Postanowienie z dnia 1997-12-04 sygn. I CZ 176/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CZ 176/97

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 4 grudnia 1997 r.

Przewodniczący: Sędzia SN K. Zawada (spraw.).

Sędziowie SN: F. Barczewska, B. Myszka.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 1997 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z powództwa Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego "D." S.A. przeciwko Spółdzielni Handlowo-Produkcyjno-Usługowej "S." o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną na skutek zażalenia powoda od postanowienia Sądu Wojewódzkiego z dnia 2 września 1997 r.,

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

Uzasadnienie

Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe D. S.A. wytoczyło powództwo Spółdzielni Handlowo-Produkcyjno-Usługowej S. o uznanie za bezskuteczne wobec niego umów, mocą których Spółdzielnia Kółek Rolniczych w S., będąca dłużnikiem powoda na kwotę 8.159,50 zł, sprzedała stronie pozwanej składniki swego majątku. Podstawę powództwa stanowił art. 527 § 1 k.c.

Wyrokiem z 20 maja 1997 r. Sąd Wojewódzki - Wydział Gospodarczy, zmienił wyrok Sądu Rejonowego z 9 sierpnia 1996 r., w ten sposób, że powództwo oddalił.

Wniesiona przez powoda kasacja od wyroku Sądu Wojewódzkiego została przez ten sąd odrzucona postanowieniem z 2 września 1997 r. Podstawę odrzucenia stanowił art. 393 pkt 1 k.p.c. Sąd Wojewódzki powołał się mianowicie na to, że powód określił wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 8.159,50 zł, w sprawach zaś gospodarczych, zgodnie z wymienionym przepisem, kasacja przysługuje o tyle tylko, o ile wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi co najmniej 10.000 zł.

W zażaleniu na postanowienie Sądu Wojewódzkiego o odrzuceniu kasacji powód zakwestionował kwalifikowanie rozpoznawanej sprawy jako gospodarczej, a w związku z tym - dopuszczalność stosowania w niej normy z art. 393 pkt 1 k.p.c., odnoszącej się do spraw gospodarczych.

Zażalenie zasługuje na uwzględnienie, jednakże z innej przyczyny niż w nim wskazana.

Przewidziane w art. 393 pkt 1 k.p.c. ograniczenie dopuszczalności kasacji w procesie dotyczy tylko spraw o świadczenie. W orzecznictwie Sądu Najwyższego toruje sobie drogę dość szerokie rozumienie spraw o świadczenie. Do kategorii tej zalicza się więc nie tylko sprawy, których przedmiotem jest dochodzenie roszczenia wynikającego ze stosunku zobowiązaniowego (sprawy o świadczenie w ścisłym tego słowa znaczeniu - zob. art. 353 k.c.), ale także sprawy, których przedmiotem jest dochodzenie roszczeń z innych stosunków cywilnoprawnych, np. normowanych przez przepisy prawa rzeczowego (w szczególności roszczenie windykacyjne, negatoryjne), czy nawet ze stosunków regulowanych przez przepisy należące do innych gałęzi prawa niż prawo cywilne (w sprawach cywilnych w znaczeniu jedynie formalnym - zob. art. 1 k.p.c. in fine); por. np. post. SN z 18 grudnia 1996 r., I CKN 21/96, OSN 1997/4, poz. 42; post. SN z 21 marca 1997 r., II CZ 25/97, OSN 1997/6-7, poz. 95; post. SN z 7 lutego 1997 r., III CKN 24/96; post. SN z 12 marca 1997 r., II CKN 91/96; post. SN z 25 lutego 1997 r., II CKN 85/96; post. SN z 16 maja 1997 r., II CKN 152/97; post. SN z 18 lipca 1997 r., II CZ 73/97; post. SN z 18 lipca 1997 r., II CKN 129/97; post. SN z 12 sierpnia 1997 r., I CZ 113/97; uchw. SN (7) z 2 października 1997 r., III CZP 27/97 - niepubl. Uogólniając można więc powiedzieć, iż pojęciem spraw o świadczenie w rozumieniu art. 393 pkt 1 k.p.c. obejmuje się ogół, należących do procesu spraw, których przedmiotem jest dochodzenie roszczenia (uprawnienia do żądania od określonej osoby określonego zachowania się) o charakterze majątkowym.

Poza tak ujmowanym pojęciem spraw o świadczenie pozostają zatem w szczególności wszelkie, należące do procesu sprawy, zmierzające jedynie do ukształtowania określonego stosunku prawnego (por. np. post. SN z 26 września 1997 r., II CZ 101/97). Do nich należy także zliczyć sprawy z powództwa z art. 527 § 1 (w zw. z art. 531 § 1) k.c. Przepis ten przyznaje bowiem, w razie zaistnienia określonej w nim sytuacji, nie roszczenie, lecz podobnie, jak np. art. 59, 916 i 1024 k.c., uprawnienie prawokształtujące, realizowane na drodze sądowej. Pozwala mianowicie wierzycielowi pokrzywdzonemu czynnością prawną dłużnika z osobą trzecia doprowadzić do wydania wyroku uznającego tę czynność wobec wierzyciela za bezskuteczną, w konsekwencji czego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną, wyszły z majątku dłużnika, albo do niego nie weszły (art. 532 k.c.). Powództwo z art. 527 § 1 k.c. jest więc powództwem o ukształtowanie, a wydany w wyniku jego uwzględnienia wyrok ma charakter konstytutywny. Przy czym z uwagi na przedstawioną treść regulacji art. 527 § 1, 531 § 1 i 532 k.c., nie powinno budzić wątpliwości, iż - wbrew wyrażanemu odmiennemu zapatrywaniu (por. w szczególności orz. SN z 3 czerwca 1982 r., III CRN 105/82, OSP 1983, poz. 29) - wyrok ten kształtuje jedynie stosunek miedzy osobą trzecią a dłużnikiem (ograniczając wobec wierzyciela skuteczność czynności prawnej dłużnika z osoba trzecią), nie zaś zobowiązanie osoby trzeciej wobec wierzyciela. Zobowiązanie osoby trzeciej względem wierzyciela do znoszenia egzekucji z określonych przedmiotów majątkowych powstaje - jak trafnie podnosi się w najnowszym piśmiennictwie - z chwilą uprawomocnienia się wyroku uznającego bezskuteczność czynności prawnej wobec wierzyciela ex lege, bez potrzeby zamieszczenia w nim nakazu wyrażającego to zobowiązanie.

Wobec tego, iż - jak wykazano - rozpoznawana sprawa, z powództwa z art. 527 § 1 k.c., nie jest sprawą o świadczenie w rozumieniu art. 393 pkt 1 k.c., i wymieniony dopiero co przepis nie znajduje do niej zastosowania, zaskarżone postanowienie należało uchylić (art. 386 w zw. z art. 393¹⁹ i 397 § 2 k.p.c.).