Wyrok z dnia 1995-12-14 sygn. I ACr 847/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I ACr 847/95

Wyrok

Sądu Apelacyjnego w Gdańsku

z dnia 14 grudnia 1995 r.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Wojewódzki w G. uznał za bezskuteczną wobec powodów umowę darowizny nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w K., zawartą między pozwanym i Tadeuszem D. Sąd Wojewódzki w G. ustalił, że powodowie przejęli wierzytelność Romana B. od ojca pozwanego - Tadeusza D. stwierdzoną wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w G. z dnia 3 kwietnia 1992 r. w sprawie (...), a także przejęli hipotekę zabezpieczającą tę wierzytelność ustanowioną na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...). Sąd Wojewódzki w G. ustalił też, że wskutek wyzbycia się nieruchomości stanowiącej przedmiot umowy darowizny, dłużnik powodów - Tadeusz D. stał się niewypłacalny oraz że przed zawarciem umowy Tadeusz D. wiedział, że jego wierzycielami stali się powodowie. Sąd I instancji opierając się na przepisach art. 527, 528 i 529 Kodeksu cywilnego uznał, że zawierając umowę darowizny, Tadeusz D., działał ze świadomością pokrzywdzenia powodów, a zatem, że zachodziły podstawy do uznania tej umowy za bezskuteczną wobec powodów.

W rewizji, pozwany powołując się na podstawę przewidzianą w art. 368 pkt 1 k.p.c. zarzucił, że zaskarżony wyrok narusza prawo materialne - przepisy art. 527 § 1 k.c. przez błędne przyjęcie, że umowa darowizny z dnia 13 października 1994 r. między Tadeuszem D. i pozwanym zawarta została z pokrzywdzeniem powodów. W szczególności pozwany w rewizji podniósł, że dłużnik Tadeusz D., nie posiadał żadnego majątku nie tylko po zawarciu umowy darowizny, ale także przed zawarciem tej umowy, a nadto, że na poczet istniejącego długu spłacił on kwotę ponad 1.000 zł. Poza tym, skarżący podniósł, że niezależnie od stanu majątkowego dłużnika wierzytelności zabezpieczone zostały hipoteką przymusową na nieruchomości objętej umową darowizny, która to nieruchomość przedstawiała znacznie większą wartość aniżeli wysokość długu, zaś wskutek zawarcia umowy darowizny, sytuacja wierzycieli uległa znacznemu polepszeniu, skoro - według stanowiska rewidującego - obdarowany posiada jeszcze inny majątek, który pozwoli na zaspokojenie długu. Pozwany w rewizji zarzucił także, że przejmując nieruchomość wraz z długiem, o którym wiedział, uczynił to ze wszystkimi konsekwencjami, a w tym - wraz z odsetkami, o których mowa w art. 69 Prawa o księgach wieczystych. Skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, albo o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

Rewizja jest bezzasadna.

Sąd Wojewódzki w G. nie dopuścił się zarzucanego naruszenia prawa materialnego, ponieważ - wbrew stanowisku pozwanego w rewizji - zaskarżony wyrok nie zawiera błędnej wykładni art. 527 § 1 k.c., ani zastosowanie przepisu art. 527 § 1 k.c. w warunkach sprawy niniejszej nie było niewłaściwe. Podstawowa przesłanka wymieniona w art. 527 § 1 k.c., tj. pokrzywdzenie wierzycieli, spełniona jest wówczas, gdy wskutek czynności prawnej, dłużnik stał się niewypłacalny w ogóle, względnie w stopniu wyższym, aniżeli miało to miejsce przed dokonaniem czynności (art. 527 § 2 k.c.). Niewypłacalność w rozumieniu art. 527 § 2 k.c. oznacza brak po stronie dłużnika przedmiotów majątkowych, z których można by prowadzić przeciwko niemu egzekucję (art. 532 k.c.). W sprawie niniejszej było bezsporne, że jedynym przedmiotem majątkowym, jaki stanowił własność Tadeusza D. była nieruchomość w K. objęta księgą wieczystą nr (...). Kiedy więc ojciec pozwanego wyzbył się tej nieruchomości, to generalnie rzecz biorąc, nie można było prowadzić z niej przeciwko Tadeuszowi D., egzekucji i w tym sensie stał się on niewypłacalny i sąd I instancji nie dopuścił się żadnych uchybień w wykładni art. 527 § 1 k.c. Co do możliwości zaś zastosowania przepisu art. 527 § 1 k.c., jako podstawy orzekania w niniejszej sprawie, to zarówno formuła użyta przez powodów dla przedstawienia ich żądania jak i fakty przez powodów przytoczone na uzasadnienie tego żądania nie mogły pozostawiać wątpliwości co do tego, że wyczerpywały one dyspozycję tzw. skargi pauliańskiej, przewidzianej w art. 527 § 1 k.c. w związku z art. 532 k.c.

Wbrew stanowisku skarżącego, niewypłacalności Tadeusza D. nie niweczył fakt istnienia hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej przedmiotem darowizny na rzecz pozwanego. Wprawdzie, zgodnie z istotą hipoteki wyrażoną w art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. Nr 19, poz. 147 ze zm.), mimo zbycia nieruchomości przez Tadeusza D., powodowie mogliby z tej nieruchomości prowadzić egzekucję dla zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonej tą hipoteką, jednakże w okolicznościach niniejszej sprawy mogliby to uczynić tylko do wysokości kwot, na które wpis hipoteki opiewa, tj. do kwoty 30 mln st. zł i 5 mln st. zł. Obie te kwoty nie wyczerpują sumy należnej powodom z mocy przejętej wierzytelności, bo ta - jak to wynika w treści wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 3 kwietnia 1992 r. i z wyliczenia powodów z dnia 4 października 1994 r. - we wrześniu 1994 r. wynosiła ponad 550 mln st. zł, przy czym, w przytłaczającej większości na sumę tę składały się odsetki umowne w wysokości 2% dziennie od kwoty 26.330 tys. st. zł od dnia 19 listopada 1991 r. Odsetki te nie zostały objęte wpisem hipoteki w księdze wieczystej, wobec czego hipoteka na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) istnieje tylko w kwotach należności głównej, tj. 30 mln st. zł i kosztów, tj. 5 mln st. zł. Hipoteka przymusowa wpisana na mocy prawomocnego orzeczenia sądowego (a nie na podstawie tymczasowego zarządzenia) jest hipoteką zwykłą, a ta wyrażona być musi w kwocie ściśle oznaczonej (art. 68 w związku z art. 109 i art. 111 cytowanej ustawy).

Zgodnie też z utrwalonym w orzecznictwie i doktrynie poglądem (Stanisław Rudnicki: Komentarz do ustawy o księgach wieczystych i hipotece, Wyd. Prawnicze, W-wa 1993, s. 200; Małgorzata Bednarek: Hipoteka, Agencja Informacyjna, W-wa 1991, s. 51), mimo niewpisania do księgi wieczystej odsetek przy kwocie należności głównej, hipoteka przymusowa ustanowiona na mocy prawomocnego orzeczenia sądu obejmuje także odsetki, ale tylko wówczas, gdy wierzytelnością objęte są odsetki ustawowe, jeżeli natomiast wchodzą w rachubę odsetki umowne, to są one objęte hipoteką przymusową tylko wtedy, jeżeli wymienione zostały we wpisie. W sprawie niniejszej na wierzytelność powodów składają się odsetki umowne. Odsetki te nie zostały objęte wpisem hipoteki przymusowej, wobec czego hipoteka na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) zabezpiecza jedynie wierzytelność w kwotach 30 mln st. zł i koszty 5 mln st. zł, natomiast nie zabezpiecza odsetek zasądzonych ww. wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w G. Nie zmienia tego w niczym okoliczność, że pierwszy wierzyciel Roman B. wnioskował o wpis hipoteki przymusowej także co do odsetek. Wprawdzie w tej części Sąd Rejonowy w K. wniosku nie oddalił, co sprawia, że w tej części sprawa o wpis hipoteki dotąd nie jest osądzona, ale obecnie, wobec zmiany właściciela nieruchomości nie będącego dłużnikiem osobistym powodów, nie jest już możliwe uwzględnienie ewentualnego ponownego wniosku w tej sprawie.

Oczywiście błędny jest pogląd pozwanego w rewizji co do tego, że hipoteka na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) zabezpiecza wierzytelność powodów także co do odsetek z mocy przepisu art. 69 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Cytowany przepis odsyła do Kodeksu postępowania cywilnego i reguluje kwestię kolejności zaspokojenia wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym wówczas, jeśli odsetki są przedmiotem hipoteki (art. 1052 § 3 k.p.c. w związku z § 1 pkt 6 tego artykułu), natomiast nie reguluje materii powstania hipoteki zwykłej co do odsetek umownych.

Co do tego zaś, żeby na skutek umowy darowizny Tadeusza D. z pozwanym sytuacja wierzycieli uległa znacznemu polepszeniu, a to - wg twierdzeń skarżącego - w związku z posiadanym przez pozwanego innym majątkiem, a w tym - dochodem z pracy, co - wg stanowiska pozwanego - pozwoli na zaspokojenie długów, to również jest to pogląd oczywiście błędny. Wskutek nabycia nieruchomości obciążonej hipoteką zabezpieczającą wierzytelność powodów do Tadeusza D., pozwany stał się wyłącznie dłużnikiem rzeczowym powodów (tj. tylko z nieruchomości), a nie dłużnikiem osobistym powodów i nie odpowiada wobec nich z jakiegokolwiek innego swego majątku.

Reasumując - skoro hipoteka przymusowa nie zabezpiecza całej wierzytelności powodów, zaś egzekucja tej wierzytelności w przeważającej części mogłaby być prowadzona tylko z jednego przedmiotu majątkowego, stanowiącego własność dłużnika Tadeusza D., a mianowicie z nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...), to wyzbycie się tej nieruchomości przez dłużnika powodów słusznie ocenione zostało jako dokonane z pokrzywdzeniem powodów w rozumieniu art. 527 § 1 k.c. (przy wykorzystaniu domniemania prawnego przewidzianego w art. 528 k.c.). Rewizja stanowiska tego w niczym nie podważyła, wobec czego Sąd Apelacyjny w Gdańsku rewizję tę oddalił (art. 387 k.p.c.).