Wyrok z dnia 2002-02-07 sygn. I CKN 1023/99

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 1023/99

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 7 lutego 2002 r.

Przewodniczący: SSN Mirosław Bączyk.

Sędziowie SN: Gerard Bieniek, Antoni Górski (spr.).

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Warszawie wyrokiem z 30 kwietnia 1998 r. uznał, że powódka Władysława Z. wstąpiła w stosunek najmu lokalu nr 37 przy A.W.P. w W. po zmarłej w dniu 20 czerwca 1995 r. najemczyni Michalinie D. Podstawą tego rozstrzygnięcia było ustalenie, że obie kobiety zamieszkały razem na podstawie zatwierdzonej przez władzę lokalową umowy z 28 sierpnia 1987 r. o sprawowanie przez powódkę opieki nad najemczynią lokalu. Powódka wywiązywała się z tej umowy należycie. Ponieważ sama musiała poddać się operacji usunięcia zaćmy z oka, w 1994 r. uzyskała zgodę na przyjęcie najemczyni do Domu Pomocy Społecznej w G.K. W zamierzeniu obu kobiet miał to być pobyt czasowy, konieczny ze względu na hospitalizację i rekonwalescencję opiekunki. Michalina D. została przyjęta do tego Domu 12 sierpnia 1994 r. Do zaplanowanego w tymże miesiącu zabiegu operacyjnego powódki nie doszło. W listopadzie nie zgodzili się na zabieg lekarze z uwagi na wyniki badań powódki. Przyjęto ją do szpitala dopiero 20 marca 1995 r. i po dokonaniu zabiegu wypisano 5 kwietnia 1995 r. Przez ten czas Dom Pomocy przedłużał okresową zgodę na pobyt w nim najemczyni, a w marcu 1995 r. wydano decyzję o przyjęciu jej jako pensjonariuszki na pobyt stały. Tutaj w dniu 20 czerwca 1995 r. Michalina D. zmarła.

W ocenie Sądu I instancji pobyt najemczyni w Domu Pomocy Społecznej miał charakter przejściowy - do czasu pomyślnego przebycia operacji jej opiekunki i powrotu do sił umożliwiającego kontynuowanie opieki. Nie zniweczył więc przesłanki z art. 8 ustawy z 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. Nr 105, poz. 509 ze zm.) wspólnego zamieszkiwania obu kobiet, co skutkowało uwzględnienie powództwa.

Na skutek apelacji strony pozwanej od tego orzeczenia Sąd Wojewódzki w Warszawie wyrokiem z 27 listopada 1998 r. zmienił je i oddalił powództwo. Sąd ten zwrócił przede wszystkim uwagę, że prawidłową podstawą prawną roszczenia powódki może być art. 63a cytowanej wyżej ustawy, a nie jej art. 8. W ocenie tego Sądu pobyt Michaliny D. w Domu Pomocy przemienił się w pobyt stały, co oznacza, że brak jest podstawowej przesłanki do uwzględnienia powództwa, to jest wspólnego zamieszkiwania powódki z najemczynią w chwili wygaśnięcia najmu na skutek jej śmierci. Dlatego oddalił powództwo jako niezasadne.

Wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżyła powódka kasacją opartą na podstawie naruszenia prawa materialnego w postaci art. 63a w zw. z art. 8 powoływanej ustawy, wnosząc o jego zmianę przez oddalenie apelacji strony pozwanej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kluczowe znaczenie ma interpretacja określenia z art. 8 ust. 1 ustawy z 22 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (Dz. U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787 ze zm.) osoby bliskiej ,,mieszkającej z najemcą stale do chwili jego śmierci". Należy przyjąć, że treść tego pojęcia kształtują dwa czynniki - zewnętrzny, sprowadzający się do faktycznego zajmowania wspólnego lokalu z najemcą i wewnętrzny, polegający na zamiarze i woli wspólnego zamieszkiwania. Przy dłuższych okresach czasu zamieszkiwania razem zdarzają się sytuacje spowodowane różnymi przyczynami (dłuższy wyjazd, choroba), w których następuje zerwanie więzi faktycznej z lokalem. Jeżeli wtedy najemca lokalu umrze, w następstwie czego dojdzie do wygaśnięcia stosunku najmu, to o spełnieniu wymogu wspólnego zamieszkiwania, jako podstawy do wstąpienia po nim w stosunek najmu przez osobę bliską zdecyduje ocena, czy przerwa we wspólnym zamieszkiwaniu miała charakter przejściowy, czy też oznaczała definitywne opuszczenie lokalu. Ocena konkretnych okoliczności sprawy powinna wówczas zmierzać do odtworzenia zamiaru obu wspólnie zamieszkujących osób, a więc czynnika ze sfery ich świadomości i woli. Jeżeli z poczynionych ustaleń wyniknie, że choćby jedna z tych osób traktowała taką czasową nieobecność w dotychczas zajmowanym lokalu jako przejaw rezygnacji z tego mieszkania, wówczas należy uznać, że wspólne zamieszkiwanie zostało zerwane, a tym samym nie może być mowy o wstąpieniu w stosunek najmu po zmarłym najemcy. Jeśli natomiast okaże się, że nieobecność w lokalu miała być w zamierzeniu obu osób przejściowa, roszczenie osoby bliskiej będzie usprawiedliwione.

Z treści uzasadnienia skarżonego wyroku wynika, że Sąd przy jego ferowaniu skupił w zasadzie uwagę na czynniku zewnętrznym, nie przypisując należytego znaczenia czynnikowi wewnętrznemu. Uznał bowiem że rozstrzygające znaczenie ma "fakt, że w chwili śmierci najemczyni mieszkała na stałe poza swoim lokalem mieszkalnym i w Domu Opieki miała zapewnioną pomoc". Tym samym pominął lub nie docenił tych okoliczności, które wyraźnie mogły wskazywać na to, że pobyt Michaliny D. w Domu Opieki był w zamierzeniu pobytem czasowym, wymuszonym koniecznością przeprowadzenia u jej opiekunki zabiegu operacyjnego, a potem niezbędnym okresem jej rekonwalescencji. Tę jednostronność podejścia prawnego Sądu trzeba zakwalifikować jako niewłaściwą wykładnię cytowanego wyżej przepisu prawa materialnego, skutkującą z mocy art. 393¹³ k.p.c. uwzględnienie kasacji. Warto dodać, że przy powtórnym jej rozpatrywaniu podstawą materialnoprawną rozstrzygnięcia powinien być art. 31 ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 71, poz. 733).

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 108 § 2 w zw. z art. 393¹³ k.p.c.