art. 46 ust. 1 ust. o ks. wiecz. W takim wypadku nie może być mowy o prowadzeniu postępowania dowodowego, a już w żadnym wypadku o rozstrzyganiu sporu o własność (sporu takiego w świetle art. 32 § 2 kro nie można się domniemywać).

Przyjęte w sprawie niniejszej rozwiązanie odpowiada potrzebom praktyki, gdyż eliminuje wytaczanie zbędnych procesów. Nie pozbawia też małżonków (byłych małżonków) możliwości kwestionowania postanowień sądowych przyjmujących, iż nieruchomość wchodzi w skład dorobku obojga małżonków.

Podkreślić należy, że przed założeniem księgi wieczystej i wpisaniem w jej dziale drugim małżonka lub małżonków jako właściciela (właścicieli) nieruchomości nie wchodzi w grę usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, czyli możliwość wytoczenia powództwa przewidzianego w art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.