Postanowienie z dnia 1997-02-27 sygn. III CKN 6/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 6/97

Postanowienie

Sądu Najwyższego

 z dnia 27 lutego 1997 r.

Wnioskodawca Józef S. wnosił o zniesienie współwłasności działek gruntu oznaczonych numerami geodezyjnymi 1 i 2 o łącznej powierzchni 2,1570 ha położonych w obrębie wsi O., gmina S., których jest współwłaścicielem wraz z uczestnikiem Czesławem K., z udziałami po 1/2 części. Wnioskodawca proponował, aby zniesienia współwłasności dokonać przez podział fizyczny tych nieruchomości.

Uczestnik Czesław K. domagał się, aby przedmiot współwłasności przyznać jemu ze stosowną spłatą wnioskodawcy.

W trakcie postępowania Józef S. darował swój udział w obu działkach synowi Zdzisławowi S. i synowej Dorocie Wincencie S. na prawach wspólności ustawowej. Zdzisław S. został wezwany do udziału w sprawie w charakterze uczestnika przez Sąd pierwszej instancji, a jego żona stała się uczestniczką w postępowaniu rewizyjnym.

Sąd Rejonowy w Zambrowie postanowieniem z dnia 27 czerwca 1996 r. zniósł współwłasność przez podział fizyczny w ten sposób, że przyznał na własność działkę nr 2 o pow. 0,046 ha oraz nowo utworzoną działkę 1/2 o pow. 1.033 ha Zdzisławowi i Dorocie Wincencie małżonkom S., a nowo powstałą działkę nr 1/1 o pow. 1.078 ha na wyłączną własność uczestnika Czesława K. Podstawą podziału był szkic geodezyjny sporządzony w dniu 20 lutego 1995 r. przez biegłego Stanisława M. Jednocześnie w uwzględnieniu roszczeń uczestnika z tytułu poniesionych nakładów oraz wyrównania udziałów w przedmiocie współwłasności Sąd zasądził od Zdzisława i Doroty Wincenty małżonków S. na rzecz Czesława K. dopłatę w wysokości 58,14 zł.

Rewizję uczestnika postępowania Czesława K. od tego orzeczenia, kwestionującą przede wszystkim zastosowany podział fizyczny nieruchomości, Sąd Wojewódzki w Łomży oddalił postanowieniem z dnia 3 października 1996 r.

To orzeczenie Sądu drugiej instancji zaskarżył kasacją uczestnik Czesław K. Zarzucił w niej nieważność postępowania spowodowaną niebraniem udziału w nim współwłaścicielki w osobie Danuty-Lucyny S. - żony wnioskodawcy, oraz zbyt późnym, bo dopiero w instancji rewizyjnej, wezwaniem do udziału w sprawie uczestniczki Doroty-Wincenty S. - synowej wnioskodawcy.

Druga podstawa kasacji dotyczy naruszenia prawa materialnego przez zastosowanie fizycznego podziału przedmiotu współwłasności, zamiast przyznania go w całości uczestnikowi ze spłatą na rzecz S.

Z tych przyczyn Czesław K. wnosił o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu w Łomży do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przede wszystkim trzeba odnieść się do najdalej idącego zarzutu kasacji o nieważności postępowania. Jest on niesłuszny. Z uzasadnienia aktu własności ziemi, stwierdzającego współwłasność Józefa S. i Józefa K. do spornych nieruchomości, wynika, że podstawą uwłaszczenia wnioskodawcy była nieformalna darowizna uczyniona na jego rzecz przez ojca w 1948 r., a więc przed powstaniem wspólności ustawowej małżeńskiej z żoną wnioskodawcy Danutą-Lucyną S. W uchwale z dnia 16 marca 1972 r., III CZP 8/72 (OSNCP 1972/11 poz. 192), Sąd Najwyższy uznał, że o zaliczeniu nieruchomości do majątku wspólnego lub odrębnego małżonków decyduje stan istniejący w chwili nieformalnego nabycia, a nie w chwili wejścia w życie ustawy, gdy nabycie stało się prawnie skuteczne. Jeżeli więc nieformalne nabycie zostało dokonane przez jednego z małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego albo nabyte w drodze spadkobrania lub darowizny nawet w czasie trwania małżeństwa, uwłaszczeniem należy objąć tylko jednego z małżonków, mimo że w dniu 4 listopada 1971 r. oboje byli w posiadaniu nieruchomości. Podzielając ten pogląd prawny, Sąd Najwyższy stwierdza, że udział wnioskodawcy w spornych nieruchomościach stanowił jego majątek odrębny, czemu daje też wyraz umowa notarialna z dnia 16 lutego 1996 r., na podstawie której nastąpiło przeniesienie prawa własności tego udziału na syna i synową wnioskodawcy. W takim razie jego żona Danuta Lucyna S. nie była osobą zainteresowaną w niniejszej sprawie w rozumieniu art. 510 kpc i wbrew stanowisku zaprezentowanemu w kasacji Sąd prawidłowo nie wzywał jej do udziału w charakterze uczestniczki postępowania.

Dlatego też zarzut kasacji o nieważności postępowania z powodu niebrania w nim udziału przez żonę wnioskodawcy jest chybiony. Tym bardziej niesłuszny jest tej samej treści zarzut powołujący się na zbyt późne wezwanie do udziału w sprawie synowej wnioskodawcy -Doroty Wincenty S. O nieważności z tej przyczyny nie można mówić w ogóle, skoro art. 379 pkt 5 kpc wymaga dla jej stwierdzenia pozbawienie stron możliwości obrony swoich praw. Tymczasem uczestniczka ta brała udział w sprawie, chociaż dopiero od instancji rewizyjnej, co oznacza, że nie była pozbawiona możliwości obrony swoich praw. Mogła najwyżej podnieść, ale ona sama, że zbyt późne wstąpienie do sprawy utrudnia realizację jej procesowych interesów. Uczestniczka ta jednak była z rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji zadowolona, gdyż wnosiła o oddalenie rewizji. Skarżący nie ma zatem żadnych uprawnień do takiego swoistego "wyręczania" innego uczestnika w podejmowaniu czynności procesowych. Dlatego też jego zarzut o nieważności postępowania był w całości bezpodstawny.

Nie jest też słuszny zarzut kasacji o naruszeniu prawa materialnego. Sąd odwoławczy szczegółowo i przekonująco wyjaśnił, dlaczego zaaprobował podział fizyczny nieruchomości zastosowany przez Sąd Rejonowy. W szczególności trafny jest argument tego Sądu, że skoro gospodarstwo wnioskodawcy przejęli jego następcy, to dla uzupełnienia jego powierzchni i poprawy struktury słusznym było wydzielenie im w naturze części przedmiotu współwłasności, gdyż gwarantują oni racjonalne gospodarczo jej wykorzystanie. Większa odległość tej nieruchomości od ich gospodarstwa ze względu na posiadanie traktora oraz sposób użytkowania (łąka plus las) nie mogły stanowić przeciwwskazania do przyjętego przez Sąd sposobu zniesienia współwłasności. Podtrzymywanie przez skarżącego w kasacji swojej propozycji zniesienia współwłasności przez przyznanie jej przedmiotu w całości jemu ze spłatą młodych S. stanowi tylko eksponowanie swojego jednostronnego interesu i nie może odnieść skutku.

Z podanych wyżej przyczyn Sąd Najwyższy, na podstawie art. 393¹² w zw. z art. 13 § 2 kpc, oddalił kasację jako bezzasadną.