Wyrok z dnia 2007-07-11 sygn. I ACa 332/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I ACa 332/07

Wyrok

Sądu Apelacyjnego w Warszawie

z dnia 11 lipca 2007 r.

Przewodniczący: Sędzia SA E. Kaniok (spr.).

Sędziowie SA: E. Jefimko, M. Rodatus.

Sąd Apelacyjny w Warszawie po rozpoznaniu w dniu 11 lipca 2007 r. na rozprawie sprawy z powództwa Kamili R. i Radosława W. przeciwko "E." Spółce z o.o. z siedzibą w W. o stwierdzenie obowiązku złożenia oświadczenia woli na skutek apelacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego W.-P. w W. z dnia 6 lipca 2006 r. (...),

1. oddala apelację; 2. zasądza od Kamili R. na rzecz "E." Spółki z o.o. z siedzibą w W. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Uzasadnienie

Kamila R. i Radosław W. wnieśli przeciwko "E." Sp. z o.o. w W. pozew o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli o wyrażeniu zgody na zbycie przez wspólnika Zbigniewa D. powódce Kamili R. 560 udziałów w spółce "E.", o wartości 560.000 zł a następnie na zbycie przez Kamilę R. tych udziałów, za wskazaną wyżej cenę powodowi Radosławowi W. Jako podstawę prawną żądania wskazali przepis art. 64 k.c.

W uzasadnieniu pozwu wskazali, że w dniu 29 listopada 2001 r. Zbigniew D. i powódka Kamila R. zawarli umowę przedwstępną, mocą której wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością "E." - Zbigniew D. zobowiązał się sprzedać Kamili R. udziały w tej spółce. Przedmiotem zobowiązania była sprzedaż 50 udziałów stanowiących 50% kapitału zakładowego spółki za 2.500 zł, z tym, że strony zastrzegły, iż w razie podwyższenia kapitału zakładowego przedmiotem zbycia będą udziały o nominalnej wartości 50% kapitału zakładowego. W związku z podwyższeniem nominalnej wartości udziałów w spółce i podwyższeniem jej kapitału zakładowego Zbigniew D. i Kamila R. zawarli dnia 28 lutego 2005 r. kolejną umowę przedwstępną dotyczącą zbycia udziałów. Mocą tej umowy Zbigniew D. zobowiązał się sprzedać Kamili R. 560 udziałów o łącznej wartości 560.000 zł. Dnia 28 lutego 2005 r. doszło do zawarcia między Zbigniewem D. a powódką Kamilą R. umowy przyrzeczonej. W tym samym dniu powódka Kamila R. zawarła z powodem Radosławem W. umowę sprzedaży, w której oświadczyła, że udziały nabyte od Zbigniewa D. sprzedaje Radosławowi W. Radosław W. informował spółkę o zawartych umowach i domagał się zgłoszenia zmian do Krajowego Rejestru Sądowego. Dnia 14 marca 2005 r. dokonano zmian w umowie spółki a stosowny wpis o tych zmianach w KRS umieszczony został dnia 21 kwietnia 2005 r. W umowie przedwstępnej zbywca udziałów Zbigniew D. zobowiązał się do uzyskania zgody zarządu spółki na ich zbycie oraz do uzyskania rezygnacji drugiego wspólnika z pierwszeństwa nabycia zbywanych udziałów. Z tego obowiązku nie wywiązał się. Dnia 8 października 2005 r. zarząd spółki "E." odmówił zgody na zbycie przez Zbigniewa D. należących do niego udziałów w spółce.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy W.-P. w W. wyrokiem z dnia 6 lipca 2006 r. oddalił powództwo.

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że art. 182 k.s.h. nie precyzuje od jakich okoliczności uzależnione jest udzielenie przez spółkę zgody na zbycie udziału przez wspólnika ani nie nakazuje spółce stosowania jakichkolwiek kryteriów i zasad przy rozpoznawaniu wniosku o udzielenie zgody. Wspólnikowi, który nie uzyskał zgody na zbycie udziałów przepis ten nie daje roszczenia o nakazanie złożenia takiego oświadczenia przez spółkę, lecz ustanawia prawo zwrócenia się do sądu rejestrowego, który może zezwolić na zbycie o ile istnieją ważne powody.

Bezspornie w datach zawierania umów sprzedaży udziałów obowiązywała umowa spółki uzależniająca ich zbycie od zgody spółki. Spółka nie złożyła oświadczenia woli o udzieleniu zgody ani przed datą zawarcia umowy sprzedaży udziałów ani później. Jakkolwiek uregulowania zawarte w przepisie art. 182 k.s.h. nie wykluczają możliwości skorzystania z przepisu art. 64 k.c., to jednak zakresy przedmiotowe tych przepisów są rozłączne. Pierwszy dotyczy sytuacji, gdy orzeczenie sądu rejestrowego jest konstytutywne, bowiem zmienia decyzję spółki, zaś w wypadku przepisu art. 64 orzeczenie ma konstytutywny charakter jedynie w tym zakresie, że zastępuje oświadczenie woli spółki a w pozostałej części jest deklaratoryjne, gdyż jedynie stwierdza, że taki obowiązek istnieje. Stąd przepis art. 64 k.c. sam w sobie nie stanowi prawnej podstawy do domagania się złożenia oświadczenia. Taka podstawa musi istnieć w umowie, przepisie prawa lub decyzji administracyjnej.

Powodowie nie wskazali żadnego stosunku prawnego między nimi a spółką, który rodziłby po stronie spółki obowiązek złożenia oświadczenia woli o zbyciu udziałów, wskazując jedynie podstawę faktyczną w postaci umowy zawartej przez jednego ze wspólników z osobą trzecią (trzecią w stosunku do spółki) o zbyciu udziałów. Żaden przepis prawa nie ustanawia dla nabywcy roszczenia przeciwko spółce z ograniczoną odpowiedzialnością o złożenie przez spółkę oświadczenia woli o wyrażeniu zgody na zbycie udziałów przez wspólnika.

Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił roszczenie powodów jako pozbawione podstawy prawnej i umownej. O kosztach orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka Kamila R. zarzucając:

1. naruszenie prawa materialnego tj. art. 64 k.c. w zw. z art. 91 k.c. i art. 93 k.c., art. 182 k.s.h., poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że w przedmiotowej sprawie żaden przepis prawa nie daje powodowi podstaw do zgłoszenia roszczenia o złożenie przez Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oświadczenia woli o wyrażeniu zgody na zbycie udziałów przez wspólnika; 2. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie przy wyrokowaniu szeregu okoliczności mających zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, a w konsekwencji niewłaściwą ocenę zebranego materiału dowodowego, 3. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na braku wszechstronnego, bezstronnego i racjonalnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, co doprowadziło do naruszenia zasady równego traktowania stron, 4. nierozpoznanie istoty sprawy poprzez odstąpienie przez Sąd I instancji od wszechstronnego wyjaśnienia argumentów podniesionych przez Powoda w pozwie oraz kolejnych pismach procesowych, które to naruszenia miały istotny wpływ na treść wydanego wyroku.

Powołując się na powyższe zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu za obydwie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji z uwzględnieniem kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja nie jest zasadna.

Spór w sprawie niniejszej nie dotyczy faktów, lecz prawa. Okoliczności wskazywane przez powódkę w pozwie i pismach procesowych nie były kwestionowane przez pozwaną spółkę, przeto zarzut przekroczenia przez sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów jest bezprzedmiotowy.

Chybiony jest również zarzut braku wszechstronnego rozważania materiału dowodowego oraz pominięcia okoliczności mających zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Bez znaczenia pozostaje fakt zmiany umowy spółki uchwałami z dnia 14 marca 2005 r. i z dnia 17 marca 2005 r. Do zawarcia umowy sprzedaży udziałów w spółce "E." pomiędzy Zbigniewem D. i Kamilą R. doszło dnia 28 lutego 2005 r. Zbycie udziałów w spółce "E." wymagało w tym czasie pisemnej zgody zarządu (§ 12 umowy spółki k. 59) a zatem podlegało ograniczeniu.

Umowa zbycia udziałów zawarta bez zezwolenia spółki z o.o. stanowi czynność bezskuteczną zarówno wobec spółki jak i w stosunkach pomiędzy stronami (SN wyrok z dnia 7 września 1993 r. II CRN 60/93 OSNCP 1994/7-8 poz. 159). Zgodzić się należy z apelującą, że zgoda spółki jest zgodą osoby trzeciej i że spółka może udzielić tej zgody zarówno przed jak i po dokonaniu czynności prawnej przenoszącej udział, w tym ostatnim przypadku ze skutkiem wstecznym (art. 63 k.c.). Do czasu złożenia oświadczenia przez spółkę czynność mająca na celu przeniesienie udziału w spółce będzie czynnością niezupełną a w razie odmowy będzie nieważna. Nie ma jednak racji apelująca, że art. 64 k.c. stwarza samoistną podstawę do kreowania obowiązku złożenia oznaczonego oświadczenia woli i że wystarczającą podstawą do uwzględnienia powództwa jest fakt posiadania roszczenia o przeniesienie udziału w spółce, wobec zawarcia umowy przedwstępnej, czy też fakt zawarcia umowy mającej na celu przeniesienie udziałów w spółce bez wymaganej zgody spółki.

Zgodnie z art. 182 § 3 k.s.h. w przypadku gdy spółka odmówiła zgody na zbycie udziału przyszły nabywcą może wnieść o wydanie zezwolenia przez sąd rejestrowy, jeśli przysługuje mu roszczenie o przeniesienie udziału z umowy przedwstępnej. Sąd Rejestrowy może pozwolić na zbycie, jeżeli istnieją ważne powody. Kamila R. z takiej możliwości nie skorzystała.

Art. 182 k.s.h. nie daje przyszłemu nabywcy uprawnienia do wystąpienia do Sądu Rejestrowego o wydanie zezwolenia po dokonaniu czynności prawnej mającej na celu przeniesienie udziału (tekst jedn.: zezwolenia ze skutkiem wstecznym).

Art. 64 k.c. nie uprawnia sądu do wydania zezwolenia na przeniesienie udziału w spółce z o.o. i nie może prowadzić do zobowiązania spółki do złożenia oświadczenia woli zastępującego owo zezwolenie w sytuacji, gdy nie istnieje źródło takiego obowiązku spółki w umowie bądź przepisie prawa. W niniejszym postępowaniu nie podlega więc badaniu kwestia, czy istniały ważne powody dla zbycia udziałów i czy spółka z tychże powodów winna wyrazić zgodę na zbycie udziałów.

Sąd Okręgowy nie naruszył art. 64 k.c. ani pozostałych przepisów prawa materialnego wskazanych w apelacji a zwłaszcza art. 91 k.c. i art. 93 k.c. Umowa zbycia udziałów zawarta pomiędzy powódką i Zbigniewem D. nie jest umową pod warunkiem zawieszającym. Umowa ta wymagała uzyskania stosownej zgody przed jej zawarciem.

Zachowanie Zbigniewa D. nie może być utożsamiane z zachowaniem spółki "E.". Nie wypełnienie przez niego obowiązku uzyskania zgody spółki na zbycie udziałów nie wypełnia dyspozycji art. 93 k.c. i w żadnym razie nie może prowadzić do przyjęcia, że to spółka "E." postąpiła sprzecznie z zasadami uczciwości i dobrej wiary i że z tej właśnie przyczyny ma obowiązek zezwolenia na zbycie udziałów ze skutkiem wstecznym. W okolicznościach sprawy niniejszej to powódka postąpiła sprzecznie z zasadami uczciwości i dobrej wiary. Przed dokonaniem czynności prawnej nie zażądała zgody zarządu ani nie wystąpiła o udzielenie takiej zgody w trybie właściwym tj. w oparciu o art. 182 § 3 k.s.h.

Sąd Apelacyjny podziela zarówno ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji jak i rozważania prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Nie istnieje przepis prawa nakładający na spółkę z o.o. obowiązek wyrażenia zgody na zbycie udziałów w spółce ze skutkiem wstecznym tj. po dokonaniu przez wspólnika czynności prawnej mającej na celu przeniesienie udziału.

Mając powyższe na uwadze, oddalono apelację jako bezzasadną w oparciu o art. 385 k.p.c. O kosztach procesu za II instancję orzeczono zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c.