Wyrok z dnia 2017-11-22 sygn. III AUa 1522/16

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III AUa 1522/16

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi

z dnia 22 listopada 2017 r.

Przewodnicząca: SSA Janina Kacprzak (spr.)

Sędziowie: SA Iwona Szybka, SA Joanna Baranowska

1. Wszyscy adresaci decyzji organu rentowego są stronami postępowania w rozumieniu art. 477¹¹ § 1 k.p.c. i nie zachodzi żadna konieczność wydawania jakichkolwiek postanowień dopuszczających ich do udziału w postępowaniu sądowym, chociażby odwołanie od decyzji wniósł tylko jeden z jej adresatów.

2. Zaniechanie zawiadomienia wszystkich adresatów decyzji organu rentowego o terminach rozpraw prowadzi do nieważności postępowania ( art. 379 pkt 5 k.p.c.).

Sąd Apelacyjny w Łodzi, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 listopada 2017 r. w Łodzi sprawy B. P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W. o podstawę ubezpieczenia na skutek apelacji B. P. od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 25 października 2016 roku, uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania.

Z uzasadnienia

Decyzją nr (…) z dnia 22 kwietnia 2015 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W. stwierdził, że odwołująca B. P. podlega ubezpieczeniu społecznemu pracowników z tytułu zatrudnienia u płatnika (…) (…) S.C. w O. W. od dnia 1 października 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014 roku od podstawy wymiaru 1680 złotych, a od dnia 1 stycznia 2015 roku od podstawy wymiaru 1750 złotych. Organ rentowy doręczył odpisy decyzji zarówno ubezpieczonej B. P., jak i płatnikowi składek (…) (…) S.C. w O. W. 

Wymieniona wyżej decyzja została zaskarżona odwołaniem B. P., w którym skarżąca wniosła o zmianę decyzji i ustalenie, że w okresie od dnia 1 października 2014 roku do nadal podlegała ubezpieczeniu pracowniczemu z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (…) (…) S.C. w O. W. od podstawy wymiaru 6500 złotych.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 października 2016 roku Sąd Okręgowy w K. oddalił odwołanie B. P. od decyzji wymienionej na wstępie, po rozpoznaniu sprawy bez udziału wspólników spółki cywilnej prowadzonej pod firmą (…) (…) S.C. w O. W.

Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2015 roku zawiadomił (…) (…) S.C. w O. W. o toczącym się postępowaniu z odwołania B. P. i o możliwości przystąpienia do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanego, w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia zawiadomienia. Odpis postanowienia kierowany pod adres i nazwę spółki cywilnej doręczono B. B. w dniu 2 września 2015 roku, z jednoczesnym zawiadomieniem o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 13 października 2015 roku. Wspólnicy spółki nie odpowiedzieli na zawiadomienie. Na pierwszym terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 13 października 2015 roku stawił się B. B., będący jednym ze wspólników spółki (…) (…) S.C. w O. W. Sąd Okręgowy w K. potraktował B. B., jako świadka w sprawie i w takim charakterze został przesłuchany podczas rozprawy w dniu 13 października 2015 roku. Sąd Okręgowy nie powiadamiał wspólników spółki o kolejnych terminach rozprawy.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżony został apelacją B. P. Apelacja zarzuciła skarżonemu wyrokowi naruszenie przepisów prawa procesowego, w szczególności art. 233 k.p.c. polegające, zdaniem skarżącej, na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów, wybiórczym ich potraktowaniu i błędnym ustaleniem stanu faktycznego sprawy. Apelacja zarzuciła wyrokowi Sądu I instancji także naruszenie przepisów prawa materialnego, a to art. 6, art. 8 ust. 1 i art. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 22 k.p. w związku z art. 58 § 2 i § 3 k.c. i art. 353 § 1 k.c., przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastosowanie.

Powołując się powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Ij instancji oraz o orzeczenie o kosztach procesu. Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, jednakże z innych przyczyn niż w niej wskazane.

Postępowanie przed Sądem I instancji jest bowiem dotknięte nieważnością, o której mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c., które Sąd II instancji obowiązany jest uwzględnić z urzędu na podstawie art. 378 § 1 k.p.c. Nieważność postępowania w sprawie powstała na skutek błędnego zastosowania przez Sąd I instancji art. 477¹¹ § 2 k.p.c., z pominięciem § 1 tego artykułu i w konsekwencji zaniechania powiadamiania o terminach rozpraw płatnika składek, jako strony postępowania.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zakres sporu zakreślony jest treścią decyzji organu rentowego oraz odwołania wniesionego w granicach przedmiotu decyzji. Treść decyzji wyznacza również krąg osób będących stronami postępowania w rozumieniu art. 477¹¹ § 1 § 2 k.p.c. Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie zakreślonym treścią decyzji i odwołania była podstawa wymiaru składek skarżącej na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek określonego w decyzji jako (…) (…) S.C. w O. W. Zatem spółka ta, jako płatnik składek (jej wspólnicy), będąca jednocześnie adresatem decyzji jest stroną tego postępowania w rozumieniu art. 477¹¹ § 1 k.p.c., jako: „inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja”. Przypomnieć w tym miejscu trzeba, że w myśl tego przepisu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stronami są: ubezpieczony, osoba odwołująca się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy, wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności i zainteresowany. W świetle tego przepisu nie ulega wątpliwości, że stroną tego postępowania jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W., jako organ rentowy, który wydał skarżoną decyzję (art. 476 § 4 k.p.c.). Ze względu na przedmiot sporu w sprawie, zainicjowany odwołaniem skarżącej, istotnym jest ustalenie ról procesowych stron materialnoprawnego stosunku będącego podstawą decyzji organu rentowego w zakresie ustalenia tytułu ubezpieczenia i jego zakresu. Z przepisów prawa materialnego nie powinno budzić wątpliwości, że w sprawach dotyczących podlegania i zakresu podlegania ubezpieczeniom społecznym, w których tytułem do ubezpieczenia jest umowa o pracę, stronami postępowania są: osoba podlegająca ubezpieczeniom lub ubiegająca się o ustalenie tego tytułu ubezpieczenia i płatnik składek (pracodawca), będący adresatami decyzji. Definicja procesowa ubezpieczonego została określona w art. 476 § 5 pkt 2 k.p.c. W myśl tej definicji ubezpieczonym, ogólnie rzecz ujmując, jest osoba ubiegająca się o świadczenia z ubezpieczeń społecznych lub o świadczenia w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a także osoba ubiegająca się o ustalenie istnienia, bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, jego zakresu lub wymiaru składki z tego tytułu. W świetle tego unormowania oczywistym jest, że odwołująca się od decyzji będącej przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie jest „ubezpieczonym” w rozumieniu art. 477¹¹ § 1 k.p.c., gdyż mimo wydania decyzji z urzędu ubiega się ona o ustalenie innej podstawy wymiaru niż zostało to określone w skarżonej decyzji. Pozostaje do ustalenia, jaką rolę w procesie, w świetle definicji strony zawartej w art. 477¹¹ § 1 k.p.c., pełni płatnik składek wymieniony w zaskarżonej decyzji. Zatem, czy jest on „inną osobą, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja”, czy też jest tylko „zainteresowanym” zdefiniowanym w § 2 tego artykułu. Na to pytanie należy odpowiedzieć jednoznacznie, że jest „inną osobą, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja.” Adresat decyzji organu rentowego, bez względu na to, co jest przedmiotem tej decyzji, zawsze jest stroną postępowania, której nie można pominąć w toku postepowania odwoławczego, niezależnie od tego, czy odwołanie inicjujące postępowanie sądowe wniósł inny adresat decyzji (porównaj status prawny adresata decyzji w uzasadnieniu orzeczenia Sądu Najwyższego w sprawie I UZ 13/15, LEX 1940562). Wszyscy adresaci decyzji organu rentowego są stronami postępowania w rozumieniu art. 477¹¹ § 1 k.p.c., bez konieczności wydawania jakichkolwiek postanowień dopuszczających ich do udziału w postepowaniu, chociażby odwołanie od decyzji wniósł tylko jeden z jej adresatów. Należy zwrócić uwagę, że art. 477¹¹ § 1 k.p.c. określając strony postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych posługuje się pojęciem osoby, której praw i obowiązków „dotyczy” zaskarżona decyzja. Natomiast w definicji zawartej w § 2 tego artykułu ustawodawca sprecyzował, że zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki „zależą” od rozstrzygnięcia sprawy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego różnie, w zależności od przedmiotu decyzji, określano status „zainteresowanego” w postępowaniu sądowym, ale nigdy nie budziło wątpliwości, że adresaci decyzji organu rentowego określającego tytuł ubezpieczenia (podstawy wymiaru składek) wynikający ze stosunku pracy lub umowy prawa cywilnego są stronami postępowania, jako że określone w decyzji prawa jednego z adresatów decyzji odpowiadają obowiązkom drugiego z adresatów decyzji. Ich uczestnictwo w procesie zawsze było i nadal jest obowiązkowe, pod rygorem nieważności postępowania. Adresaci tych decyzji są bowiem osobami, których praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja. Stąd też w tej konkretnej sprawie wymieniony w decyzji płatnik składek ma status „innej osoby”, do którego nie miał zastosowania § 2 art. 477¹¹ k.p.c. Zmiana treści tego artykułu, pozwalająca na uzależnienie udziału zainteresowanego w sprawie od jego woli nie zwalnia z obowiązku zawiadamiania adresatów decyzji o toczącym się postępowania od dnia rozpoczęcia postępowania do dnia jego zakończenia, mimo że w dotychczasowym orzecznictwie niekiedy „inne osoby”, o których mowa w § 1 tego artykułu błędnie w procesie nazywano zainteresowanymi. Przed nowelizacją z dnia 20 marca 2015 roku (Dz. U. z 2015 r., poz. 218) niewłaściwe nazywanie adresatów decyzji „zainteresowanymi” nie miało znaczenia procesowego, gdyż strony postępowania (adresaci decyzji) miały zapewniony udział w postępowaniu. Po wspomnianej wyżej nowelizacji z dnia 20 marca 2015 roku zaszła konieczność dokonania wykładni art. 477¹¹ § 1 k.p.c., a w szczególności zawartego w nim pojęcia „innej osoby, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja”. Takiej wykładni dokonał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 28 czerwca 2016 roku w sprawie II UZ 18/16 (Baza orzeczeń Sądu Najwyższego; Lex 2111410; Legalis 1508321). W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy wyjaśnił, że z określenia tego podmiotu, wynika, iż chodzi o osobę, na której sferę prawną zaskarżona decyzja oddziałuje bezpośrednio, przy czym jest to podmiot inny od ubezpieczonego oraz od zainteresowanego. Podobnie jak ubezpieczony, osoba ta jest adresatem decyzji wydanej przez organ rentowy. W odróżnieniu od zainteresowanego będzie nią osoba, w stosunku do której decyzja organu rentowego wywołuje bezpośrednie skutki prawne. Osoba ta nie jest jednak inicjatorem postępowania przed tym organem, który wydaje względem niej decyzję, działając bez jej wniosku (z urzędu, w wyniku kontroli uprawnień). Sąd Najwyższy odwołując się do poglądów doktryny (M. Klimas. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych) wskazał, że chodzi tu, między innymi, o decyzje wydawane w sprawach o ustalenie istnienia ubezpieczenia i obowiązku uiszczenia składek z tego tytułu. Wskazana w powyższym orzeczeniu Sądu Najwyższego wykładnia pojęcia „innej osoby” została zaakceptowana w późniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego i prowadzi do jednolitego poglądu, że zaniechanie zawiadamiania adresatów decyzji o terminach rozpraw, poprzez niewłaściwe zastosowanie do nich art. 477¹¹ § 2 k.p.c. prowadzi do nieważności postępowania, o której mowa w art. 379 pkt 5 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 8 czerwca 2017 roku, sygn. akt II UZ 21/17, LEX 2320361 oraz z dnia 14 czerwca 2017 roku, sygn. akt II UZ 23/17, LEX 2338036).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386 § 2 k.p.c., należało orzec, jak w sentencji.