Uchwała z dnia 1962-07-18 sygn. 4 CO 20/60

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt 4 CO 20/60

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 18 lipca 1962 r.

Przewodniczący: sędzia J. Ignatowicz. Sędziowie: W. Bryl, H. Dąbrowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Władysława D. przeciwko Józefowi G. o eksmisję i zapłatę, po rozpoznaniu zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Bydgoszczy - Ośrodek w Toruniu do rozstrzygnięcia w trybie art. 388 k.p.c.:

"Czy dopuszczalne jest zawarcie ugody sądowej obejmującej obowiązek określonego świadczenia lub zachowania się uzależniony od warunku i czy ugoda taka jest prawnie skuteczna?"

udzielił następującej odpowiedzi:

"Zawarcie ugody sądowej uzależniającej obowiązek wykonania świadczenia od spełnienia się warunku jest dopuszczalne, jeżeli nie sprzeciwia się temu szczególny przepis prawa materialnego."

Uzasadnienie

Powyższe pytanie prawne wymaga przede wszystkim wyjaśnienia, czy dopuszczalność zawarcia ugody sądowej uzależniającej obowiązek wykonania określonego świadczenia lub zachowania się od spełnienia się warunku nie jest wyłączona, jak wynikałoby to z konkluzji rozważań Sądu Wojewódzkiego, zawartych w uzasadnieniu przedstawionego pytania, w świetle konsekwencji wynikających stąd, że według art. 534 pkt 1 k.p.c. ugoda zawarta przed sądem powszechnym jest tytułem egzekucyjnym.

Sąd Wojewódzki, z powołaniem się na powyższy przepis, podnosi mianowicie, że tytuł egzekucyjny musi zawierać bezwarunkowy nakaz świadczenia, wobec czego zawarcie ugody uzależniającej wykonanie świadczenia od spełnienia się warunku nie czyniłoby zadość wymaganiom, jakim powinien odpowiadać tytuł egzekucyjny, a tym samym nie mógłby być osiągnięty cel ugody sądowej, który może być - zdaniem Sądu Wojewódzkiego - zrealizowany jedynie przy istnieniu możliwości przymusowego jej wykonania.

W związku z powyższym stanowiskiem należy przede wszystkim wskazać, że leżące u jego podstaw założenie, które sprowadza się w istocie do postawienia znaku równości między ugodą sądową a tytułem egzekucyjnym w tym znaczeniu, że ugoda sądowa musi być zawsze tytułem egzekucyjnym - nie jest uzasadnione. Z przepisu art. 534 k.p.c. wynika bowiem tylko, że ugoda sądowa, podobnie jak wyrok sądowy, jest tytułem egzekucyjnym tylko wtedy, gdy ma treść nadającą się do wykonania. Tej cechy nie mają wyroki ustalające i w zasadzie również wyroki prawotwórcze, gdyż co do tych ostatnich należy mieć na uwadze, że w wyjątkowych wypadkach wyrok zapadły wskutek powództwa o ukształtowanie prawa będzie się nadawał do egzekucji, jeżeli wyrokiem tym zostanie nałożony na pozwanego obowiązek spełnienia świadczenia, np. w razie nałożenia na pozwanego obowiązku uiszczenia dopłaty na podstawie art. 269 k.z. wobec podwyższenia przez sąd, z powodu nadzwyczajnych okoliczności, świadczenia jednej strony na rzecz drugiej.

Należy dalej wskazać, że również w sprawie, w której przedmiotem powództwa jest żądanie świadczenia, jeżeli powód zrzeknie się roszczenia, a nie cofnie pozwu, zapadły w takim wypadku wyrok oddalający powództwo nie będzie tytułem egzekucyjnym, jeżeli nie zawiera również zasądzenia kosztów wobec niezłożenia wniosku o ich przyznanie.

Z powyższych wyjaśnień wynika, że jako błędny - nie znajduje on bowiem oparcia w przepisach k.p.c. - należy uznać pogląd, iż "cel" ugody sądowej "może być zrealizowany tylko przy istnieniu możliwości przymusowego jej wykonania". Pogląd taki prowadziłby bowiem do bezpodstawnego - w świetle przepisów k.p.c. - wyłączenia możliwości zawarcia ugody sądowej w każdej z tych spraw, w których także wyrok uwzględniający powództwo nie mógłby z istoty swej stanowić tytułu egzekucyjnego, oraz do bezpodstawnego, gdy przedmiotem powództwa jest żądanie świadczenia, ograniczenia dyspozycji stron (z zastrzeżeniem wymagań art. 231 § 1 k.p.c.) w zakresie załatwienia sporu w taki sposób, który wyłącza go spod rozstrzygnięcia sądowego i prowadzi do umorzenia postępowania.

Ugoda, która zawiera zrzeczenie się roszczenia, a więc rodzaj darowizny, i zgodę stron na to, że każda z nich poniesie swoje koszty, nie może z istoty swej stanowić tytułu egzekucyjnego. W świetle zaś przepisów k.p.c. brak jest podstaw do kwestionowania przybrania przez strony formy ugody sądowej dla takiego załatwienia sporu.

Z kolei należy zaznaczyć, że za nietrafny też trzeba uznać pogląd, iż wyrok zasądzający świadczenie nie może zawierać warunku, od którego spełnienia uzależnione jest wykonanie świadczenia, albowiem już treść art. 534 k.p.c. uzasadnia odmienną w tym przedmiocie ocenę. Według tego przepisu tytułem egzekucji sądowej są orzeczenia sądów powszechnych podlegające natychmiastowemu wykonaniu. Natychmiastowa wykonalność może być jednak w myśl art. 342 § 1 k.p.c. uzależniona od złożenia przez powoda stosownego zabezpieczenia, o czym sąd - wedle wyjaśnień zawartych w uchwale Całej Izby Cywilnej S.N. z 30.III.1953 r. C Prez. 44/53 zawierającej wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w przedmiocie stosowania art. 341-344 k.p.c. (OSN 1953 nr 4, poz. 94) - również postanawia w wyroku. Wyrok zaopatrzony w rygor natychmiastowej wykonalności, która została uzależniona od złożenia zabezpieczenia, może być zatem wykonany dopiero wtedy, gdy powód spełni oznaczony w wyroku warunek.

Podobnie przedstawia się sytuacja w razie wydania wyroku zasądzającego świadczenie za wzajemnym świadczeniem dłużnika. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w orzeczeniu C 480/52 (ZO 1952 r. nr 1, poz. 10), brak jest jakichkolwiek podstaw do kwestionowania dopuszczalności takiego orzeczenia uzależniającego jego wykonanie od spełnienia warunku. Prawidłowość tej oceny znajduje potwierdzenie w treści przepisu art. 552 k.p.c., normującego obowiązki organu egzekucyjnego przy wykonywaniu takich orzeczeń.

Wobec braku - w świetle przepisów k.p.c. - podstaw do odmiennej oceny, należy uznać za usprawiedliwione stwierdzenie, że dopuszczalne jest zawarcie ugody sądowej uzależniającej od spełnienia się warunku obowiązek wykonania świadczenia lub inne jej skutki, chyba że sprzeciwiałby się temu szczególny przepis prawa materialnego (art. 77 p.o.p.c.), co z mocy art. 41 p.o.p.c. uzasadniałoby jej nieważność (np. ze względu na treść art. 45 § 1 pr. rzecz.).

Nadmienić należy, że jeżeli ugoda sądowa ma treść nadającą się do egzekucji, badanie, czy warunek się spełnił, należy w zasadzie do sądu w trybie postępowania o nadanie klauzuli wykonalności. Stosownie do art. 541 k.p.c. należałoby wykazać spełnienie się warunku dokumentem publicznym lub publicznie uwierzytelnionym. W razie wszczęcia egzekucji powództwo z art. 573 k.p.c. mogłoby też być oparte na stwierdzeniu, że ugoda jest nieważna.

Na przedstawione pytanie należało zatem udzielić odpowiedzi jak na wstępie.